Ένας απέραντος μηχανισμός διαφθοράς

Στην τελευταία πενταετία η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη και το κόμμα της Ν.Δ. κατάφεραν να αποκαταστήσουν σε μεγάλη βαθμό και σε πρακτικό επίπεδο την έννοια της ομαλότητας – όπως τουλάχιστον την αντιλαμβάνονται οι Έλληνες πολίτες. Πρόκειται για σημαντικό επίτευγμα αν ληφθεί υπόψη η περίπου 25ετία ξεχαρβαλώματος που προηγήθηκε με έμφαση στην πικρή δεκαετία της ουσιαστικής χρεοκοπίας.

Χρόνια διαρθρωτικά προβλήματα, όμως, δεν διορθώνονται μέσα σε λίγα χρόνια—όσο αποφασισμένη και να είναι η πολιτική ηγεσία, όσο αποτελεσματικές και να είναι οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται, όσο ικανοί και να είναι οι άνθρωποι που ασχολούνται.

Η αντιμετώπιση των άμεσων προβλημάτων, βέβαια, αναπόφευκτα έφερε στην επιφάνεια άλλα βαθύτερα, ευρύτερα, διάσπαρτα που, τελικά, έχουν την πηγή τους στην ίδια την σύγχρονη ιστορία μας. Η αναφορά είναι πρωταρχικά στο πρόβλημα της παραβατικότητας, Διότι, η ενδημικότητά του είναι πλέον κάτι περισσότερο από εμφανής.

Στο κέντρο βρίσκεται η «ιστορική» συναλλαγή ανάμεσα στον υπεύθυνο και τον πολίτη. Στην βάση της βρίσκεται η απέραντη γραφειοκρατία που αυτόματα δημιουργεί αδιαφάνεια. Η αδιαφάνεια με την σειρά της συγκαλύπτει ευθύνες – οπότε το αποτέλεσμα είναι η ατιμωρησία. ‘Η, για να το θέσουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια, το κόστος της σύλληψης είναι πολύ μικρότερο από το όφελος της παράβασης – οπότε το όποιο ρίσκο καλύπτεται ανάλογα με (α) τις πιθανότητες κάτι να πάει στραβά και, (β) τον αριθμό των εμπλεκόμενων.

Η ευθύνη βαρύνει πρωταρχικά τους κομματικούς μηχανισμούς. Από το δήθεν άκακο ρουσφέτι του διορισμού μέχρι την δωροδοκία για την παράβλεψη παραβάσεων (άλλοτε μικρών άλλοτε καραμπινάτων) στην Ελλάδα λειτουργεί πλέον ένα απέραντος οργανισμός διαφθοράς και παράνομου εμπλουτισμού. Το πως ξεκίνησε δεν έχει πλέον σημασία. Σημασία έχει το πως θα αντιμετωπιστεί – κι αυτό για τρεις λόγους.

Πρώτο και χειρότερο, διότι μέρος του μηχανισμού αυτού έχει αρχίσει και περνά στα πλοκάμια του οργανωμένου εγκλήματος – η πορνεία, τα ναρκωτικά, τα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος δεν αποτελούν παρά την κορυφή ενός παγόβουνο που ξεκινά από την χαμηλότερη βαθμίδα της τοπικής αυτοδιοίκησης (όπως για παράδειγμα στα γνωστά νησιά) και φτάνει στα ανώτερα κρατικά κλιμάκια – όπως αποκαλύφθηκε πρόσφατα με το υπουργείο πολιτισμού.

Δεύτερο, διότι το έργο του ξεριζώματος της έννοιας ότι η παραβατικότητα φέρνει οφέλη είναι τιτάνιο, καθώς πρέπει να αλλάξει όχι μόνο η πρακτική αλλά και η νοοτροπία . Τρίτο, διότι με την έλευση της τεχνητής νοημοσύνης το έργο θα γίνει ταυτόχρονα και πιο εύκολο και πιο δύσκολο.

Το πόσο ευάλωτο είναι το σύστημα αμύνης που έχει το ελληνικό κράτος φάνηκε με απόλυτη σαφήνεια μόλις πρόσφατα με την υπόθεση της ΕΤΑΔ. ‘Όταν ενοικιάζεται ένα στάδιο χωρίς ο επίσημος φορέας να το γνωρίζει και ένας υπάλληλος (προφανώς μία σπείρα) αποκομίζει τα έσοδα σε βάρος του δημοσίου, δεν μπορούμε να μιλάμε για μηχανισμούς ελέγχου—είτε προληπτικούς είτε κατασταλτικούς.

Είναι σαφές ότι η κυβέρνηση με εντολή Πρωθυπουργού έχει αρχίσει να ασχολείται σοβαρά με το τέρας της εκτεταμένης παρανομίας. Αιχμή του δόρατος φαίνεται να είναι οι Χατζηδάκης, Φλωρίδης, Πιτσιλής, Βουρλιώτης και η ανώτατη δικαστική ηγεσία—χωρίς να υποτιμάται η συνεισφορά εκατοντάδων άλλων κρατικών λειτουργών. Το πρόβλημα της εκρίζωσης, όμως, βρίσκεται στην φύση της συναλλαγής όπως έχει αναπτυχθεί στην Ελλάδα.

Πολύ απλά, η οικονομία που έχει δημιουργηθεί υπακούει στους νόμους της αγοράς και δύσκολα ελέγχεται, αν δεν αλλάξουν οι κανόνες του παιγνιδιού – οπότε μιλάμε πρωταρχικά για την ταχύτητα απονομής δικαιοσύνης. Όταν αυτή μεταφέρεται σε 5 και σε 10 χρόνια στο μέλλον, όταν το ίδιο το δικαστικό σύστημα δεν λαμβάνει υπόψη του τον υψηλό βαθμό υποτροπής,  όταν η διαφθορά είναι βαθιά μέσα στο ίδιο το σωφρονιστικό σύστημα, τότε η αντιμετώπιση της παραβατικότητας δεν θα είναι πράγματι αποτελεσματική.

Έτσι, με τα σημερινά δεδομένα, κάποια ημέρα θα ξυπνήσουμε ανακαλύπτοντας ότι κάποιος δημόσιος υπάλληλος που είχε δέκα χρόνια να εμφανιστεί στην υπηρεσία του, ενώ φυσικά εισέπραττε κανονικά τον μισθό του, έχει πουλήσει… το Ζάππειο σε ξένο κεφαλαιούχο. Πριν λίγες ημέρες  (10/7) έγραφα ότι το θέμα είναι πολιτισμικό – διότι αφορά τη νοοτροπία. Η νοοτροπία θα χρειαστεί χρόνο και πολλά αυστηρά παραδείγματα για να αλλάξει. Και χρόνος δεν υπάρχει.

Διαβάστε επίσης

Η ανισορροπία ως φυσιολογική κατάσταση