Τι να δω στο Πολυκεντρικό Μουσείο Αιγών – Γράφει η αρχαιολόγος δρ Αγγελική Κοτταρίδη

Το mononews κάλεσε διευθυντές και προϊσταμένους Μουσείων και Εφορειών Αρχαιοτήτων της χώρας να γνωρίσουν στο κοινό τα σπουδαιότερα εκθέματα που περιλαμβάνονται στις συλλογές τους, ζητώντας παράλληλα την κατάθεση μιας «προσωπικής» νότας με την επιλογή αντικειμένων, που προκύπτουν μέσα από την ιδιαίτερη ενασχόλησή τους. Σκοπός του αφιερώματος είναι να διευρυνθεί η γνώση του κοινού και να καταστήσει τα μουσεία πιο προσιτά, συμβάλλοντας και με αυτόν τον τρόπο στην ανάδειξη, την κατανόηση και την προσωπική σχέση καθενός μας με την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας.

Πολυκεντρικό Μουσείο Αιγών

Όραμα δεκαετιών, που προσφέρει μία δυναμική και συνολική προσέγγιση των Αιγών, της πρώτης πρωτεύουσας του μακεδονικού βασιλείου, συνιστά το Πολυκεντρικό Μουσείο Αιγών, το οποίο περιλαμβάνει το νέο, κεντρικό μουσειακό κτήριο, το Ανάκτορο του Φιλίππου, την ταφική συστάδα των Τημενιδών και το Μουσείο των Βασιλικών Τάφων με τον τάφο του Φιλίππου Β΄.

Το κεντρικό μουσειακό κτήριο εγκαινιάστηκε το 2022 και έχει σχεδιαστεί έτσι, ώστε να αποτελεί την «πύλη εισόδου» στον αρχαιολογικό χώρο και την ιστορία των Αιγών, στην ιστορία και τον πολιτισμό των Μακεδόνων, καθώς και στην ελληνιστική Οικουμένη, δεδομένου ότι θα φιλοξενήσει την φυσική έδρα του ψηφιακού μουσείου «Μέγας Αλέξανδρος, από τις Αιγές στην Οικουμένη».

Στην εισαγωγή της έκθεσης παρουσιάζεται το «Παράθυρο στον κόσμο του Μεγάλου Αλεξάνδρου» και ακολουθούν οι εξής ενότητες: Η έκθεση αρχιτεκτονικών μελών με βασικό έκθεμα στο αίθριο του κτηρίου, το αναταγμένο τμήμα της πρόσοψης του Ανακτόρου των Αιγών σε μήκος 30 μέτρων. Η έκθεση γλυπτών στην οποία αναδεικνύονται ευρήματα από τις πολύχρονες ανασκαφές στον ευρύτερο αρχαιολογικό χώρο των Αιγών. Και η κεντρική έκθεση «Αιγών μνήμη» με ευρήματα από τις Αιγές, τα οποία αποκαλύπτουν την ταυτότητα της πόλης, ίχνη λατρευτικών τελετών και την ίδρυση του Ανακτόρου.

Επίσης παρουσιάζεται η περιοδική έκθεση νομισμάτων «Οικουμένης Αντίδωρον», που προσεγγίζει το φαινόμενο Ελληνιστικής Οικουμένης μέσα από τις μορφές των προσώπων, τα οποία απεικονίζονται σε αυτά ως σύμβολα της ισχύος και της εξουσίας τους. Καθώς και η έκθεση του ζωγράφου Χρήστου Μποκόρου «Ύλης μνήμη» με έργα, που δημιουργήθηκαν ειδικά για το μουσείο.

 

Στο Πολυκεντρικό Μουσείο Αιγών είναι ενταγμένα επίσης:

Το Ανάκτορο του Φιλίππου Β΄, όπου αμέσως μετά τον θάνατό του οι Μακεδόνες ανακήρυξαν βασιλιά τους τον Αλέξανδρο. Το Ανάκτορο εγκαινιάσθηκε αναστηλωμένο τον Ιανουάριο του 2024, ύστερα από εργασίες συντήρησης, στερέωσης, αποκατάστασης και αναστήλωσης, που άρχισαν το 2007. Πρόκειται για το μεγαλύτερο οικοδόμημα της κλασικής Ελλάδας με έκταση περί τα 15.000 τ.μ., χρονολογείται στα μέσα του 4ου π.Χ. αιώνα και αποτελεί την κορύφωση του οράματος του Φιλίππου για τον εκσυγχρονισμό και την αναμόρφωση της βασιλικής μητρόπολης των Μακεδόνων. Τα έργα της αναστήλωσης του Ανακτόρου και της κατασκευής του κεντρικού μουσειακού κτηρίου των Αιγών εκτελέσθηκαν από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας με επικεφαλής την διευθύντριά της αρχαιολόγο Αγγελική Κοτταρίδη.

Το Μουσείο των Βασιλικών Τάφων, που κατασκευάστηκε στην δεκαετία του 1990, προκειμένου να στεγάσει ως κέλυφος προστασίας τους βασιλικούς τάφους της συστάδας του Φιλίππου Β΄ και να φιλοξενήσει ως εκθεσιακός χώρος τους μοναδικούς θησαυρούς, που έφερε στο φως ο Μανόλης Ανδρόνικος.

Το αρχαιολογικό πάρκο της νεκρόπολης, έκτασης σχεδόν 550 στρεμμάτων, που αποδόθηκε στο κοινό το 2021 ως επισκέψιμος δενδροφυτεμένος χώρος, αρχαιολογικής και φυσιολατρικής περιήγησης.

Το αρχαίο θέατρο των Αιγών, το οποίο βρίσκεται σε διαδικασία αναστήλωσης και άλλα επιμέρους μνημεία.

 

Ακολουθεί το κείμενο της επίτιμης Εφόρου Αρχαιοτήτων Ημαθίας, Αγγελικής Κοτταρίδη

Το Πολυκεντρικό Μουσείο των Αιγών είναι για όλους πλέον πραγματικότητα στην ουσία του, ένα μουσείο διαφορετικό που απλώνεται και αγκαλιάζει τον χώρο της βασιλικής Μητρόπολης των Μακεδόνων με τρόπο μοναδικό, που συνομιλεί με ιστορικά πρόσωπα όπως ίσως κανένα άλλο, ένα μουσείο που «καταδύεται» στο παρελθόν για να αναδυθεί στο μέλλον…

Η συμβουλή μου για τον επισκέπτη είναι να δει οπωσδήποτε και τις πέντε ενότητες του Μουσείου που βρίσκονται τώρα σε λειτουργία, ακόμη και αν παλιά είχε επισκεφτεί τους βασιλικούς τάφους ή το ανάκτορο, και μάλιστα ακολουθώντας κατά προτίμηση την εξής σειρά:

Να ξεκινήσει με το μουσειακό κτήριο, που είναι η νοηματική πύλη της επίσκεψης. Εκεί μπορεί να συνδεθεί με τις ψηφιακές εφαρμογές και να κατεβάσει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες. Στην συνέχεια να ανεβεί στο ανάκτορο και το θέατρο, να κατεβεί στην νεκρόπολη και να επισκεφτεί την αρχαία συστάδα των Τημενιδών, ώστε να αντιληφθεί τις πραγματικές διαστάσεις των Αιγών και τέλος, να καταδυθεί στο κέλυφος των βασιλικών τάφων με τους θησαυρούς.

Για να αποκτήσει ολοκληρωμένη αντίληψη της ιστορίας του χώρου δεν πρέπει να παραλείψει τον Άη Δημήτρη, όπου τον περιμένει μια εκπληκτική τοιχογραφία της «Δευτέρας Παρουσίας»!

 

Τα σημαντικότερα εκθέματα

Το ανάκτορο των Αιγών

Το αναστηλωμένο ανάκτορο, δηλαδή η ιερή-πολιτική Αγορά των Μακεδόνων είναι ένα κτήριο, που σχεδιάστηκε για να δώσει υπόσταση στις πλατωνικές ιδέες της πεφωτισμένης ηγεμονίας και έγινε το αρχιτεκτονικό πρότυπο του νέου κόσμου. Ένα μνημείο, που καταστράφηκε παραδειγματικά από τους Ρωμαίους για να χαθεί η μνήμη του μακεδονικού βασιλείου και «αναστήθηκε» σήμερα για να γίνει το ιστορικό τοπόσημο της Μακεδονίας. (μέσα του 4ου π.Χ.)

Φίλιππος και Αλέξανδρος

Τα χρυσελεφάντινα κεφαλάκια του Φιλίππου και του Αλεξάνδρου είναι δύο μικροσκοπικά αριστουργήματα, που ορίζουν την στιγμή στης γέννησης του Ρεαλισμού στην ελληνική τέχνη. Δύο πρόσωπα γεμάτα πάθος, που μας παραδίνουν όσο γίνεται πιο πιστά τις μορφές των ανθρώπων που καθόρισαν την ιστορική πορεία της Οικουμένης. (προ του 336 π.Χ.)

Το άγαλμα της Ευρυδίκης

Μάνα τριών βασιλιάδων και γιαγιά ενός κοσμοκράτορα ήταν η Ευρυδίκη, η άγνωστη στους πολλούς βασίλισσα των Μακεδόνων, που την δύσκολη στιγμή διαχειρίστηκε την εξουσία σαν άντρας. Η Ευρυδίκη παρουσιάζεται στο σχήμα της βασίλισσας του Ολύμπου, της Ήρας ακριβώς όπως και η Ειρήνη του Κηφισόδοτου στην Αγορά της Αθήνας. Και ενώ η θεά χαρίζει μεταφορικά στην πόλη τον γιο της τον Πλούτο, η βασίλισσα Ευρυδίκη χάρισε κυριολεκτικά στην Ελλάδα τον Φίλιππο και στον κόσμο ολόκληρο τον Αλέξανδρο. (περί το 340 π.Χ.)

Ο Αλέξανδρος της Ημαθίας

Ένα άγνωστο αλλά εξαιρετικό πορτραίτο του κοσμοκράτορα Αλέξανδρου είναι αυτό το έργο Βεροιώτικου εργαστηρίου των αρχών του 2ου προχριστιανικού αιώνα. Βαθιά επηρεασμένο από την τέχνη του Περγάμου φέρνει στην γενέθλια γη τον τρόπο, που η Ελληνιστική Οικουμένη έβλεπε τον ιδρυτή της Αλέξανδρο.

Η τοιχογραφία της Περσεφόνης

Η τοιχογραφία της αρπαγής της Περσεφόνης, το μοναδικό αριστούργημα του μεγάλου ζωγράφου, ένα έργο που με ανεπανάληπτα γοητευτικό τρόπο αποδίδει το μέγα μυστήριο του θανάτου, εξακολουθεί να είναι για μένα το πιο συγκλονιστικό έργο τέχνης που αξιώθηκα να δω. (350 π.Χ.)

Το ύφασμα της πριγκίπισσας

Το χρυσοΰφαντο ύφασμα βρέθηκε μέσα στην χρυσή λάρνακα με τα καμένα οστά της Μήδας, της θράκισσας πριγκίπισσας, που ακολούθησε τον Φίλιππο, συντρόφισσά του στον Άδη. Υφασμένο με χρυσοκλωστή και πορφύρα, το λεπτεπίλεπτο ύφασμα με το πολυδαίδαλο σχέδιο, απροσδόκητο δείγμα του εξαιρετικού επιπέδου της αρχαίας υφαντουργίας φανερώνει την ομορφιά ενός ολόκληρου κόσμου που χάθηκε για πάντα. (336 π.Χ.)

Η Κόρη των Αιγών

 

Πήλινο κεφάλι ενός ξόανου, η «Κόρη των Αιγών», που μαζί με δυο ντουζίνες άλλα παρόμοια χρησιμοποιήθηκε στην αινιγματική τελετή της ταφής της βασίλισσας του Αλέξανδρου Α΄. Πλασμένο στα χρόνια των Περσικών πολέμων φανερώνει τον τρόπο, που ο Μακεδόνας τεχνίτης πάντρεψε την παράδοση της ανατολικής Ιωνίας με το δικό του καλλιτεχνικό ιδίωμα και έτσι, όντας το πιο χαρακτηριστικό έργο της τέχνης των Αιγών στην αυγή των Κλασικών χρόνων, έγινε το σύμβολο του μουσείου. (περ. 480 π.Χ.)

Η Μεγάλη Θεά

 

Η πήλινη προτομή της Μεγάλης Θεάς από τον τάφο της «Δέσποινας των Αιγών», έργο ενός εργαστηρίου της ανατολικής Ιωνίας που σώζει αρκετά καλά τα αρχικά του χρώματα. Κόρη της Μικράς Ασίας και αυτή με το λευκό της πρόσωπο, τα ρόδινα χείλη και τα μεγάλα σκουροκάστανα μάτια με το βαρύ σαν από κολ μαύρο περίγραμμα, με κάνει να φαντάζομαι το πρόσωπο της ίδιας της «Δέσποινας», που ήρθε από την Λυδία να γίνει βασίλισσα των Μακεδόνων και τους έφερε αρώματα και εκλεπτυσμένους τρόπους, τον θρύλο του καλού βασιλιά Μίδα και την λατρεία της Μεγάλης Μητέρας. (περ. 500- 490 π.Χ.)

Προσωπικές επιλογές

Κεφάλι Ερμή

 

Το υπέροχο κεφαλάκι του Ερμή από την λευκή λήκυθο του «Ζωγράφου των Γυναικών», που βρέθηκε στον τάφο της βασίλισσας-συζύγου του Περδίκκα Β΄ (454-413 π.Χ.), ένα από τα πιο ωραία παραδείγματα κλασικής αγγειογραφίας που έφτασε ως εμάς. (430- 420 π.Χ.)

Τμήμα ασπίδας

 

Η συναρπαστική σκηνή μονομαχίας από το ασημένιο και χρυσό όχανο της ασπίδας ενός από τους γιους του Αλέξανδρου Α΄. Πρόκειται για δείγμα της επιθυμίας των Μακεδόνων της Κλασικής εποχής να συνδέονται με την πατροπαράδοτη επική παράδοση. (περ. 430 π.Χ.)

Μυροδοχείο

Το σπάνιο μυροδοχείο με την μορφή του Άττι, του ωραίου Φρύγα βοσκού με την τραγική μοίρα που αγάπησε η Μεγάλη Θεά. Ένα σημάδι της σχέσης των Μακεδόνων των Αιγών με την λατρεία της Κυβέλης στον 4ο προχριστιανικό αιώνα.

Ακροκέραμο

Το πλουμιστό ανθεμωτό ακροκέραμο, που ανακαλεί την εικόνα που ο επισκέπτης της μακεδονικής μητρόπολης έβλεπε, σηκώνοντας τα μάτια του στον ουρανό στα χρόνια του Περδίκκα Β΄ και του Αρχέλαου (β΄ μισό του 5ου π.Χ. αιώνα).

Το φυλαχτό – αλογάκι

Το χάλκινο φυλαχτό με το απροσδόκητα «μοντέρνο» γεωμετρικό αλογάκι, ένα θαυμάσιο δείγμα της μακεδονικής μεταλλοτεχνίας στα χρόνια των απαρχών. (8ος π.Χ. αιώνας.)

Τα χάλκινα πουλιά

 

Δύο μικρά χάλκινα πουλάκια που ερωτεύονται τον 7ο προχριστιανικό αιώνα, κάνοντας την μοντέρνα τέχνη να χλομιάζει από ζήλια…

Κλειδιά σπιτιών

 

Τα σιδερένια κλειδιά των σπιτιών και των ιερών των Αιγών, ιδεογράμματα μιας χαμένης πατρίδας σαν αυτά που κρατούν οι πρόσφυγες είναι ενθυμήματα πολύτιμα μιας άλλης ζωής.

Τα καρφιά του ανακτόρου

 

Τα σιδερένια καρφιά του ανακτόρου των Αιγών. Εικόνα καταστροφής και συγχρόνως ανάστασης. (μέσα 4ου π.Χ. αιώνα)

Η αίγα στα κεραμίδια

 

Το κεφάλι της αίγας, σφράγισμα στα κεραμίδια των Αιγών, λαλούν σύμβολο της βασιλικής μητρόπολης των Μακεδόνων.

 

---

 

Βιογραφικό

 

 

Η κυρία Αγγελική Κοτταρίδη είναι αρχαιολόγος, απόφοιτος του Τμήματος Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. Πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στην Κλασική, Προϊστορική και Μεσαιωνική Αρχαιολογία, στην Ιστορία της Τέχνης, στην Αρχαία και Μεσαιωνική Φιλολογία, στην Εθνολογία και στην Θεατρολογία στο Πανεπιστήμιο της Κολωνίας από το οποίο και έλαβε διδακτορικό δίπλωμα. Υπήρξε επί σειρά ετών βοηθός του Μανόλη Ανδρόνικου στην ανασκαφή της Βεργίνας και από το 1991 εντάχθηκε στο δυναμικό της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας του υπουργείου Πολιτισμού στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας από όπου αφυπηρέτησε τον Δεκέμβριο του 2023.

Διευθύντρια από το 2010 της ΙΖ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων ( Ημαθίας και Πέλλας) και από το 2011, και της 11ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων διηύθυνε, μεταξύ άλλων, τα μουσεία Αιγών, Πέλλας, Αρχαιολογικό και Βυζαντινό Βέροιας και Πολυκεντρικό Μουσείο Αιγών. Από το 1991 ήταν υπεύθυνη για τις ανασκαφές και τα έργα συντήρησης και ανάδειξης των Αιγών, συνέταξε την πρόταση ένταξης του χώρου, το 1996 στον κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, σχεδίασε και οργάνωσε την έκθεση των θησαυρών στο κτήριο προστασίας των Βασιλικών Τάφων σε συνεργασία με τον ζωγράφο Χρήστο Μποκόρο και προχώρησε στην ανάπλαση των χρυσελεφάντινων κλινών από τον τάφο του Φιλίππου Β΄.

Εκπόνησε και υλοποίησε την μελέτη ενοποίησης, προστασίας και ανάδειξης του συνόλου των μνημείων του αρχαιολογικού χώρου των Αιγών με την δημιουργία του Πολυκεντρικού Μουσείου Αιγών, το οποίο περιλαμβάνει το μουσειακό κτήριο που εγκαινιάστηκε το 2022, το Ανάκτορο του Φιλίππου (αναστήλωση, ανάδειξη) που εγκαινιάστηκε τον Ιανουάριο του 2024, την ταφική συστάδα των Τημενιδών και το Μουσείο των Βασιλικών Τάφων με τον τάφο του Φιλίππου Β΄. Παράλληλα εκπόνησε το μουσειολογικό πρόγραμμα του διαδικτυακού μουσείου «Μέγας Αλέξανδρος από τις Αιγές στην Οικουμένη».

Έχει πραγματοποιήσει ανασκαφές στην πόλη και την νεκρόπολη των Αιγών, καθώς και στην ευρύτερη περιοχή, επίσης στην οροσειρά των Πιερίων, στο Βέρμιο στο πλαίσιο της κατασκευής της Νέας Εγνατίας και στο εξωτερικό στην Γερμανία συμμετέχοντας στην ανασκαφή μεσαιωνικού οχυρού στην Γερμανία και στο Κουβέιτ διευθύνοντας την ελληνική αρχαιολογική αποστολή στο ελληνιστικό οχυρό της νήσου Φαϊλάκα.

Έχει συμμετάσχει στην οργάνωση πολλών εκθέσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (Μόντρεαλ, Ανόβερο, Ρώμη, Δελχί, Νέα Υόρκη, Οξφόρδη, Παρίσι κ.ά. ).

Δίδαξε Κλασική Αρχαιολογία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και είναι συγγραφέας, πλην της διδακτορικής της διατριβής με θέμα τις μάγισσες στον αρχαιοελληνικό μύθο, πέντε βιβλίων ενώ έχει δημοσιεύσει επίσης, μεγάλο αριθμό επιστημονικών άρθρων και έχει συνεργαστεί ως επιστημονικός σύμβουλος σε διεθνείς τηλεοπτικές παραγωγές και εκπαιδευτικά ντοκιμαντέρ.

Το 2008 απονεμήθηκε στην κυρία Αγγελική Κοτταρίδη για το επιστημονικό της έργο ο Χρυσός Σταυρός του Τάγματος του Φοίνικος από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας.

Ανακαλύψτε το «Αφιέρωμα – Μουσεία»