Η στήλη έχει επανειλημμένως ασχοληθεί με το μοντέλο ανάπτυξης της χώρας, σε βαθμό μάλιστα παρεξήγησης λόγω της εμμονής. Η κλασσική αντίδραση είναι μοιρολατρική πως το πρότυπο δεν αλλάζει. Είμαστε, δηλαδή, καταδικασμένοι να στηριζόμαστε στον τουρισμό, στο real estate, σε κάποια βιομηχανικά απομεινάρια, σε υποτυπώδη γεωργία και σε μη ανταγωνιστικές υπηρεσίες για να αναπτύσσεται η χώρα. Μόνο που, δυστυχώς, δεν αναπτύσσεται.

Την έννοια της ανάπτυξης έχουμε ξεχάσει. Ανάπτυξη δεν είναι να λες ότι το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά χ% σ’ ένα χρόνο και ο ρυθμός αυτός είναι καλύτερος, π.χ., από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Ανάπτυξη είναι να αυξάνεται η παραγωγικότητα, ώστε να δίνονται αμοιβές χωρίς να δημιουργείται πληθωρισμός κι αυτή η άνοδος της παραγωγικότητας να είναι σταθερά, διαχρονικά, μεγαλύτερη από αυτήν, π.χ., των εταίρων μας στην Ευρώπη.

Το μοντέλο που ακολουθεί η χώρα μας, ήταν χρήσιμο και αποδοτικό ιδιαίτερα στην περίοδο 1953-1966. Από εκεί και πέρα η ικανότητα του να φέρει την μορφή της ανάπτυξης που περιγράψαμε είναι φθίνουσα. Λίγο συνειδητοποιούμε, ταυτόχρονα, ότι στο βάθος, πίσω από την δημοσιονομική κρίση του 2009/10 «κρύβεται» αυτή ακριβώς η αποτυχία του μοντέλου. Απλά, η εποχή των μνημονίων την κάλυψε.

Ο πολιτικός κόσμος δεν έχει μπορέσει να επικεντρωθεί στο συγκεκριμένο θέμα – είτε διότι εκτιμά πως το κομματικό/πολιτικό κόστος είναι πολύ μεγάλο, είτε επειδή δεν κατανοεί το πρόβλημα. Τώρα πλέον, όμως, το πρόβλημα είναι περισσότερο από εμφανές. Συγκεκριμένα, με αναφορά στους δύο βασικούς πυλώνες, ο υπερτουρισμός δεν είναι παρά μία πρώτη ένδειξη ότι το μοντέλο κλυδωνίζεται, ενώ το real estate αργά ή γρήγορα θα αποτελέσει την φούσκα που θα φέρει την οικονομία σε καθοδική πορεία. Ο (όχι πλέον και τόσο περίφημος) Alan Greenspan είχε ορθά δηλώσει ότι οι φούσκες δεν ελέγχονται. Αυτή θα είναι, ίσως, η μοναδική κληρονομιά της διαχείρισης του.

Η αρθρογραφία για το πρόβλημα του προτύπου ανάπτυξης που ακολουθεί η χώρα φέρει βαρυσήμαντες υπογραφές και έχει πυκνώσει. Οι προειδοποιήσεις είναι σαφείς, όπως αρκούντως σαφείς είναι οι υποδείξεις για να μπει το νερό της αλλαγής στο αυλάκι. Άπλετος χρόνος δεν υπάρχει, εξάλλου: το δημογραφικό, η κλιματική κρίση, η γεωπολιτική σύγκρουση πιέζουν ήδη. Στο άμεσο μέλλον η πίεση θα είναι αφόρητη.

Η αλλαγή δεν μπορεί να έρθει από τη μία στιγμή στην άλλη, οπότε με αυτήν την έννοια το παιγνίδι είναι περίπου ήδη χαμένο για εμάς. Αυτό που μπορούμε να πετύχουμε, όμως, είναι τον έλεγχο των ζημιών – το λεγόμενο damage control, που συνεπάγεται την ελαχιστοποίηση της ζημιάς.
Αν θυμάμαι καλά το 1947 ο Βαρβαρέσος είχε τονίσει ότι η ανάπτυξη στην Ελλάδα πρέπει να στηριχτεί σε τρεις πυλώνες: την γεωργία, την ελαφρά βιομηχανία και τον τουρισμό. Τώρα πια, έχοντας χάσει και την ελαφρά βιομηχανία, είμαστε υποχρεωμένοι να αλλάξουμε το μοντέλο τουρισμού, να υποβαθμίσουμε το real estate, να αναβιώσουμε τον πρωτογενή τομέα και να δώσουμε έμφαση στην ριζική αναβάθμιση των υπηρεσιών.

Αν δεν αλλάξουμε, θα μας αλλάξουν: οι εξελίξεις και μάλιστα με βιαιότητα.

Διαβάστε επίσης:

Στον πολιτικό κόσμο εναπόκειται να βάλει τέλος στα φαινόμενα Πολάκη