Χρησιμοποιούσαν στα φαγητά τους μπύρα, πολλά δημητριακά, λαχανικά, αρωματικά φυτά, φυσικά κρέας, χωρίς να υπολείπονται και τα μπαχαρικά. Και δημιουργούσαν σύνθετες συνταγές μαγειρικής ως απόδειξη μιας εκλεπτυσμένης κοινωνίας, όπως ήταν η βαβυλωνιακή πριν από… 4.000 χρόνια. Αυτό άλλωστε λένε τα «γραπτά» τους. Με σφηνοειδή γραφή μεν και πάνω σε πηλό ή πέτρα αλλά αναγνώσιμη σήμερα, αποδεικνύοντας έναν σπουδαίο πολιτισμό που αποκαλύπτεται και μέσα από τη διατροφή.

Πρόκειται για ένα ευρύ πεδίο εξερεύνησης, που αποτέλεσε το θέμα έκθεσης στο Peabody Museum του αμερικανικού Πανεπιστημίου Yale, στην Βαβυλωνιακή συλλογή του οποίου βρίσκονται περισσότερες από 45.000 επιγραφές, αγάλματα και τεχνουργήματα ως πρόσφατα αποθηκευμένα στα έγκατα της Μνημειακής Βιβλιοθήκης του.

1

Στην έκθεση τέσσερεις από αυτές τις πήλινες πινακίδες, που ανακαλύφθηκαν στην κάποτε Μεσοποταμία με χαραγμένες λίστες συστατικών για δεκάδες αρωματικά μαγειρευτά, πίτες και σούπες, χρονολογούμενες στην 2η π.Χ. χιλιετία δίνουν συνταγές, που όπως ισχυρίζονται οι μελετητές -αλλά και οι μάγειροι που επιστρατεύθηκαν- λειτουργούν καλά ακόμα και σήμερα!

«Το φαγητό των ανθρώπων πριν από χιλιετίες δίνει άπειρες πληροφορίες τόσο για την ζωή τους, την καθημερινότητά τους και την ευρωστία -ή όχι- των κοινωνιών τους όσο όμως και για την ύπαρξη και εξέλιξη των πρώτων φυσικών υλών και την διασπορά τους στον κόσμο», όπως λέει ο διευθυντής του μουσείου Ντέιβιντ Σκέλι. Επισημαίνοντας, ότι η εκμάθηση του τι έτρωγαν οι άνθρωποι συνεισφέρει επίσης στον σχηματισμό μιας εικόνας για τις εμπορικές και οικονομικές τους σχέσεις.

Το καλάθι του αρχαίου κόσμου

Για τον ίδιο η έμφαση που δίνεται στα φαγητά με δημητριακά και στις μπύρες υπογραμμίζει τον ρόλο της Μεσοποταμίας ως το καλάθι του αρχαίου κόσμου, καθώς υπήρξε ένα από τα πρώτα μέρη της γης όπου οι άνθρωποι δημιούργησαν αγροτικές κοινωνίες. Ενώ η ποικιλομορφία των συστατικών που αναγράφονται σ΄ αυτές τις πινακίδες δείχνει και πόσο περίπλοκοι πρέπει να ήταν οι εμπορικοί δρόμοι αυτής της διασυνδεδεμένης κοινωνίας.

«Υπάρχουν τόσα πολλά που μπορούμε να μάθουμε για το πώς συνδέθηκαν οι άνθρωποι μεταξύ τους», λέει ο κ. Σκέλι. «Αν και αυτοί οι άνθρωποι μας μιλούν πριν από 4.000 χρόνια, υπάρχει μια συνέχεια πολιτισμού σε αυτήν την περιοχή που συνδέεται με τον ζωντανό πολιτισμό και τις κοινότητες που υπάρχουν σήμερα».

Όσον αφορά τις συνταγές όμως υπάρχουν και προβλήματα. Όπως και οι αρχαίες ελληνικές συνταγές και οι λατινικές, που έχουν διασωθεί, έτσι και οι βαβυλωνιακές περιλαμβάνουν μόνον τις λίστες των συστατικών, συνήθως χωρίς περαιτέρω οδηγίες. Ούτε όσον αφορά τις ποσότητες, ούτε τον τρόπο παρασκευής του φαγητού, καθώς θεωρούνταν προφανώς βέβαιο, ότι ο καθένας είχε επαρκή μαγειρική τεχνογνωσία για την τελική σύνθεση και το αποτέλεσμα. Για έναν σύγχρονο επιστήμονα όμως, η συμπλήρωση των κενών απαιτεί σοβαρές εικασίες.

Βρώσιμα και μη

Κατά τις δοκιμές που έγιναν πάντως, ύστερα από πρόσκληση του μουσείου, ένα χορτοφαγικό πιάτο βραστού -με την ανεξήγητη στην πινακίδα ονομασία «Ξετύλιγμα» – και κυρίως ένα κοκκινιστό αρνί με παντζάρια αποδείχθηκαν εξαιρετικά. Το τελευταίο μάλιστα ενσωματώνει τόσο ξινή μπύρα όσο και λίπος, τα οποία ήταν συνήθη συστατικά εκείνη την εποχή. Μαζί τους στην ίδια κατσαρόλα πράσο, σκόρδο, κρεμμύδι, περσικά ασκαλώνια (είδος κρεμμυδιών), ρόκα, κόλιανδρο (φρέσκο και σε σπόρους), κουράτ (αιγυπτιακό πράσο), ράμπες (ή αγριόπρασο).

Πιάτο πρόβειου κρέατος με παντζάρια σε σύγχρονη εκτέλεση
Πιάτο πρόβειου κρέατος με παντζάρια σε σύγχρονη εκτέλεση

Από την άλλη υπήρξαν και οι αποτυχίες, με ορισμένες προσπάθειες να καταλήγουν σε τραγωδία. Έτσι ορισμένα πιάτα ήταν απλώς «μη βρώσιμα» ενώ ένας γαλακτώδης ζωμός με αρνί χαρακτηρίσθηκε ζοφερός! Αρκεί να θυμηθούμε ωστόσο τον σπαρτιατικό μέλανα ζωμό, τον οποίο όλοι οι άλλοι ΄Ελληνες αντιμετώπιζαν με αποστροφή…

«Αυτές οι πινακίδες είναι το αντίστοιχο των τηλεφωνημάτων και των email της εποχής μας», λέει ο Ντέιβιν Σκέλι. «Χιλιάδες κείμενα που γράφτηκαν για να πεταχτούν κυριολεκτικά. Μας βοηθούν όμως να ανασυνθέσουμε μια ολόκληρη κουλτούρα μέχρι τις μικρολεπτομέρειές της».

Γεγονός είναι άλλωστε, όπως επισημαίνει, ότι όσο σημαντικά κι αν είναι τα επικά ποιήματα, από πολλές απόψεις είναι οι ιστορικές συνταγές και άλλα κοσμικά κομμάτια της καθημερινής ζωής, που συχνά αιχμαλωτίζουν τη φαντασία των ερευνητών. Ενώ οι περισσότεροι αρχαίοι πολιτισμοί θα είχαν μεταδώσει τις συνταγές τους προφορικά, οι αρχαίοι Βαβυλώνιοι ως μία πολύ εγγράμματη κοινωνία χάραζε ακόμη και τις καθημερινές συνταγές σε πλάκες.

Μεγάλο μέρος της Αρχαιολογίας επικεντρώνεται στη σύνδεση των «κουκκίδων». Μελετώντας τα αρχιτεκτονικά ίχνη των σπιτιών, τα υπολείμματα οργανικών υπολειμμάτων και αυτές τις συνταγές, οι ερευνητές μπορούν να δημιουργήσουν μια εικόνα για το πώς θα μπορούσε να έμοιαζε η ζωή η ζωή εκείνων των ανθρώπων.

Διαβάστε επίσης:

Ρεκόρ εκατομμυρίων για μια «Αυτοκρατορία» – Έργο Μαγκρίτ σε δημοπρασία

Μιλώντας για τις γυναίκες των Κυκλάδων – Έκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Μαριλένα Κουτσούκου Καλλιτσάντση: «Έχω υπάρξει τυχερή»