Η αρχή

Ο Larry και ο Steve πέρασαν χρόνια υφαίνοντας τη ζωή τους μέσα από τόπους – από το Fischer Island στο Μαϊάμι, στη Μύκονο, και τώρα, σχεδόν απρόσμενα, στην Αμοργό, το ανατολικότερο νησί των Κυκλάδων.

1

Για πάνω από μια δεκαετία, οι δυο τους γνώριζαν τη Μύκονο σε βάθος. Ένα “χωριό”, όπως το αποκαλεί η εντόπια διάλεκτος—ένα ταπεινό αγροτικό κατάλυμα—ήταν η πρώτη τους αγορά, την οποία αποκατέστησαν με προσοχή η Aude Mazelin και η ομάδα της, Mykonos Architects. Αργότερα, απέκτησαν ένα λαϊκό κυκλαδίτικο σπίτι στην καρδιά της Χώρας.

Μικρό, απέριττο, απείχε από τις επιταγές της υψηλής αρχιτεκτονικής, όμως ενσωμάτωνε κάτι βαθύτερο—τη ζεστασιά και την οικειότητα του πραγματικού “σπιτιού”, σαν το άγγιγμα ενός αγαπημένου προσώπου.

Αφού απέκτησαν τις κατοικίες που ονειρεύονταν στη Μύκονο—ένα νησί που, παράλληλα, άλλαζε ριζικά μέσω εκτεταμένης ανάπτυξης—και έχοντας χτίσει μια ακλόνητη σχέση εμπιστοσύνης με τους αρχιτέκτονές τους, ο Larry και ο Steve αναζητούσαν πλέον έναν τόπο πιο ήρεμο, όπου θα μπορούσαν να δημιουργήσουν κάτι νέο: μια εννοιολογική κατοικία.

Η αναζήτησή τους τους οδήγησε στην Αμοργό, ένα νησί άγριας φύσης και αρχαίας ιστορίας. Οι ακτές της χαρακτηρίζονται από απόκρημνους βράχους που βυθίζονται στη θάλασσα, ενώ η ενδοχώρα της διαγράφεται από τραχείς ορεινούς όγκους και εύφορες κοιλάδες που εκτείνονται ανάμεσά τους.

Ήθελαν ένα σπίτι σε βαθιά σύνδεση με τη γη, τη θάλασσα και τον ουρανό. Αεικίνητος στο πνεύμα, ο Larry ονειρευόταν έναν χώρο σαν εκκλησία—ένα ιερό καταφύγιο όπου το άγριο θα έβρισκε γαλήνη στις καμπύλες της πέτρας και στο φως του Αιγαίου. «Εντυπωσιακό», είπαν στους αρχιτέκτονες, «αλλά όχι μοντέρνο. Όχι λείο, όχι αιχμηρό».

Η έρευνα

Ο Steve και ο Larry οραματίστηκαν αρχικά μια εξ ολοκλήρου υπόσκαφη κατοικία. Ωστόσο, μια προσεκτική ανάλυση του τόπου, βασισμένη σε λεπτομερή σχεδιασμό και επιστημονική ακρίβεια, διαμόρφωσε αλλιώς τον σχεδιασμό. Το να χτίζεις στις Κυκλάδες δεν είναι απλώς μια αρχιτεκτονική πρόκληση—είναι ευθύνη. Το σπίτι έπρεπε να είναι όχι μόνο απολαυστικό, αλλά και να αποτίει σεβασμό στο τοπίο που το φιλοξενεί.

Οι Mykonos Architects ξεκίνησαν μελετώντας την ίδια την Αμοργό – ένα νησί όπου η φύση είναι άγρια, οι γκρεμοί απότομοι, τα βουνά σκληρά, μα οι πεδιάδες, όσο μικρές κι αν είναι, γενναιόδωρες. Ιστορικά, η Αμοργός ήταν αγροτική και απομονωμένη, γεγονός που διαμόρφωσε μια αρχιτεκτονική αυστηρή, απέριττη, προσαρμοσμένη στην ανάγκη και τον τόπο.

Τα παραδοσιακά πέτρινα κτίσματα – αγροικίες (ζευγόσπιτα), υπόσκαφες στέρνες, ανεμόμυλοι και μικρές εκκλησίες- συγκροτούν το παλίμψηστο της αρχιτεκτονικής του νησιού. Τα σπίτια, διαμορφωμένα για προστασία και αυτάρκεια, περιλάμβαναν την εστία (παραστιά), το υπερυψωμένο κρεβάτι (αποκρέβατο), και ήταν συνδεδεμένα με παραδοσιακούς ξυλόφουρνους.

Στους παλιούς οικισμούς της Κάτω και Άνω Μεριάς, των Θολαρίων και του Στρούμπου, ένα λαβυρινθώδες δίκτυο από στενά σοκάκια και καμάρες συνδέει τα κτίσματα και τα προστατεύει από τον ανελέητο άνεμο.

Η ανάλυση του οικοπέδου ξεκίνησε με τα σημεία πρόσβασης και τη γεωμετρία του χώρου. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στους ανέμους – η βορειοδυτική έκθεση του οικοπέδου το καθιστούσε ακατάλληλο για μια πλήρως υπόσκαφη κατοικία, καθώς οι εξωτερικοί χώροι θα έμεναν εκτεθειμένοι χωρίς φυσικό καταφύγιο. Η μελέτη των ανέμων αποδείχθηκε καθοριστική. Στο βορειότερο σημείο του οικοπέδου, ένα λευκό κτίσμα αναδύεται από τη γη, λειτουργώντας ως ανεμοφράκτης για το υπόσκαφο τμήμα της κατοικίας.

Ακολούθησε η ανάλυση του φωτός και της πορείας του ήλιου. Από ποιο σημείο έρχονται οι πρώτες καλοκαιρινές ηλιαχτίδες; Ποιο μέρος προσφέρει την πιο συγκλονιστική θέα στο ηλιοβασίλεμα; Αυτές οι πληροφορίες διασταυρώθηκαν με τον τρόπο ζωής των κατοίκων. Τι κάνεις όταν δύει ο ήλιος; Πώς ξυπνάς το πρωί; Η ανάλυση αυτή καθόρισε τον προσανατολισμό των χώρων. Η κουζίνα σχεδιάστηκε έτσι ώστε να λούζεται στο πρωινό φως, ενώ το ηλιοβασίλεμα επικεντρώνεται στον πνευματικό χώρο και την υπαίθρια τραπεζαρία.

Οι αρχιτέκτονες μελέτησαν, επίσης, τη θέα από διαφορετικά σημεία του οικοπέδου. Πού σε τραβάει να κοιτάξεις; «Πρέπει να αισθανθείς το οικόπεδο», εξήγησαν. «Η έννοια της θέας δεν είναι πάντα αυτονόητη. Υπάρχουν πράγματα που δεν θες να βλέπεις ή ακόμα και να μυρίζεις—όπως, για παράδειγμα, έναν στάβλο δίπλα σου».

Για τις μελέτες αυτές, οι αρχιτέκτονες επισκέφθηκαν τον χώρο ξανά και ξανά, σε διάφορες ώρες της ημέρας και κάτω από διαφορετικές καιρικές συνθήκες. Τέλος, εξέτασαν τη μορφολογία του εδάφους. Οι φυσικοί βράχοι, που δεν έπρεπε να διαταραχθούν, μπορούσαν αντ’ αυτού να ενταχθούν στο σχέδιο ως αρχιτεκτονικά στοιχεία, παιχνίδια της ίδιας της φύσης.

«Μια όμορφη σύνθεση χωρίς αρχιτεκτονική έρευνα – τόσο μαθηματική όσο και συναισθηματική- είναι απλώς εγωιστική», σημείωσαν οι αρχιτέκτονες. Η έρευνα ανέτρεψε σημαντικά την αρχική πρόταση. Η κλίση του οικοπέδου κατέστησε εφικτή την κατασκευή ενός υπόσκαφου σπιτιού, διπλασιάζοντας τον επιτρεπόμενο δομήσιμο χώρο. Ακολουθώντας με ακρίβεια τις φυσικές γραμμές του εδάφους, η υπόσκαφη μορφή αποκάλυψε πού να τοποθετηθούν οι διαφορετικοί όγκοι και πώς να προσανατολιστούν, ώστε να αξιοποιήσουν τη θέα και να προστατευθούν από τους ανέμους.

Το σχήμα της υπόσκαφης κατοικίας ξεδιπλώνεται σαν φίδι μέσα στο τοπίο, δημιουργώντας πολλαπλές εμπειρίες του χώρου. Στο δυτικό τμήμα, η φυσική κλίση επέτρεψε τη σχεδόν παράλληλη τοποθέτηση του κτίσματος με το έδαφος, στραμμένο δυτικά προς την Κέρο. Ο δυτικός προσανατολισμός προσφέρει μεγαλύτερη προστασία από τους βόρειους ανέμους. Στο μέσο του οικοπέδου, το κτίσμα ακολουθεί το ανάγλυφο του εδάφους και προσανατολίζεται βορειοδυτικά προς τη Νικουριά, μένοντας πιο εκτεθειμένο στα στοιχεία της φύσης. Στο βόρειο άκρο, η κλίση του εδάφους είναι προς τον βορρά. Αν τοποθετούσαν εκεί την υπόσκαφη κατοικία, θα έμενε πλήρως εκτεθειμένη στον αέρα. Αντί αυτού, πρότειναν τη δημιουργία ενός τυπικού κτίσματος, που θα λειτουργούσε ως φυσικός ανεμοφράκτης για το υπόσκαφο τμήμα. Από εδώ, το σπίτι θα απολαμβάνει πανοραμική θέα 180 μοιρών προς τη θάλασσα.

Μπροστά από τη σύνθεση, οι Mykonos Architects πρότειναν ένα υδάτινο στοιχείο που ακολουθεί τις φυσικές γραμμές του εδάφους. Το νερό όχι μόνο ενισχύει την αίσθηση σύνδεσης με το τοπίο, αλλά και αποκλείει οπτικά τον στάβλο, ολοκληρώνοντας τη σύνθεση.

Το στοιχείο της πνευματικότητας

Ένα όμως από τα πιο ιδιαίτερα σημεία του brief, παραμένει η ανάγκη για τη δημιουργία ενός ιερού, μίας εκκλησίας, ή όπως εξελίχθηκε τελικά στη σύνθεση, ενός spiritual χώρου. Για τον σχεδιασμό του, οι αρχιτέκτονες ερμήνευσαν την αρχαία, αλλά και τη νεότερη, ορθόδοξη παράδοση του νησιού.

Στην Αμοργό, το ιερό αναδύεται από τα βάθη της γης. Στις αρχαίες Κυκλάδες, το χθόνιο – ο κόσμος κάτω από την επιφάνεια της γης- δεν ήταν σύμβολο σκοταδιού, αλλά πηγή ζωής και ανανέωσης. Η λατρεία ξεκίνησε σε σπηλιές και πηγές, όπου η αγκαλιά της γης συναντούσε τη ροή του νερού, ανοίγοντας προς το φως και τον αέρα από πάνω. Αυτές οι πρακτικές αποτελούσαν διαλόγους με τα φυσικά στοιχεία που διαμόρφωναν την ύπαρξη. Αιώνες αργότερα, το Μοναστήρι της Παναγίας Χοζοβιώτισσας αντανακλά αυτήν την πρωταρχική σύνδεση. Χτισμένο σε έναν βράχο 300 μέτρα πάνω από τη θάλασσα, γεφυρώνει το χθόνιο με το ουράνιο.

Η κατοικία

Το σπίτι αποτελείται από δύο διακριτά μέρη: ένα υπόσκαφο τμήμα που ακολουθεί τις φυσικές καμπύλες του εδάφους και μια διώροφη λευκή κατασκευή εμπνευσμένη από την απλότητα των Κυκλαδίτικων μοναστηριών.

Το υπόσκαφο τμήμα του σπιτιού ξεδιπλώνεται σαν ένα φίδι – σύμβολο αναγέννησης, σοφίας και της σύνδεσης μεταξύ γης και ζωής – ακολουθώντας με ακρίβεια και φροντίδα τις φυσικές καμπύλες του εδάφους. Η ελικοειδής διαδρομή του φιδιού γίνεται αρχή σχεδιασμού, πλέκοντας τις λειτουργίες του σπιτιού σε μια ροή. Κάθε στροφή είναι μελετημένη, κάθε καμπύλη μια απάντηση στο ανάγλυφο του εδάφους. Στο ένα άκρο αυτής της διαδρομής βρίσκεται το διαμέρισμα φιλοξενίας, τοποθετημένο σε απόσταση που αποπνέει σεβασμό στην ιδιωτικότητα, με τη δική του πρόσβαση στα υδάτινα στοιχεία, καθιστικό και υπνοδωμάτιο, λειτουργώντας ως καταφύγιο μέσα στο καταφύγιο.

Στην καρδιά της σύνθεσης βρίσκεται το The Eye, ένας πνευματικός χώρος που γεννήθηκε από την αρχική επιθυμία του Steve και του Larry για ένα παρεκκλήσι. Αντί για τοίχους και εικόνες, αυτό το καταφύγιο αγκαλιάζει τα στοιχεία της φύσης: το νερό εισέρχεται και εξέρχεται, προσφέροντας μια ήσυχη διαλογιστική εμπειρία πάνω στην κίνηση και την ακινησία. Κοντά του, τρία επιπλέον υπνοδωμάτια συνδέονται με το κεντρικό σπίτι μέσω μίας υπόγειας στοάς, ως αναφορά στις αρχαίες χθόνιες παραδόσεις λατρείας και ενδοσκόπησης.

Οι κύριοι χώροι διαβίωσης κορυφώνονται σε μια φωτεινή λευκή κατασκευή, έναν κτιριακό όγκο που αναδύεται πάνω από τη γη. Η μορφή του αντλεί έμπνευση από την απλότητα και τη χάρη ενός Κυκλαδίτικου μοναστηριού. Με ψηλά ταβάνια και ανοιχτή διαρρύθμιση, ο επάνω όροφος στεγάζει την κουζίνα, την τραπεζαρία και το καθιστικό σε έναν ενιαίο, ρέοντα χώρο. Στο κέντρο του, ένα μακρύ, μοναστηριακό τραπέζι λειτουργεί ως τραπεζαρία αλλά και ως συμβολική χειρονομία—ένας τόπος όπου μοιράζονται γεύματα, ανταλλάσσονται ιδέες και εκτυλίσσονται στιγμές ηρεμίας.

Η αρχιτεκτονική «παίζει» με τις αντιθέσεις της καθόδου και της ανόδου, της σκιάς και του φωτός. Η περιήγηση στο σπίτι γίνεται ένα ταξίδι—οι υπόγειες διαδρομές προκαλούν ενδοσκόπηση, ενώ οι ανοιχτές βεράντες και το νερό στρέφουν το βλέμμα προς τη θάλασσα και το μικρό νησί απέναντι. Ακόμα και τα συστήματα ροής του νερού εγκαταλείπουν την αυστηρή γεωμετρία, κυρτώνοντας απαλά και αγκαλιάζοντας το τοπίο. Καθώς το νερό κυλά σε δύο επίπεδα, σχηματίζοντας έναν μικρό “καταρράκτη” κοντά στον πνευματικό χώρο, ο ήχος του ενισχύει την ολιστική εμπειρία που δημιουργείται από τη φύση, το φως και την αρχιτεκτονική.

Όσον αφορά τους κήπους, η πρόθεση των Mykonos Architects ήταν να διατηρήσουν το φυσικό περιβάλλον της Αμοργού ανέπαφο. «Δεν θέλουμε να αγγίξουμε τα βράχια και τα άγρια βότανα κατά τη διάρκεια των εκσκαφών και της κατασκευής, ενώ στην υπόσκαφη κατασκευή θα επαναφέρουμε τα ίδια βράχια, σαν να μην παρενέβη ποτέ ο άνθρωπος», εξηγούν.

 

Διαβάστε επίσης:

Ένα κόσμημα στο Παρίσι με την υπογραφή της STENE ALEXOPOULOS

Ρία Βογιατζή Ξένου (Elastic Architects): Έμπνευση, αρχιτεκτονική, τέχνη γένους θηλυκού

Οι πέντε επιδραστικότερες γυναίκες στον τομέα του design στη λίστα MONONEWS100