Ο Πάμπλο Πικάσο και ο κουρέας του: Μια απροσδόκητη φιλία σε έκθεση

Ο ένας, σπουδαίος ζωγράφος -ο σπουδαιότερος του 20ού αιώνα, όπως θεωρείται-, ο άλλος κουρέας, πλην όμως πολιτικός εξόριστος από το καθεστώς του Φράνκο.

Οι δυο τους συναντήθηκαν στο Βαλορίς της Νότιας Γαλλίας και είχαν πολλά να πουν. Για την Ισπανία και τα δεινά της από τον εμφύλιο, για την αντίσταση και την εξορία αλλά και για τις ταυρομαχίες, μεγάλη αγάπη και των δύο.

Η πολύχρονη και πολυδιάστατη φιλία του Πάμπλο Πικάσο με τον κουρέα και φίλο του Εουχένιο Άριας είναι το θέμα της έκθεσης του Μουσείου του MOMus (Μονή Λαζαριστών) στη Θεσσαλονίκη, μια πρωτότυπη προσέγγιση, που επιτυγχάνεται μέσα από την αλληλογραφία των δύο ανδρών, αλλά και με σχέδια του καλλιτέχνη, εκδόσεις και ακόμη φωτογραφίες, χαρακτικά, κεραμικά και λιθογραφίες.

Πρόκειται άλλωστε για μια συνεργασία του MOMus με το Museo Casa Natal Picasso στη Μάλαγα, που εγκαινιάζεται σήμερα με τίτλο «Pablo Picasso: Εξορία και Νοσταλγία».

Η νοσταλγία

Μικρά σχέδια ταύρων, ταυρομάχων, πικαδόρων ή άλλες σκηνές της αρένας, η αγάπη για τη Μεσόγειο, η αγάπη και η νοσταλγία για την πατρίδα, η αλληλεγγύη για τον συναγωνιστή και (συν)εξόριστο συμπατριώτη, σημαντικές πολιτικές παρεμβάσεις και καλλιτεχνικές χειρονομίες βασισμένες στον απόλυτο αυθορμητισμό και φυσικά η αλληλογραφία ανάμεσα στους δύο πολύ καλούς φίλους συνθέτουν τους βασικούς άξονες αυτής της έκθεσης.

Πολλά από τα έργα μάλιστα εκτίθενται για πρώτη φορά εκτός Ισπανίας και βρίσκονται σε διάλογο με έργα από τη συλλογή και το αρχείο Κωστάκη από την περίοδο της Ρωσικής Πρωτοπορίας.

Να σημειωθεί εξάλλου, ότι σε ανταλλαγή, 450 έργα της συλλογής Κωστάκη βρίσκονται στην ισπανική πόλη για τη μεγάλη έκθεση με τίτλο «Ουτοπία και Πρωτοπορία. Ρωσική τέχνη στη συλλογή Κωστάκη του MOMus-Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης».

Οι δύο φίλοι

Ενδιαφέρον όμως, έχει το ιστορικό της σχέσης που αναπτύχθηκε ανάμεσα στον Πικάσο και τον Άριας καθώς μέσα από την αλληλογραφία τους φωτίζεται με έναν εξαιρετικά ιδιαίτερο τρόπο η ταραχώδης περίοδος του εμφύλιου πολέμου στην Ισπανία και της μετέπειτα εποχής (1936-1952), όπως και οι δεσμοί με τη Γαλλική Αντίσταση και το παράνομο Κομμουνιστικό Κόμμα της Ισπανίας.

Πέρα από αυτά ωστόσο, υπάρχει και η κανονική σχέση «κουρέα και πελάτη», όπως αποδεικνύει και η σχετική φωτογραφία του 1957 με τον Πικάσο να δέχεται τις υπηρεσίες του Άριας υπό το βλέμμα της Ζακλίν Ροκ.

Λίγο μετά τον θάνατο του Εουχένιο Άριας, το 2008, η οικογένειά του βρήκε μια δέσμη φύλλων της ισπανικής δεξιάς και φιλομοναρχικής εφημερίδας ABC, όπου ο Πικάσο είχε παρέμβει με σχέδια και διάφορα σημάδια στο περιθώριο, όπου παρουσιάζονταν τα χρονικά των ταυρομαχιών. Μαζί υπήρχε χειρόγραφα το επώνυμο «Arias», ως προσφώνηση προς τον παραλήπτη αυτής της ιδιότυπης αλληλογραφίας. Πρόκειται συγκεκριμένα για περισσότερα από 60 φύλλα, μεταξύ των δύο οπαδών της ταυρομαχίας, που χρονολογούνται μεταξύ 1962 και 1968.

Η συλλογή

Αυτή η συλλογή φυλασσόταν στο σπίτι των κληρονόμων του κουρέα Άριας, έως ότου, το 2016 η Μαντελέιν και η Παουλίν Άριας επισκέφτηκαν το Κέντρο Τεκμηρίωσης του Μουσείου στο σπίτι που γεννήθηκε ο Πικάσο, το Museo Casa Natal Picasso στη Μάλαγα. Το επόμενο έτος, αποφάσισαν να παραχωρήσουν εκεί για φύλαξη ένα σημαντικό corpus από σχέδια, χαρακτικά, εικονογραφημένα βιβλία και άλλο υλικό.

Η συλλογή συνοδευόταν από ένα μοναδικό αντίγραφο του βιβλίου «Dibujos y Εscrutons» του Πικάσο, που εκδόθηκε το 1961 από τον ισπανό συγγραφέα Καμίλο Χοσέ Τσέλα, που τιμήθηκε το 1989 με το Νόμπελ Λογοτεχνίας.

Αυτό το αντίγραφο επιζωγραφίστηκε από τον Πικάσο το 1966 ως δώρο γενεθλίων ειδικά για τον φίλο του Εουχένιο και ανάμεσα στις σελίδες του υπάρχουν δύο χειρόγραφες σημειώσεις και 35 σελίδες επιζωγραφισμένες με σχέδια, αραβουργήματα και διακοσμητικές πινελιές με μαρκαδόρο.

Από αυτά ξεχωρίζει ο εντυπωσιακός «Γενειοφόρος άνδρας», μια κλασσική ανδρική μορφή ζωγραφισμένη από τον καλλιτέχνη με κυκλικές χρωματιστές πινελιές, που μοιάζουν να ακολουθούν τις τρίχες της γενειάδας. Ένα πολύ κατάλληλο δώρο για τον κουρέα φίλο του.

Εικονογραφημένα βιβλία

Στη σειρά υπάρχουν επίσης σημαντικά εικονογραφημένα βιβλία, όπως το «Το όνειρο και το ψέμα του Φράνκο» (1937) του Πικάσο επίσης, που συμπληρώνεται στην έκθεση και με άλλες εκδόσεις οι οποίες αντικατοπτρίζουν τη συμμετοχή και την αλληλεγγύη του καλλιτέχνη στον ισπανικό λαό, καθώς χρησιμοποίησε τα ποιήματά του και τις εικονογραφήσεις για τον αγώνα εναντίον του δικτάτορα Φράνκο.

Είναι γνωστό, άλλωστε, ότι ο Πικάσο βοήθησε πολλούς αντιστασιακούς και αντιναζιστές ποιητές και συγγραφείς, όπως ο Πολ Ελιάρ και ο Ρομπέρ Ντεσνός.

Για πρώτη φορά εξάλλου παρουσιάζονται στα Ελληνικά, σε μετάφραση της Άντρης Μιχαήλ, δύο ποιήματα σουρεαλιστικής γραφής του ίδιου του Πικάσο.

Ενώ σχέδια και λιθογραφίες από τη συλλογή του Museo Casa Natal Picasso δίνουν και μια εικόνα της αγάπης του καλλιτέχνη για τους ταύρους και τον κόσμο της Μεσογείου, έναν παράδεισο που μπόρεσε να ανακτήσει στο Βαλορίς μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η επιμέλεια της έκθεσης είναι του Κάρλος Φερέρ Μπαρέρα και ο συντονισμός της Μαρίας Τσαντσάνογλου.

Διαβάστε επίσης:

Η Νίκη της Σαμοθράκης στα δέκα έργα τέχνης για να δείτε απαραιτήτως στο Παρίσι

Αϊνστάιν και ατομική βόμβα – Η επιστολή με την τεράστια επιρροή στην ιστορία σε δημοπρασία

Εντυπωσιακές αλλαγές στον Κεραμεικό – Πλήρης αναβάθμιση