Ο άνθρωπος στο επίκεντρο – Και η φωτογραφία στο κάδρο

Από την πρώτη επίσημη ανακοίνωσή της το 1839 από τον Λουί Νταγκέρ, η φωτογραφία χρησιμοποιήθηκε ως ένας καθρέφτης με μνήμη αποτυπώνοντας την ανθρώπινη ύπαρξη και χαρίζοντας μια ψευδαίσθηση αθανασίας σε εποχές μάλιστα, υψηλής θνησιμότητας.

Έκτοτε η εξέλιξη ήταν ταχύτατη, όχι μόνον τεχνολογικά αλλά και αναφορικά με τον τρόπο, που και ο άνθρωπος στεκόταν –και στέκεται- μπροστά στον φωτογραφικό φακό, εθελούσια ή όχι. Παραμένει ως εκ τούτου, το βασικό φωτογραφικό αντικείμενο και στην προκειμένη περίπτωση το θέμα της έκθεσης, που εγκαινιάζεται στις 5 Μαρτίου στο MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης. Γιατί οι αρχικά συμβατικές πόζες, άλλοτε ατομικές και άλλοτε ομαδικές, που επικύρωναν την ταυτότητα του προσώπου και περιέγραφαν την μορφή του εμπλουτίστηκαν σταδιακά, καθώς εξελισσόταν η ίδια η τεχνολογία του μέσου, από εικόνες πιο αυθόρμητες, ακόμη και ανύποπτες.

Ο άνθρωπος και όλες οι πτυχές της αναπαράστασής του σε κάθε πλαίσιο -οικογενειακό, κοινωνικό, επαγγελματικό, έμφυλο, μικροϊστορίας και μακροϊστορίας- μπαίνει έτσι, στο κάδρο αυτής της φωτογραφικής έκθεσης, που έχει τον τίτλο «Περί ανθρώπων». Επιμελητής είναι ο Ηρακλής Παπαϊωάννου.

Τα πορτρέτα

Η έκθεση παρουσιάζει μια ανθολογία 107 φωτογραφικών έργων, ελλήνων και ελληνικής καταγωγής φωτογράφων, παλαιότερων και σύγχρονων, προερχόμενες από τις συλλογές του μουσείου.

Τα έργα σκιαγραφούν μεταξύ άλλων, στημένα οικογενειακά αλλά και γυμνά πορτρέτα σε φωτογραφικά στούντιο, αποτυπώσεις της τρέχουσας ή ιστορικής κοινωνικής και πολιτικής συνθήκης, την απόλυτη στιγμή με την πηγαία ενέργειά της ή ακόμη, την σκηνοθετική επινόηση με την πλήρως ελεγχόμενη διάταξη. Όσον αφορά την χρονολόγησή τους εντάσσονται στον 20ό αιώνα αλλά και έως σήμερα.

Στα έργα ενσωματώνονται επίσης, ιδιαίτερες αφηγήσεις, εικαστικοί πειραματισμοί, ημερολογιακά ιδιώματα, μεταφορές για κεντρικά ζητήματα της ανθρώπινης ύπαρξης, όπως ο θάνατος ή το οικείο και το ξένο αλλά και τη διερεύνηση του εαυτού στην εποχή του «me culture». Και η έκθεση κλείνει με μια νότα από το αύριο και την απεικόνιση του μετα-ανθρώπινου μέσα από ειδικό λογισμικό και εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης.

Ο ανθρωποκεντρισμός

Σε γενικότερο πλαίσιο άλλωστε, μέσα από την πανσπερμία εικόνων και διασχίζοντας όλες τις σαρωτικές αλλαγές, κοινωνικές και τεχνολογικές, ο άνθρωπος μοιάζει να παρέμεινε στο επίκεντρο του πεδίου ορατότητας της φωτογραφίας: Από την φωτογραφική τέχνη, την φωτοδημοσιογραφία και το κοινωνικό ντοκουμέντο, μέχρι τη μόδα, την διαφήμιση και πάνω απ’ όλα την αναμνηστική φωτογραφία, αυτή την κανονικοποιημένη όσο και αστάθμητη κατηγορία εικόνων που ανθεί σήμερα, κυρίως μέσα από την εικονογραφική θύελλα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Γιατί η πληθώρα φωτογραφιών με ανθρώπινα θέματα καταγράφει αποσπασματικά όσο και καίρια στοιχεία για τις κοινωνικές σχέσεις, τα ήθη κάθε εποχής, τις συνθήκες εργασίας, τα σημαντικά γεγονότα, σαρώνοντας την προσωπική και τη συλλογική ζωή, τη μικροϊστορία και τη μακροϊστορία.

Και όταν ο άνθρωπος δεν ήταν εμφανώς παρών στο κάδρο παρέμεναν πολύ συχνά τα ίχνη αλλά και οι επιπτώσεις των πράξεών του. Με αυτόν τον τρόπο, η φωτογραφία μοιάζει να συνέργησε, έστω και ακούσια, στην περαιτέρω έκταση του ανθρωποκεντρισμού στη σύγχρονη εποχή παρά στην εξασθένισή του.

Info: MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης: Αποθήκη Α΄, Προβλήτα Α΄, Λιμάνι Θεσσαλονίκης, τηλ. 2310 566716
΄Εκθεση: «Περί ανθρώπων» (ομαδική)
Διάρκεια: 5 Μαρτίου –14 Σεπτεμβρίου