Αντιδράσεις της αγοράς στους όρους Σκυλακάκη για τη δέσμευση άνθρακα – Όλο το παρασκήνιο, τι απαντά ο υπουργός

Προβλήματα φαίνονται στον ορίζοντα για την υλοποίηση των επενδύσεων της βιομηχανίας στη δέσμευση διοξειδιου του άνθρακα και της αποθήκευσής του στον Πρίνο, καθώς το θεσμικό πλαίσιο που χθες παρουσιάστηκε στο υπουργικό συμβούλιο, έχει όρους που δημιουργούν έντονες αντιδράσεις.

Αν και το νομοσχέδιο ακόμη δεν έχει τεθεί σε διαβούλευση, κάποιοι όροι του που έχουν γνωστοποιηθεί στην αγορά, προκαλούν έντονες συζητήσεις.

“Θα έχουμε μια νέα Νότια Καβάλα”, αναφέρουν χαρακτηριστικά πηγές της αγοράς, θυμίζοντας ότι δεν έχει η χώρα αποθήκη φυσικού αερίου γιατί και τότε, από 2018 ως το 2023, δεν έλαβε υπόψιν η Πολιτεία αυτό που ζητούσε η αγορά, με αποτέλεσμα η επένδυση να μη γίνει ποτέ.

Ειδικότερα, ο προβληματισμός είναι μεγάλος για τον όρο του νέου νόμου, το 50% της χωρητικότητας της αποθήκης να είναι ρυθμιζόμενο, δηλαδή να μην υπόκειται σε ανταγωνιστικούς όρους (market test) αλλά να επιλέγονται με κριτήρια οι βιομηχανίες που θα αποθηκεύσουν τις εκπομπές τους με βάση μια προτεραιοποίηση που θα καθορίσει η ΡΑΕΕΥ, η ΕΔΕΥΠ και τελικά το Υπουργείο Ενέργειας.

Στα άλλα σημεία του νομοσχεδίου που προβληματίζουν, είναι η ασάφεια για την τιμή αναφοράς, -από την οποία εξαρτάται η αποδοτικότητα του επιχειρηματικού σχεδίου- που θα καθοριστεί αργότερα με υπουργική απόφαση, οι 22 κανονιστικές αποφάσεις που απαιτούνται, οι όροι για έγκριση των τευχών του market test από την ΕΔΕΥΕΠ και η γενικότερη αντιμετώπιση της αποθήκης δέσμευσης άνθρακα ως δημόσιου αγαθού.

Απαντώντας στα παραπάνω σχόλια, μιλώντας στο mononews.gr ο υπουργός Ενέργειας Θεόδωρος Σκυλακάκης, που χθες παρουσίασε το εν λόγω θεσμικό πλαίσιο στο υπουργικό συμβούλιο,  επισημαίνει ότι “η αποθήκευση άνθρακα είναι ένα περιορισμένο αγαθό και στόχος του νέου θεσμικού πλαισίου είναι να είναι το 50% ρυθμιζόμενο. Δηλαδή το 50% της χωρητικότητας της αποθήκης να μπορεί η να το διαθέτει στην αγορά ο επενδυτής, με market test, και το υπόλοιπο 50% να διατίθεται μέσω κριτηρίων που θα ορίσει η Πολιτεία, καθώς το έργο χρηματοδοτείται από την Πολιτεία. Θα διατίθεται στις βιομηχανίες βάσει κανόνων και όχι βάσει της τιμής”, σημείωσε.

Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι από τα 3 εκ. τόνους που θα είναι τελικά, η χωρητικότητα της αποθήκης, το 1,5 εκ. θα μπορεί να διαθέσει ο επενδυτής, ο οποίος θα έχει κάνει το 100% της επένδυσης.

Με τα δεδομένα, αυτά,  η “αποδοτικότητα της επένδυσης γίνεται ασαφής, και το επιχειρηματικό σχέδιο πολύ δύσκολα θα χρηματοδοτηθεί”, σημειώνουν πηγές.

Έχει ήδη δρομολογηθεί η ανάπτυξη της πρώτης φάσης για το «Prinos CO2 Storage». Η επένδυση σε πρώτη φάση φθάνει στα 500 εκατ. ευρώ για αποθηκευτική ικανότητα 1 εκατ. τόνους ετησίως ενώ σε επόμενη φάση μπορεί να φθάσει στα 3 εκατ. τόνους με πρόσθετες επενδύσεις ύψους 400 εκατ.

Την προετοιμασία του έργου ξεκίνησε το Σεπτέμβριο του 2022, η  Energean, όταν απέκτησε μια άδεια έρευνας για την αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα (CO2) στον Πρίνο τη Καβάλας, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή και την ελληνική νομοθεσία. Μελέτες που διεξήχθησαν από την Energean καθώς και από άλλες εξειδικευμένες εταιρείες έδειξαν ότι το πεδίο μπορεί να λειτουργήσει σε πρώτη φάση με αποθηκευτική δυναμικότητα 1 εκατ. τόνους CO2 σε πρώτη φάση, ενώ υπάρχει η προοπτική αναβάθμισης για αποθήκευση έως 3 εκατ. τόνους CO2 ετησίως επί 25 έτη, εφόσον αυτό επιβεβαιωθεί από τις απαραίτητες μελέτες. Επιπλέον εξετάζεται η προοπτική για μεγαλύτερη αποθήκευση για μικρότερο χρονικό διάστημα προκειμένου να καλυφθεί η ζήτηση στην αγορά και μέχρι επιπλέον δυναμικότητα να επιβεβαιωθεί.

Ο σκοπός του project αποθήκευσης CO2 στον Πρίνο (Prinos CO2 Storage) είναι να συνεισφέρει στην τοπική και περιφερειακή απανθρακοποίηση με την αποθήκευση CO2 που θα δεσμεύεται από βιομηχανίες που δεν είναι δυνατό να αποφύγουν την εκπομπή του (hard to abate industries), από την χρήση τεχνολογιών άμεσης σύλληψης CO2 στον αέρα, από βιοενέργεια, από την ναυτιλιακή βιομηχανία και άλλες πηγές.

Η αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα είναι ένα από τα εργαλεία που προκρίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την επίτευξη της απανθρακοποίησης.

Απευθύνεται σε κλάδους όπως η τσιμεντοβιομηχανία, τα διυλιστήρια κ.α. για τους οποίους δεν υπάρχουν επί του παρόντος τεχνολογικά ώριμες λύσεις για τον περιορισμό των εκπομπών τους.

Οι βιομηχανίες αυτές αντί να επιβαρύνονται με το γνωστό φόρο άνθρακα, θα έχουν την δυνατότητα να αποθηκεύουν το διοξείδιο σε υπόγειους σχηματισμούς οι οποίοι – έχοντας αποτελέσει σημεία μακροχρόνιας – εκατομμυρίων ετών – αποθήκευσης φυσικού αερίου, μπορούν να χρησιμοποιηθούν εκ νέου για το σκοπό αυτό. Το διοξείδιο θα συλλέγεται από τις παραγωγικές εγκαταστάσεις και θα μεταφέρεται σε υγροποιημένη μορφή με πλοία στην Καβάλα από όπου μέσω υποθαλάσσιου αγωγού θα αποθηκεύεται στον ταμιευτήρα του Πρίνου.

Η Ελλάδα εκπέμπει συνολικά ετησίως 70 εκατομμύρια τόνους CO2, εκ των οποίων 33 εκατομμύρια τόνους από βιομηχανικές δραστηριότητες. Στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών δεσμεύσεων , η αποθήκευση άνθρακα, αποτελεί κρίσιμη τεχνολογία για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της εγχώριας βιομηχανίας, όπως τα διυλιστήρια και η τσιμεντοβιομηχανία, ενώ συμβάλλει στην αντιστάθμιση του κινδύνου από τις υψηλές τιμές του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ETS).

Σημειώνεται, ότι  σε 4 εκ. τόνους ανέρχονται μόνο των οι εκπομπές άνθρακα των 4 μεγαλύτερων emitters, 2 εκ. τόνους της  ΤΙΤΑΝ, 1 εκ. τόνους της ΑΓΕΤ Ηρακλής (LAFARGE) και από 0,5 εκ. τόνους των Motor Oil και Helleniq Energy. Σημειώνεται ότι Τιτάν, ΑΓΕΤ Ηρακλής και Motor Oil  είναι υποχρεωμένες να δεσμεύουν το 75% των εκπομπών τους, βάσει των επιδοτήσεων που έχουν λάβει για να προχωρήσουν οι δικές τους επενδύσεις δέσμευσης άνθρακα (τον οποίο θα μεταφέρουν τελικά στην αποθήκη του Πρίνου).

Ειδικότερα, τα τρία επιχειρηματικά σχέδια το «IFESTOS» του Tιτάνα, το «OLYMPUS» της ΑΓΕΤ Ηρακλής και το «IRIS» της Motor Oil που εντάχθηκαν το 2023 στο Ταμείο Καινοτομίας (Inovation Fund), εξασφάλισαν ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για τη δέσμευση CO2 συνολικού όγκου 3,5 εκατομμυρίων μετρικών τόνων το χρόνο.

Οι τέσσερις εγχώριες βιομηχανίες, η Τιτάν, η Ηρακλής, η Motor Oil και η Helleniq Energy είναι υποψήφιο πελάτες και τα σχέδιά τους για δέσμευση CO2, φτάνουν το 1,5 δισ ευρώ, προκειμένου να «πρασινίσουν». Στόχος στη περίπτωση του Τιτάνα, είναι να δεσμεύει 1,9 εκατ. τόνους CO2 σε ετήσια βάση από το εργοστάσιό του στο Καμάρι Βοιωτίας, μέσω του IFESTOS για το οποίο έχει λάβει χρηματοδότηση από το Innovation Fund.  Παρόμιο είναι και το σχέδιο της Ηρακλής (Holcim), με επένδυση ύψους 284,5 εκατ. ευρώ και μέσω του πρότζεκτ «Olympus» για την εισαγωγή μιας εγκατάστασης δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα (CCS) -1 εκατ, τόνων σε ετήσια βάση- στο εργοστάσιο παραγωγής τσιμέντου Μηλακίου στην Εύβοια. To «Olympus» πρόκειται να χρηματοδοτηθεί με 124,5 εκ. ευρώ από το Innovation Fund.

Το ίδιο ισχύει για το πρότζεκτ «IRIS» της Motor Oil, το οποίο προορίζει για αποθήκευση το ποσοστό του δεσμευμένου CO2 που δεν θα αξιοποιείται για παραγωγή συνθετικής μεθανόλης χαμηλού ανθρακικού αποτυπώματος. Ενώ σχέδιο για τη δέσμευση και αποθήκευση CO2 εκτιμάται ότι έχει στα σκαριά και η Helleniq Energy, το οποίο προορίζεται για εφαρμογή στο διυλιστήριο της Ελευσίνας.

Ακόμα μεγαλύτερες είναι οι ανάγκες σε ευρωπαϊκό επίπεδο: το υφιστάμενο δυναμικό αποθήκευσης δεν ξεπερνά τα 100 εκατ. τόνους διοξειδίου του άνθρακα ετησίως ενώ οι βιομηχανικές εκπομπές (στοιχεία 2022) ήταν 660 εκατ. Στόχος του Green Deal της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι η δημιουργία αποθηκευτικών χώρων 50 εκατ. τόνων CO2 ετησίως ως το 2030 και 550 εκατ. τόνων CO2 ετησίως ως το 2050, με έμφαση πάντα στη βιομηχανία που δεν δύναται να λειτουργήσει χωρίς εκπομπές (hard-to-abate industry).

Σήμερα σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχουν συνολικά 19 έργα αποθήκευσης άνθρακα (CCS), εκ των οποίων λιγοστά σε λειτουργία και τα περισσότερα σε φάση σχεδιασμού. Εφόσον υλοποιηθεί το σύνολό τους, το 2030 υπολογίζεται ότι θα υπάρχει μια αθροιστική χωρητικότητα 42 εκατομμυρίων τόνων (Mt) CO2 το χρόνο.

Ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Θεόδωρος Σκυλακάκης και η Υφυπουργός κ. Αλεξάνδρα Σδούκου παρουσίασαν χθες στο Υπουργικό Συμβούλιο τις νομοθετικές πρωτοβουλίες του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, που σύντομα θα τεθούν σε διαβούλευση: Αφορούν, α) Δέσμευση, μεταφορά και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα, β) Οργάνωση της αγοράς παραγωγής υδρογόνου, γ) Πλαίσιο για την προώθηση του βιομεθανίου.

Μέχρι τον Ιούνιο του 2026 θα έχουν υλοποιηθεί επενδύσεις, ύψους 390 εκατ. ευρώ, σε CCS (τεχνολογίες της δέσμευσης και αποθήκευσης του άνθρακα) και υδρογόνο. Για τον σκοπό αυτό, είναι αναγκαία η ψήφιση των σχετικών νομοσχεδίων για να διαμορφωθεί το θεσμικό πλαίσιο.

Αξίζει να επισημανθεί, ακόμα, πως συνολικά οι επενδύσεις σε CCS θα φτάσουν τα 2 δισ. ευρώ έως το 2030, με απορρόφηση πολύ μεγάλων ευρωπαϊκών κονδυλίων.

Το προτεινόμενο νομοθετικό πλαίσιο ρυθμίζει δραστηριότητες που δεν περιλαμβάνονται στην υφιστάμενη Υπουργική Απόφαση 48416/2037/Ε.103/2011, όπως η δέσμευση και μεταφορά CO2, καθώς και οι όροι λειτουργίας των τόπων πιλοτικής αποθήκευσης.

Επιπρόσθετα, επικαιροποιούνται οι διαδικασίες αδειοδότησης, η κατανομή χωρητικότητας των αποθηκευτικών εγκαταστάσεων και η παρακολούθηση της συμμόρφωσης με τη νομοθεσία.

Εισάγεται, επίσης, μηχανισμός στήριξης των έργων μεταφοράς και αποθήκευσης, καθώς και μηχανισμός αυτόματης επιστροφής (clawback), ενώ ως αρμόδια αρχή για τη ρύθμιση του CCS, με ευθύνη για την εποπτεία και τον έλεγχο των εγκαταστάσεων αποθήκευσης CO2, ορίζεται η Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων και Ενεργειακών Πόρων Α.Ε. (ΕΔΕΥΕΠ).

Αναφορικά με το υδρογόνο, η Ελλάδα έχει δυνατότητα παραγωγής ανανεώσιμου υδρογόνου χαμηλού κόστους σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, με πιθανές χρήσεις στη βιομηχανία, τις μεταφορές και άλλους τομείς.

Επίσης, η εγχώρια παραγωγή ανανεώσιμου υδρογόνου αναμένεται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην παραγωγή ανανεώσιμων ναυτιλιακών και αεροπορικών καυσίμων (SAF), με αποτέλεσμα την υπερκάλυψη της ανάγκης εισαγωγών και τη δυνατότητα εξαγωγών στην περιφερειακή αγορά.

Παράλληλα, η ανάπτυξη της αγοράς υδρογόνου θα συντελέσει μακροπρόθεσμα στη βέλτιστη αξιοποίηση των περικοπών από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ).

Το προτεινόμενο νομοσχέδιο ρυθμίζει ζητήματα σχετικά με την αδειοδότηση και λειτουργία μονάδων παραγωγής ανανεώσιμου και χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών υδρογόνου, καθώς και των Γεωγραφικά Περιορισμένων Δικτύων Υδρογόνου (ΓεΠεΔΥ), προβλέπει τη δυνατότητα στήριξης των παραγωγών μέσω διαγωνιστικών διαδικασιών και βελτιστοποιεί τις διαδικασίες αδειοδότησης.

Επιπρόσθετα, ο κ. Σκυλακάκης παρουσίασε στο Υπουργικό Συμβούλιο νομοσχέδιο για το βιομεθάνιο. Εξήγησε πως η δημιουργία ενός ισχυρού κανονιστικού πλαισίου είναι απαραίτητη προϋπόθεση και για την αγορά παραγωγής βιομεθανίου, με γνώμονα τη βέλτιστη αξιοποίηση του ενεργειακού περιεχομένου των πρώτων υλών (π.χ. υπολείμματα γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής, απόβλητα αγροτο-βιομηχανικών και βιοτεχνικών εκμεταλλεύσεων).

Το προτεινόμενο σχέδιο νόμου ρυθμίζει την αδειοδότηση των μονάδων παραγωγής βιομεθανίου, την έγχυσή του στο Εθνικό Σύστημα Μεταφοράς ή τα Δίκτυα Διανομής Φυσικού Αερίου και την έκδοση Πιστοποιητικών Ανανεώσιμου Αερίου.

Παράλληλα, προβλέπει τη δυνατότητα καθεστώτος στήριξης των παραγωγών με διαγωνιστικές διαδικασίες και επιταχύνει τη διαδικασία αδειοδότησης.

Τέλος, δίνεται η δυνατότητα συνολικής ή μερικής αναβάθμισης υφιστάμενων σταθμών βιοαερίου σε μονάδες βιομεθανίου, διασφαλίζοντας την αποδοτικότερη χρήση των ενεργειακών πόρων και την ενίσχυση της βιώσιμης ανάπτυξης.

Τα νομοσχέδια του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για το Υδρογόνο, το Βιομεθάνιο και το CCS αποτελούν κρίσιμα μεταρρυθμιστικά ορόσημα και είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την επιτυχημένη απορρόφηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.