Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος συνεχίζει να παραμένει τα τελευταία δύο χρόνια ο ελληνικός σιδηρόδρομος και ιδιαίτερα μετά το δυστύχημα των Τεμπών, που στέρησε τη ζωή σε 57 συνανθρώπους μας.

Μέσο προσφιλές και ευρέως διαδεδομένο, ο σιδηρόδρομος, που αποτελεί μέρος του Διευρωπαϊκού Δικτύου, εκτίεται σε 2340 χιλιόμετρα γραμμής, εκ των οποίων το 30% είναι διπλής γραμμής και το 32% ηλεκτροδοτημένο. Το 2023 η τραγωδία στα Τέμπη που συγκλόνισε το πανελλήνιο, όπως και οι καταστροφές που επέφερε η κακοκαιρία Daniel έφεραν στο προσκήνιο την αντίληψη ασφάλειας στο σιδηρόδρομο και την κατάσταση της υποδομής της  γραμμής Λειανοκλάδι – Δομοκός – Λάρισα, Λάρισα-Βόλος, Καλαμπάκα-Παλαιοφάρσαλος.

1

Ο Σύλλογος Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων στην πρόσφατη ημερίδα του για τις μεταφορές στην Ελλάδα, τόνισε τα προβλήματα και τις σημερινές προκλήσεις, για να καταλήξει σε προτάσεις βελτίωσης, που έχουν να κάνουν με τρεις πυλώνες: την ασφάλεια, τη συντήρηση και τη διαχείριση της υποδομής και την αναβάθμιση των υπηρεσιών.

Η ασφάλεια το Α και το Ω

Το 2023, η τραγωδία στα Τέμπη, το μεγαλύτερο σιδηροδρομικό δυστύχημα που έχει καταγραφεί στην ιστορία της Ελλάδας ανέδειξε το καίριο ζήτημα της ασφάλειας. Πιο συγκεκριμένα κατέστη σαφές το γεγονός ότι πρέπει να βελτιωθεί η ασφάλεια τους σιδηρόδρομου με την ολοκλήρωση και τη λειτουργία του Ευρωπαϊκού Συστήματος Διαχείρισης Κυκλοφορίας ERTMS (ETCS L1 & GSM-R), να αναδιοργανωθούν και ενισχυθούν ο δημόσιος σιδηροδρομικός τομέας (ΟΣΕ, ΕΡΓΟΣΕ, ΓΑΙΑΟΣΕ) και οι ρυθμιστικοί φορείς (ΡΑΣ, ΕΟΔΑΣΑΑΜ) και ταυτόχρονα να βελτιωθούν οι δεξιότητες του προσωπικού όλων των φορέων, όπως επίσης να εκσυγχρονιστεί και να ενισχυθεί η εκπαίδευση στον σιδηρόδρομο.

Δεδομένων των συνθηκών οι προτάσεις του ΣΕΣ κινούνται γύρω από τρεις άξονες:

  1. την κυκλοφορία των αμαξοστοιχιών, προτείνοντας την ενίσχυση των ελέγχων τήρησης βαρδιών και σωστής εκτέλεσης καθηκόντων όλου του προσωπικού που εκτελεί κρίσιμα καθήκοντα και την ενίσχυση και τον έλεγχο πειθαρχίας και συμμόρφωσης στο Γενικό Κανονισμό Κίνησης.
  2. τη σιδηροδρομική υποδομή, μέσω της επιτάχυνσης του ελέγχου τεχνικών έργων και ιδιαίτερα σιδηροδρομικών γεφυρών, της ολοκλήρωσης της καταγραφής κατάστασης Ισόπεδων Διαβάσεων και σύνταξης σχεδίου για απαιτούμενες παρεμβάσεις, της συνεχούς και τακτικής προληπτικής συντήρησης και ελέγχου καλής λειτουργίας των ΑΣΙΔ και του συνεχούς ελέγχου και συντήρησης επιδομής και υποδομής, όπως η εκχόρτωση, η εκθάμνωση, η κοπή επικίνδυνων δέντρων και ο καθαρισμός πρανών
  3. το θεσμικό και τεχνικό πλαίσιο, με την ίδρυση του Εθνικού Συμβουλίου για τη Σιδηροδρομική Ασφάλεια, με συμμετοχή των Υπουργείου, ΡΑΣ, ΕΟΔΑΣΑΑΜ, ΟΣΕ, Σ.Ε. και επιστημονικών Φορέων, την επανεξέταση και αναμόρφωση του ισχύοντος προγράμματος εκπαίδευσης προσωπικού που εκτελεί κρίσιμα για την ασφάλεια καθήκοντα (σταθμάρχες, κλειδούχοι, μηχανοδηγοί, κ.λπ.) και την αναμόρφωση του Γενικού Κανόνος Κίνησης, των Πρωτοκόλλων Ασφάλειας Κυκλοφορίας και του Κανονισμού Ισόπεδων Διαβάσεων.

Αναδιάρθρωση και ψηφιοποίηση υποδομών

Αντιστοίχως, όσον αφορά στη συντήρηση και διαχείριση των υποδομών του σιδηροδρομικού δικτύου, οι συγκοινωνιολόγοι έρχονται με μία νέα σειρά προτάσεων που χωρίζονται σε δύο επίπεδα.

Το πρώτο αφορά στην αναδιάρθρωση του ΟΣΕ, της ΕΡΓΟΣΕ, της ΓΑΙΑΟΣΕ  και της χρήσης των υποδομών, που περιλαμβάνει:

  1. asset management του σιδηροδρομικού δικτύου,
  2. τη διαχείριση κυκλοφορίας για βελτιστοποίηση χρήσης,
  3. την προληπτική  και διορθωτική συντήρηση δικτύου (επιδομή, συστήματα, διαβάσεις, τεχνικά έργα),
  4. τη διαχείριση Τ.Υ. ιδιοκτησίας του και ανανέωση και επέκτασή του σύμφωνα με τις ανάγκες,
  5. τη διαχείριση έργων βελτίωσης και αναβάθμισης του εν ενεργεία δικτύου, καθώς και την επέκτασή του,
  6. τη βασική και συνεχή εκπαίδευση του προσωπικού που εκτελεί κρίσιμα καθήκοντα για την ασφάλεια,
  7. τον επαναπροσδιορισμό τελών χρήσης υποδομής ώστε να εξασφαλίζεται η βιωσιμότητα και ανταγωνιστικότητα των σιδηροδρομικών μεταφορών και
  8. την εξειδίκευση για τη σιδηροδρομική υποδομή της Εθνικής Στρατηγικής για την προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή

Σε δεύτερο επίπεδο, οι προτάσεις των συγκοινωνιολόγων επικεντρώνονται στην ψηφιοποίηση για τη σιδηροδρομική υποδομή και το τροχαίο υλικό (Digital Twin), με τους εξής τρόπους:

  1. την καταγραφή στοιχείων υποδομής και οχημάτων (Τ.Υ.),
  2. τη χρήση Μοντέλου Δομικών Πληροφοριών (ΒΙΜ) με συλλογή στοιχείων από αισθητήρες στην υποδομή για παρακολούθηση ελαττωμάτων από επιφάνεια κύλισης, κόπωση, θόρυβος και
  3. την πρόβλεψη του ρυθμού γήρανσης και κόπωσης υποδομής και οχημάτων

Αναβάθμιση υπηρεσιών

Ο τρίτος και τελευταίος άξονας των προτάσεων του συλλόγου αφορά την αναβάθμιση των υπηρεσιών σε τρία επίπεδα.

Αρχικά, η αναβάθμιση και εκμετάλλευση των σιδηροδρομικών σταθμών προϋποθέτει:

  • τον σχεδιασμό σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση,
  • την ανάπτυξη πολυτροπικών κόμβων κινητικότητας μέσω της ενίσχυσης της σύνδεσης των σταθμών με τα αστικά κέντρα και τη δημιουργία εγκαταστάσεων στάθμευσης,
  • τη δημιουργία και άμεση λειτουργία των απαραίτητων εγκαταστάσεων για χρήση από ΑμΕΑ και
  • την ανάπτυξη επιπλέον λειτουργιών (γραφεία, εμπορικούς χώρους), σε συνάρτηση με τα αντίστοιχα χωροταξικά σχέδια.

Αναφορικά με τους κεντρικούς κόμβους Αθήνας – Θεσσαλονίκης προβλέπονται η αναπτυξη μελετών σιδηροδρομικών κόμβων για τη βελτίωση της χωρητικότητας και η επιτάχυνση των έργων για ενίσχυση χωρητικότητας, ιδιαίτερα στους κεντρικούς κόμβους, για παράλληλη λειτουργία Προαστιακών, Υπεραστικών και Εμπορευματικών αμαξοστοιχιών.

Το τρίτο επίπεδο της αναβάθμισης των υπηρεσιών αφορά το Συμβούλιο Άξονα /Γραμμής, μέσω της ενίσχυσης του μοντέλου διακυβέρνησης του σιδηροδρομικού δικτύου για την εποπτεία και το στρατηγικό σχεδιασμό των σιδηροδρομικών υπηρεσιών με καθαρά συμβουλευτικό ρόλο, και  της συμμετοχής της τοπικής αυτοδιοίκησης, του διαχειριστή της σιδηροδρομικής υποδομής, των εταιρειών που παρέχουν σιδηροδρομικές υπηρεσίες, επιστημονικών και οικονομικών φορέων.

Νέες προκλήσεις

Μέσω των προαναφερθέντων προτάσεων, ο ΣΕΣ και συνεπώς η Επιτροπή των Σιδηροδρομικών Μεταφορών στοχεύουν στη βελτίωση της σιδηροδρομικής ασφάλειας, τη συντήρηση και διαχείριση της σιδηροδρομικής υποδομής, την αναβάθμιση των σιδηροδρομικών υπηρεσιών και την αναμόρφωση του πλαισίου εκπόνησης μελετών και επιτάχυνσης της ωρίμανσης των έργων, απαντώντας στις νέες και θεμελιώδεις προκλήσεις που έχουν να κάνουν με τη βελτίωση της ασφάλειας, την αναμόρφωση και αναβάθμισή των υπηρεσιών και υποδομών και τη συνεισφορά στην ενεργειακή μετάβαση και καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.

Αναφορικά με τις σιδηροδρομικές μεταφορές, ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Χρήστος Σταϊκούρας δήλωσε μεταξύ άλλων κατά τη διάρκεια του χαιρετισμού του στην ημερίδα που διοργάνωσε ο ΣΕΣ «Προέχει η ανάταξη του ελληνικού σιδηρόδρομου, ο οποίος βρίσκεται αντιμέτωπος με προβλήματα, που έχουν σωρευθεί εδώ και δεκαετίες. Απαιτείται συστηματική, επίμονη και πολύχρονη προσπάθεια για την επίλυσή τους. Ένα έργο, το οποίο πρέπει να στηριχθεί σε σωστές βάσεις. Γι’ αυτό προχωράμε στη διοικητική αναδιάρθρωσή του. Ο νέος, ενιαίος φορέας που περιλαμβάνει τον ΟΣΕ, την ΕΡΓΟΣΕ και το σκέλος της ΓΑΙΑΟΣΕ που αφορά το τροχαίο υλικό, αντικαθιστά το δυσλειτουργικό σχήμα που σήμερα υπάρχει.

Παράλληλα, αναβαθμίζονται οι σιδηροδρομικές υποδομές, με σημαντικούς – για πρώτη φορά – ευρωπαϊκούς πόρους, ενσωματώνονται στο δίκτυο τεχνολογικά συστήματα που ενισχύουν το επίπεδο ασφάλειας, και αυξάνεται ο προϋπολογισμός του ΟΣΕ. Επιπλέον, μέσα από το Σχέδιο Δράσης για την εφαρμογή της ασφάλειας και της δια-λειτουργικότητας του σιδηροδρόμου, υπάρχουν συγκεκριμένες προβλέψεις και χρονοδιαγράμματα για την εφαρμογή συστημικής προσέγγισης στη σιδηροδρομική ασφάλεια με βάση το ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο, τη βελτίωση των διαδικασιών διαπίστευσης, παρακολούθησης και κοινοποίησης, την ενίσχυση του εθνικού φορέα διερεύνησης, την προώθηση γνώσης και κουλτούρας, καθώς και την κατάρτιση στρατηγικού σχεδίου για τα συστήματα ERTMS».

Υπενθυμίζεται ότι τον Δεκέμβριο του 2024, ο υπουργός δήλωσε από τα έδρανα της Βουλής των Ελλήνων ότι θα διατεθούν 500 εκ. ευρώ για τα έργα που θα υλοποιηθούν το επόμενο διάστημα στη βασική σιδηροδρομική γραμμή από την Αθήνα μέχρι τη Θεσσαλονίκη, στοχεύοντας στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας του βασικού σιδηροδρομικού δικτύου από τον Δομοκό μέχρι τη Λάρισα αλλά και των κάθετων Λάρισα – Βόλος και Παλαιοφάρσαλα – Καλαμπάκα.

Διαβάστε επίσης:

Τι προτείνουν οι συγκοινωνιολόγοι για τις μεταφορές

Βασίλης Οικονόμου στο mononews: Στόχος μας η πρόσληψη συνολικά 600 οδηγών μέχρι το καλοκαίρι του 2025

Νέος ΚΟΚ: Πώς αντιδρούν οι συγκοινωνιολόγοι στα μέτρα που εφαρμόζονται