Ένας Προμηθέας που σπάει τα δεσμά του – Για πρώτη φορά μπροστά στο κοινό

Ένας ιστορικής σημασίας πίνακας, συνδεδεμένος με τη νεότερη ιστορία της Ελλάδας όσο και της Δανίας είναι ο «Προμηθέας Λυόμενος», που θα παρουσιαστεί από την Δευτέρα 14 Οκτωβρίου στο Μουσείο Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου.

Πρόκειται για ένα μνημειακών διαστάσεων έργο, αφού έχει ύψος σχεδόν 4 μέτρα (για την ακρίβεια 3,98 Χ 2,77 μ.), φέρει την υπογραφή του δανού ζωγράφου Καρλ Μπλοχ και φιλοτεχνήθηκε το 1864 για λογαριασμό του νεαρού βασιλιά Γεώργιου Α΄, ο οποίος τον είχε παραγγείλει με την ευκαιρία της ενθρόνισής του, τον αμέσως προηγούμενο χρόνο.

Ελαιογραφία σε καμβά ο «Προμηθέας Λυόμενος» θεωρείται από τα σημαντικότερα, αν όχι το σημαντικότερο έργο του Καρλ Μπλοχ (1834-1890) και έχει ως θέμα του την απελευθέρωση του Προμηθέα από τον Ηρακλή, ο οποίος σκοτώνει τον αετό και τον απαλλάσσει από τα δεσμά, που του είχε επιβάλλει ο Δίας.

Ένα μυθολογικό θέμα, που όταν παρουσιάστηκε στην Βασιλική Ακαδημία Τεχνών της Κοπεγχάγης (γενέτειρας του Γεώργιου Α΄ και του ζωγράφου), το 1865 – πριν τα αποκαλυπτήριά του στην Ελλάδα – ερμηνεύθηκε ως αλληγορία των ιστορικών γεγονότων της εποχής, καθώς η χώρα είχε νωπή ακόμα την ήττα της κατά τον Πρωσσο-Δανικό πόλεμο του 1864.

Γι΄ αυτό το λόγο άλλωστε, η έκθεση είχε συγκεντρώσει πρωτοφανές πλήθος κόσμου, αφού το έργο συνδέθηκε συμβολικά με την ελπίδα των Δανών για ανάκτηση εδαφών τους.

Πέραν αυτού ωστόσο, πρόκειται για ένα έργο, που χαρακτηρίζεται από τη υποβλητική σύνθεση και τον δραματικό σκιοφωτισμό, στοιχεία που απαντούν στην τέχνη τoυ ευρωπαϊκού ρομαντισμού.

Ο πίνακας ανήκει σήμερα στην Συλλογή Τατοΐου, καθώς εντοπίσθηκε, σύμφωνα με τις πληροφορίες από το υπουργείο Πολιτισμού, το 2012 στο υπόγειο του ανακτόρου του Διαδόχου, την «Ροδοδάφνη», δηλαδή το Ανάκτορο Πλακεντίας, κατά την έρευνα και καταγραφή των αντικειμένων που βρίσκονταν στις βασιλικές κατοικίες.

Λόγω της αξίας του άλλωστε έχει κηρυχθεί – το 2022- από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων ως μνημείο, λόγω «της ιδιαίτερης ιστορικής και καλλιτεχνικής του αξίας για τη νεότερη ελληνική και ευρωπαϊκή ιστορία και επειδή αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της συλλογής ζωγραφικών έργων του πρώην Βασιλικού Κτήματος του Τατοΐου».

Μια περιπετειώδης διαδρομή

Το έργο παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό ενώ ενδιαφέρουσα είναι η διαδρομή του ως σήμερα.

Η πορεία του έτσι, όπως ανασκευάστηκε από την Διεύθυνση Νεώτερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς έχει ως εξής: Μετά την έκθεσή του στη Δανία στάλθηκε στην Ελλάδα και τοποθετήθηκε, κατά πάσα πιθανότητα στο μεγάλο κλιμακοστάσιο του Βασιλικού Ανακτόρου των Αθηνών (σημερινή Βουλή) ενώ ξαναγύρισε στη Δανία άλλες δύο φορές: Το 1910 και το 1932.

Την τελευταία φορά εκτέθηκε στο Charlottenborg Palace, το Βασιλικό Ανάκτορο της Κοπεγχάγης αλλά έκτοτε τα ίχνη του θεωρούνταν χαμένα, έτσι ο πίνακας ήταν γνωστός πλέον μόνον από ασπρόμαυρες φωτογραφίες.

Πολλοί δανοί ιστορικοί τέχνης προσπάθησαν να τον εντοπίσουν αλλά απέτυχαν, έτσι θεωρήθηκε, πως είτε κάηκε ή χάθηκε σε ναυάγιο κατά τη διάρκεια κάποιας από τις μετακινήσεις.

Στην πραγματικότητα ωστόσο, φαίνεται ότι βρισκόταν πάντοτε στην κατοχή της πρώην βασιλικής οικογένειας της Ελλάδας, παρ΄ότι δεν φαίνεται να εμφανίζεται πουθενά. Ως εκ τούτου η περίοδος από το 1935 έως το 1973 είναι υπό διερεύνηση.

Δεξιοτέχνης του φωτός και της σύνθεσης

Πέρα από την ιστορία του πάντως και τους συμβολισμούς του για την Ελλάδα και για τη Δανία, το έργο αποτελεί εξαίρετο και εντελώς αντιπροσωπευτικό δείγμα, τόσο εικονογραφικά όσο και τεχνοτροπικά της ζωγραφικής του Καρλ Μπλοχ, που υπήρξε ένας από τους κορυφαίους ευρωπαίους ζωγράφους του 19ου αιώνα.

Ιδιαίτερα μάλιστα επισημαίνεται ο χειρισμός του φωτός στα θέματά του και η ευρηματικότητα των συνθέσεών του.

Στοιχεία, που αποδεικνύονται και στο συγκεκριμένο έργο, και ιδιαίτερα με την απόδοση των προσώπων του Προμηθέα και του Ηρακλή ενώ ο αετός και το φτέρωμά του χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερη δυναμική και παλμό.

Ο Καρλ Μπλοχ είχε σπουδάσει στην Ακαδημία Τεχνών της Δανίας και συνέχισε την εκπαίδευσή του στην Ιταλία. Αρχικά τον ενδιέφερε τη τοπιογραφία και οι σκηνές καθημερινής ζωής, γρήγορα όμως στράφηκε σε μυθολογικά και βιβλικά θέματα.

Από το1861 έως και το 1890 ταξίδεψε στη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή και βέβαια πέρασε και από την Ελλάδα.

Η έκθεση στο Μουσείο Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου, που θα εγκαινιαστεί από την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη παρακολουθεί την πορεία του έργου από τη δημιουργία του έως σήμερα, παρουσιάζει τη βιογραφία και το έργο του ζωγράφου, αναλύει τη χρήση του προμηθεϊκού μύθου στην αρχαία και σύγχρονη τέχνη, δίνει στοιχεία για την εποχή και το περιβάλλον δημιουργίας του πίνακα και παρουσιάζει σύγχρονες επιστημονικές προσεγγίσεις για την κατανόησή του.

Κυρίως, προσφέρει μια μοναδική εμπειρία θέασης ενός έργου τέχνης, που εντυπωσιάζει με την κλίμακα και την εκφραστική του δύναμη.

Η παρουσίαση διοργανώνεται σε συνεργασία με την Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων και την Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Θα είναι ανοικτή για το κοινό από την Τετάρτη 16 Οκτωβρίου 2024 έως την Δευτέρα 6 Ιανουαρίου 2025.

Διαβάστε επίσης:

Βρετανικό Μουσείο: Μια απαράμιλλη συλλογή εκτυπώσεων του Πικάσο σε έκθεση

Ένας καναπές  για… φίλημα – Από τον Νταλί με αγάπη

Ένας πρωτότυπος Μποτιτσέλι, που πίστευαν αντίγραφο κάτω από τα μάτια τους