«Για μας θα γράψουν άλλοι», σημείωνε ο Σοστακόβιτς, «και θα πουν ψέμματα». Για την αποφυγή παραποίησης ενός μελλοντικού μύθου, ο μεγαλοεφοπλιστής Σίμος Παληός αποφάσισε να αφηγηθεί ο ίδιος την ιστορία της δημιουργίας του.

Η σημαντικότερη ναυτική δύναμη του κόσμου, μία χώρα δέκα εκατομμυρίων. Η ναυτιλία παραμένει ένας κόσμος πίσω από κλειστές πόρτες. Όταν ένας επιφανής της εκπρόσωπος αποφασίζει να ανοιχτεί, τείνει κανείς ευήκοον ους. Ο Σίμος Παληός αναδεικνύεται μέσα από αυτή τη σφαιρική συζήτησή με τον Μάκη Προβατά. Αγγίζοντας εξίσου υπαρξιακά και πραγματολογικά στοιχεία της προσωπικότητάς του.

1

Θάλασσα αναμνήσεων

Έχει εμφανιστεί και στην τηλεόραση. Στο κείμενο χάνεται αυτή η επιβλητική και αρχοντική, ευθυτενής φιγούρα με το βαθύ, βραχνό λόγο. Το βιβλίο όμως υπερτερεί στην εξομολογητική του δύναμη και στην εμβέλειά του. Στη διάθεση του πρωταγωνιστή να ξεσκεπάσει τη σκόνη, να συγκινηθεί.

Πίσω από τη δύναμη των λέξεων κρύβεται θάλασσα αναμνήσεων. Μία ζωή που ταυτίζεται με την ιστορία της ελληνικής ναυτοσύνης από τον πόλεμο ως σήμερα.

Τις ψηφίδες της προσωπογραφίας του συμπληρώνουν ανέκδοτες περιγραφές από την οικογένειά του: Τη σύζυγό του Ζέττα και τις δύο κόρες τους Σεμίραμις και Αλίκη. Επίσης, το κείμενο εμπλουτίζεται από ζωντανές συζητήσεις με φίλους, συναδέλφους και εξαιρετικούς επιστήμονες όπως η Αντωνία Κουτσούκου και ο Σταμάτης Κριμιζής.

Η δύναμη μιας σοκολάτας

Η ιστορία της ζωής του ξεκινάει από τον άνθρωπο που του έδωσε ζωή, το 1941, στη Χίο. Τη μητέρα του, Σεμίρα. Επειδή ο πατέρας του έφυγε για τον πόλεμο, τα πρώτα τέσσερα χρόνια της ζωής του τα πέρασε μόνο μαζί της, στο σπίτι του παππού εκ της μητρός του, Λεωνίδα Κολλάκη.

Με αφηγηματική δύναμη και χρώμα περιγράφει τη στιγμή που αντίκρισε για πρώτη φορά τον πατέρα του, τον καπετάν Παντελή σε εκείνο το σπίτι, τον Οκτώβριο του 1944.

«Με κοιτάζει και μου λέει “Σίμο μου είμαι ο πατέρας σου”. Με την αφέλεια και την ειλικρίνεια ενός παιδιού που είχε αλλιώς τα πράγματα στον νου του, του λέω: “Δεν είσαι εσύ ο πατέρας μου. Έλα να σου δείξω ποιος είναι ο πατέρας μου”. Πήγα στο σαλόνι και στάθηκα μπροστά σε ένα έπιπλο όπου υπήρχε μια φωτογραφία ενός άνδρα με στολή καπετάνιου, και του έδειξα με το δάχτυλο: “Αυτός είναι ο πατέρας μου”. Τα έξι, επτά πολύ δύσκολα χρόνια που είχαν περάσει από πάνω του, από τότε που είχε βγάλει αυτή τη φωτογραφία, τον είχαν αλλάξει τόσο που στα μάτια μου τον έκαναν να μοιάζει ένας άλλος. Όμως δε θέλει πολλά ένα παιδί. Επειδή εκείνη την ημέρα που ήρθε στο σπίτι μας μου έφερε πολλές σοκολάτες, τον καλοδέχτηκα».

Σχεδόν ογδόντα χρόνια μετά

Όταν έκλεισε τα έξι, ταξίδεψαν όλη η οικογένεια με το πλοίο όπου έχρηζε καπετάνιος ο πατέρας του. Ονομαζόταν Κωστής Λως, ένα Liberty. Έτσι, την πρώτη τάξη του δημοτικού ο Σίμος Παληός την έβγαλε μέσα στο βαπόρι, με δασκάλα τη μητέρα του.

«Έχω διάφορες φωτογραφίες από εκείνο το ταξίδι. Υπάρχει και μία με το πρώτο μου ποδήλατο στην Αργεντινή. Πού και πού, ακόμα και τώρα, σχεδόν ογδόντα χρόνια μετά, κάθομαι και τις ξανακοιτάζω».

Πόσο διαφορετικά τα πλοία σήμερα

Ο πρώτος σταθμός το Νιούπορτ Νιους στη Βιρτζίνια των ΗΠΑ. Μετέφερε οκτώ χιλιάδες τόνους κάρβουνο και ήταν περίπου 10.000 τόνους dead weight.

«Σκεφτείτε πόσο διαφορετικά είναι τα πλοία σήμερα αφού τον Ιανουάριο του 2017 παραλάβαμε από την Κίνα δύο βαπόρια {…} Βάζουν μέσα 204.000 αντί για 8000 τόνους φορτίο, πάνε με την ίδια ταχύτητα, δηλαδή στα 10 μίλια έμφορτα, και καταναλώνουν τους ίδιους 28 τόνους ανά ημέρα, αλλά κουβαλώντας φορτίο είκοσι πέντε φορές περισσότερο», επισημαίνει.

Να κάνει κουμάντο

Ύστερα ο πατέρας του σκοτώθηκε σε αυτοκινητικό δυστύχημα όταν ο Σίμος Παληός έπαιρνε το πτυχίο του από το πανεπιστήμιο Durham στην Αγγλία όπου σπούδασε μηχανολογία – ναυπηγική.

«Το μόνο που με παρηγορούσε κάπως ήταν ότι ο πατέρας μου πρόλαβε να με δει ότι σπούδασα, ότι με ενδιέφερε να γίνω παραγωγικός και χρήσιμος σε αυτή τη ζωή και να μην καθίσω επάνω στην όποια οικονομική άνεση υπήρχε», εξηγεί ο Σίμος Παληός.

Τότε επιβλήθηκε η στάση της μητέρας του. Να αφήσετε το παιδί να κάνει κουμάντο. Και η προτροπή της υπήρξε ξεκάθαρη: Να μην εργαστεί ως υπάλληλος αρχιμηχανικός, αλλά να χαράξει τη δική του πορεία. Του πρότεινε μάλιστα να χρησιμοποιήσει τις μετοχές του πατέρα του στις εταιρείες του Λω και του Φαφαλιού.

Οι γυναίκες

Ωστόσο η Σεμίρα Παληού χάθηκε νέα το 1980, στην ηλικία των πενήντα εννιά ετών. Ορισμένοι άνθρωποι παραμένουν αναντικατάστατοι, όπως ομολογεί σήμερα κατασυγκινημένος ο Σίμος Παληός. Η Σεμίρα υπήρξε για τον ίδιο εξίσου μητέρα και πατέρας. «Οταν πέθανε η μάνα μου, δεν είχα έναν άνθρωπο να μιλήσω για τη θάλασσα»…

Αργότερα βρήκε το συνοδοιπόρο του στο πρόσωπο της Ζέττας. Θυμήθηκε όταν της είχε ζητήσει να τον συνοδεύσει σε επαγγελματική συνάντησή του με υποψήφιο αγοραστή. Η Ζέττα τον είχε αποτρέψει να συνεργαστεί μαζί του. Παρά τα είκοσι τρία της χρόνια, αποδειχθηκε ότι είχε δίκιο. «Η γυναίκα τον συνομιλητή της τον ζυγίζει καλύτερα από έναν άνδρα».

Αλλαγή επιπέδου

Κομβικό σημείο στην πορεία του αποτέλεσε το 1972 η ένωση της Diana Shipping με την οικογένεια Σμόργκον (Εβραίοι από την Αυστραλία). Η πρώτη συνάντηση πραγματοποιήθηκε το 1972 στο Σαβόι του Λονδίνου. Ο Σίμος Παληός, μόλις τριάντα ετών τότε, ανέβηκε μόνος στον έκτο όροφο όπου αντίκρισε περίπου δέκα άγνωστα πρόσωπα καθισμένα σε ημικύκλιο τραπέζι.

«Αν είχες ένα εκατομμύριο δολάρια που θα τα έβαζες νεαρέ;», τον ρώτησε ο ενενηντακοντούτης Βίκτωρ Σμόργκον. Ο Σίμος Παληός είχε κλείσει τα τριάντα. Στο τέλος της κουβέντας τού έδειξε τον διευθυντή του και του διεμήνυσε: «Θα έχεις να κάνεις με αυτόν. Θα του λες τι θέλεις να κάνεις και θα σου δίνει το 50% του ποσού». Αυτή η συνεργασία τού εξασφάλισε «όγκο δουλειάς. Σε οποιαδήποτε μηχανή χρειάζεσαι αρκετή ενέργεια για να μην πηγαίνεις ρετάροντας {…} δηλαδή αρκετά λεφτά στην τσέπη μου».

Η Diana Shipping Agencies S.A. (ιδρύθηκε το 1972) πήρε το όνομά της από αγορά που είχε πραγματοποιήσει ο πατέρας του το 1965. Όταν ο Σίμος Παληός αγοράζει ένα βαπόρι «πρωταρχική παράμετρος» στο νου παραμένει «ότι την εταιρεία σου δεν πρέπει να τη γεμίσεις με χρέη, διότι τότε η ζωή της θα είναι μικρής διάρκειας. Ο κύκλος της ναυλαγοράς ήταν και πάντα θα είναι ημιτονοειδής, με τα πάνω και τα κάτω, χωρίς να ξέρεις το πότε και τη διάρκεια των εναλλαγών».

Ο παλιός και ο νέος κόσμος

Ο Σίμος Παληός συμβολίζει το σταυροδρόμι μεταξύ ενός παραδοσιακού ήθους του εφοπλισμού και της προοδευτικής ματιάς του μέλλοντος. Θεωρεί ότι σήμερα ευκολότερα πετυχαίνει κανείς στη θάλασσα από ό,τι παλιότερα.

Διότι σήμερα «υπάρχουν πολλοί τρόποι για να αντλήσει κανείς χρήματα και να τα βάλει στη θάλασσα. Δεν είναι μόνο οι τράπεζες, πλέον υπάρχουν οι θεσμικοί και ιδιώτες επενδυτές οι οποίοι βάζουν λεφτά στη ναυτιλία. Υπάρχει κόσμος που έχει χρήματα και επενδύει, ενώ τότε τα χρήματα ήταν περιορισμένα. Τα παλιά χρόνια σχεδόν δεν υπήρχε τράπεζα για να απευθυνθεί ένας Έλληνας, υπήρχαν μονο ορισμένοι επενδυτές από την Κωνσταντινούπολη, αυτοί ήταν οι τότε τραπεζίτες».

Αναφέρεται στην εποχή του παππού του, στα 1850. Και προσθέτει, «ο Σταύρος Λιβανός, για παράδειγμα, αγαπούσε τη θάλασσα, ζούσε με την αλμύρα και έβλεπε ότι πρέπει να είναι σε καλή κατάσταση το βαπόρι για να του φέρνει έσοδα. Σήμερα τα έσοδα δεν έρχονται από το καλά διατηρημένο βαπόρι, αλλά μέσα από άλλους τρόπους μάλλον χρηματιστηριακούς».

Η σύνεση

Την στρατηγική του κυβερνούσε πάντα η σύνεση, να μη χάσει χρήματα. Το optimum κοίταζε, ούτε το maximum ούτε το minimum. Σήμερα αναλογίζεται ότι ορισμένες φορές θα μπορούσε να παίξει με μεγαλύτερο ρίσκο.

«Καμιά φορά κουβεντιάζουμε με τον φίλο μου τον Αντώνη Κομνηνό και κάνουμε την ίδια διαπίστωση, η οποία είναι σωστή. Ασχοληθήκαμε με βαπόρια που δεν ήθελαν οι άλλοι να τα πάρουν. Ήταν δύσκολα βαπόρια για να αναπτυχθείς. Αλλά υπήρξαν και βαπόρια ας πούμε τα ψυγεία που ασχολήθηκα ή τα car carriers, που ήταν σωστές επενδύσεις. Ίσως έπρεπε να είχε επενδύσει λίγο περισσότερο στα tankers, αλλά δεν το έκανα. Είχα όμως γνώμονα ότι έπρεπε να δημιουργήσω έναν σοβαρό στόλο βαποριών, για να μου μιλάνε και οι μεγάλοι επενδυτές. Αυτό έγινε το 2005 με την είσοδό μας στο χρηματιστήριο της Νέα Υόρκης (σ.σ. Nasdaq). Εκεί άλλαξε η στάση όλων απέναντί μου, γιατί πλέον ήμουν υπολογίσιμος με τον αριθμό των βαποριών που είχα. Είχα φτάσει γύρα στα πενήντα βαπόρια, ενός τύπου όμως. Από panamax και πάνω, μέχρι 220.000 τόνους».

To 2004 ίδρυσε την Diana Shipping Services S.A.. 

Το ήθος

Η εργασιακή ηθική διαπνέει αξονικά αυτό το κείμενο και αντανακλά την πυρηνική προσωπικότητα του σπουδαίου εφοπλιστή.

Ο Έλληνας «πρέπει να έχει στο μυαλό του να παράγει μετρήσιμο έργο κάθε μέρα. Εσύ παράγεις βιβλία, κάνεις μετρήσιμο έργο. Τον καφέ του ο Έλληνας πρέπει να τον πίνει όπως οι περισσότεροι λαοί, στα όρθια και γρήγορα, όχι καθιστός, επί ώρα. Αυτό είναι χάσιμο χρόνου».

Και ο χρόνος είναι χρήμα…

Πληροφορίες

Σίμος Π. Παληός

Η θάλασσα είναι δρόμος 

Για την ελληνική ναυτοσύνη του χτες και του αύριο

Σε συνεργασία με τον Μάκη Προβατά

Εκδόσεις Πατάκη, Δεκέμβριος 2024

Σελ. 220