Φλωρίκα Κυριακοπούλου: Πώς το Φουγάρο εξάγει πολιτική τέχνης

Η Φλωρίκα Κυριακοπούλου αποτελεί εξαίρεση στο τοπίο της τέχνης, έτσι όπως εφαρμόζεται στην κοινωνία με τρόπο κάθετο, από την κορυφή ως τη βάση της. Και το Fougaro Art Center στο Ναύπλιο (Ασκληπιού 98), αποδεικνύεται αρχέτυπο της παραδειγματικής αυτής εφαρμογής πολιτισμού, που η ίδια επινόησε.

Χωρίς να το διαφημίζει, έχει υπηρετήσει με συνέπεια και βάθος τον ιδρυτικό σκοπό του Φουγάρου, τον εμπλουτισμό της κοινωνίας με τέχνη, άρα την αναβάθμιση και τη διαπλάτυνση των οριζόντων της. Παρομοίως όπως και ο Οργανισμός Νέον του Δημήτρη Δασκαλόπουλου, που διαχέει την Τέχνη στους δρόμους της πόλης.

Πάντως ευσταθεί να χαρακτηρίσει κανείς τη δράση της Φλωρίκας Κυριακοπούλου ως πολιτική με την ευρεία έννοια του όρου. Όχι περιορισμένα ή κοινότοπα «πολιτιστική δράση». Επειδή, όπως παρατηρήσε ο Γκράμσι, η Τέχνη είναι πολιτική ως τέχνη και όχι ως υποκατάστατο της πολιτικής. Από την per se ύπαρξή της (όταν δεν αποσκοπεί να διδάξει) ευεργετεί και εξυψώνει τον βίο της τοπικής κοινωνίας με τον εξωραϊσμό (ομορφιά και γνώση, όπως το ήθελε και ο Πλάτωνας).

Και σίγουρα η προσφορά στο κοινωνικό σύνολο δεν συμβαδίζει με την αυτοπροβολή. Κατά τύχη ο συντάκτης Τέχνης ξεσκόνισε την ιστορία του Φουγάρου και έφτασε ως τη Φλωρίκα Κυριακοπούλου.

Η αναζήτηση του τι εστί Fougaro Art Center πραγματοποιήθηκε με αφορμή την έκθεση που συνδιοργανώνει το Μουσείο Μπενάκη με τίτλο Γιάννης Παππάς Αναζητώντας τον Αλέξανδρο. Προέκυψε εύλογα το ερώτημα: Πώς το πιο κεντρικό μουσείο της χώρας συνεργάζεται με έναν οργανισμό του Ναυπλίου; Ποιος βρίσκεται επικεφαλής του;

Η Φλωρίκα Κυριακοπούλου ανήκει στη μεγάλη οικογένεια της ελληνικής επιχειρηματικής ιστορίας. Κόρη της Καίτης και του Πάρι Κυριακόπουλου (1922-2020) και αδελφή του Οδυσσέα Κυριακόπουλου.

Η σπουδαία Καίτη

Ίσως όμως πολλά να οφείλονται στη σπουδαία Καίτη Κυριακοπούλου, που αποδείχθηκε σπουδαία ευπατρίδης και επιχειρηματίας.

Η Καίτη Κυριακοπούλου γεννήθηκε στο Βουκουρέστι αλλά μεγάλωσε στην Αγγλία, στη Γαλλία και για λίγο στην Ελλάδα. Με την είσοδο των Γερμανών στη χώρα ακολούθησε και πάλι τους γονείς της σε περιπετειώδη διαδρομή -Άιγυπτος, Νότια Αφρική και Δυτικές Ινδίες. Κατάφερε να σπουδάσει στην Αμερική (Πανεπιστήμιο Mount Holyoke τής Μασσαχουσέτης) Μαθηματικά και Φυσική. Εξήντα χρόνια αργότερα, το Πανεπιστήμιό της τής απένειμε τον τιμητικό τίτλο του δόκτωρος ανθρωπιστικής γράμματείας (Doctor of Human Letters honoris causa).

Στη ζωή της ανέπτυξε εκτενές φιλανθρωπικό έργο προσφέροντας δεκάδες υποτροφίες, υποστηρίζοντας το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, στηρίζοντας ιδρύματα, μουσεία, περιβαντολλογικές οργανώσεις και ιατρικούς οργανισμούς. Φτάνοντας βέβαια και έως την διαμόρφωση του Φουγάρου.

Βωξίται Παρνασσού

Παντρεύτηκε τον Πάρι Κυριακόπουλο με τον οποίο απέκτησε τον Οδυσσέα και τη Φλωρίκα.

Μετά το θάνατο του πατέρα της το 1970 ανέλαβε τη διοίκηση της τιτάνιας οικογενειακής περιουσίας, ήτοι Βωξίται Παρνασσού, Αργυρομεταλλεύματα & Βαρυτίνη και Αδελφοί Ηλιόπουλοι.

Μέχρι να παραδόσει τα σκήπτρα στον άξιο γιο της Οδυσσέα Π. Κυριακόπουλο, δεν αμέλησε ποτέ τις τοπικές κοινωνίες. Με στόχο την οικονομική και πολιτιστική τους άνοιξη, ίδρυσε μεταλλευτικά μουσεία, πολιτιστικά και συνεδριακά κέντρα. Έχει τιμηθεί με δεκάδες περίοπτους τίτλους τιμής, όπως το γαλλικό παράσημο τής Λεγεώνας τής Τιμής και  ως Γυναίκα τής Χρονιάς από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Βιογραφίας.

Και το μόνο εν ζωή παιδί της

Η ίδια η Φλωρίκα Κυριακοπούλου αποδείχθηκε εξαιρετική συνεχίστρια της οικογενειακής παράδοσης.

Σπούδασε στην Αμερική Πολιτικές Επιστήμες, Οικονομικά και Πολιτική Φιλοσοφία. Εξάσκησε για λίγο το επάγγελμα του δημοσιογράφου στον Guardian.

Στο μεγάλο χωνευτήρι του κόσμου και των τάσεων (τη Νέα Υόρκη), αφυπνίστηκε και το ενδιαφέρον της για την τέχνη. Τη διδάχτηκε με τον καταλληλότερο τρόπο, αφιερώνοντας εργατοώρες μέσα στα μουσεία, ειδικά το ΜΟΜΑ. Γνώρισε τον θρυλικό Μαρκ Ρόθκο (Μark Rothko) που τη μύησε στην πραγματικότητα της τέχνης, να την συλλαμβάνει με τις αισθήσεις και μετά με το μυαλό.

Αργότερα ένιωσε και η ίδια αρκετά ώριμη να δοκιμάσει τις καλλιτεχνικές της ικανότητες -ζωγραφική και φωτογραφία. Πάντοντε όμως ύστερα από την εργασία της διότι δεν υπήρξε ποτέ χομπίστρια, δεν θα τιμούσε έτσι την περίφημη παράδοση των προγόνων της. Ασχολιόταν με τις εξαγωγές πορτοκαλιών στο εργοστάσιο εσπεριδοειδών του πατέρα της και λειτουργούσε ως σύμβουλος των μεταλλευτικών εταιρειών.

Με το που τελείωνε τη δουλειά, φορούσε τα ράσα του καλλιτέχνη.

Η ζωή της στο Ναύπλιο

Όταν τη δεκαετία του 1990 διεύθυνε το εργοστάσιο εξαγωγών εσπεριδοειδών, ζούσε στο Ναύπλιο.

Παρατηρούσε με θλίψη την τοπική κοινωνία να μαραζώνει, τόσο σε επίπεδο αισθητικό όσο και στην παιδεία της. Περεργαζόταν νέους χωρίς προοπτικές. Ενώ εκείνη είχε αναπτύξει το δυναμικό της μέσα από την τέχνη και την επαφή με τον παγκόσμιο πολιτισμό. Η αδιαφορία και ο ατομισμός δεν συμπεριλαμβάνονταν στο κύτταρο της κουλτούρας της.

«Ήξερα ότι η απελευθέρωση των δημιουργικών δυνάμεων μπορεί να μεταμορφώσει έναν άνθρωπο», δήλωσε κάποτε στην εξαιρετική συνέντευξή της σε λαϊκή, νεανική έκδοση.

Το βιομηχανικό χώρο που αποτέλεσε στέγη του Φουγάρου αποκτήθηκε σε δημοπρασία της Εθνικής Τράπεζας το 1997. Στέγαζε κάποτε τη βιομηχανία ΑΝΘΟΣ.

Η ανάπλασή του πραγματοποιήθηκε από το αρχιτεκτονικό γραφείο Ε. Σακελλαρίδου και Μ. Παπανικολάου ύστερα από πολλά χρόνια και επίπονες εργασίες.

Κέρδισε ειδική Μνεία στα Βραβεία Αρχιτεκτονικής 2013 του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής.

Η Φλωρίκα Κυριακοπούλου επεδίωξε επίσης να ανακυρηχθεί διατηρητέο ιστορικό μνημείο από τη ελληνική Πολιτεία.

Το Fougaro Art Center άνοιξε τις πύλες του το 2012.

Σήμερα,  λειτουργεί περισσότερο ως χώρος ζωής και ομορφιάς (με κήπους, φαγητό και καφέ) του Ναυπλίου παρά ως επαγγελματικός χώρος τέχνης -αν και η τέχνη διαχέεται παντού. Τα συνεχή εκπαιδευτικά εργαστήρια προσδίδουν την τελική πινελιά του παιδικού ενθουσιασμού.

Η Φλωρίκα Κυριακοπούλου κερδίζει τη θέση της στην ιστορία των αξιοσημείωτων ευεργετών της χώρας. Από τις σπάνιες περιπτώσεις όπου η οικονομική δύναμη συνδυάζεται με μορφωτικό επίπεδο, διανόηση, όραμα αποδεικνύοντας και πάλι ότι πρόκειται για την εξίσωση της αληθινής πρόοδου.

Ένα αριστούργημα μέσα στην πόλη

Αυτή τη στιγμή στο Fougaro Art Center φιλοξενούνται όχι μία ούτε δύο αλλά τρεις εκθέσεις τέχνης.

Καταρχήν, η κυριότερη έκθεση που τιτλοφορείται Γιάννης Παππάς Αναζητώντας τον Αλέξανδρο, συνδιοργανώνουν το Fougaro Art Center με το Μουσείο Μπενάκη.

Ο περίφημος γλύπτης Γιάννης Παππάς ονόμασε το έργο του «Αλέξανδρο». Αφιέρωσε τριάντα δύο ολόκληρα χρόνια στη μελέτη και σύνθεση αυτού του αριστουργηματικού γλυπτικού συνόλου. Επικό μνημείο, όπως και το ιστορικό θέμα του.

Οι πρώτες δοκιμές του ξεκίνησαν το 1941 ενώ το έργο χυτεύτηκε σε μπρούντζο το 1973.