Ένας Ντεγκά 12 εκατομμυρίων ευρώ που αγοράστηκε μόνον για χίλια

Μπορεί από το διαδίκτυο να αγοράζει κανείς ένα σωρό άχρηστα πράγματα αλλά, αν είναι τυχερός, ενδέχεται και να αξίζουν εκατομμύρια. Όπως ένας αγοραστής από τη Βαρκελώνη, που μπαίνοντας σε ιστότοπο δημοπρασιών εντόπισε έναν πίνακα ζωγραφικής, που τελικά έγινε δικός του για 926 ευρώ. Για να αποδειχθεί μετά από λεπτομερείς και εξειδικευμένες εξετάσεις ότι επρόκειτο για έναν Ντεγκά. Με την αξία του να φθάνει έως και 12 εκατομμύρια ευρώ.

Ενδιαφέρον είναι μάλιστα το γεγονός ότι η υπογραφή του μεγάλου γάλλου ζωγράφου είναι εμφανέστατα τοποθετημένη στον πίνακα, μόνον που κανείς δεν πίστευε ότι είναι αυθεντική! Ακόμη, η πώληση συνοδευόταν από έγγραφα προέλευσης, τα οποία όμως, επίσης θεωρούνταν αναξιόπιστα από τον ιδιοκτήτη του, ο οποίος τον είχε κληρονομήσει από πρόγονό του.

Κι όμως. Το έργο, απεικονίζοντας μια σκηνή οίκου ανοχής, από αυτές που ενέπνεαν τον καλλιτέχνη, δεν είναι καθόλου άγνωστο, απλώς είχε καταγραφεί ως αγνοούμενο εδώ και δεκαετίες, στη διάρκεια των οποίων «έζησε» ακόμη και τον Εμφύλιο Πόλεμο της Ισπανίας. Μια ιστορία που έγινε γνωστή με όλες τις λεπτομέρειές της κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του πίνακα πριν από λίγες μέρες στο Γαλλικό Ινστιτούτο στη Μαδρίτη. (Εκείνο που δεν έχει αναφερθεί είναι η αντίδραση του πωλητή στην είδηση της απώλειας εκατομμυρίων.)

Η γυναίκα του πίνακα

Με τίτλο «Έπαινος του μακιγιάζ», το έργο χρονολογείται στο 1876 και πρόκειται για ένα παστέλ, διαστάσεων 48,3 x 62,20 εκατοστών, που απεικονίζει μία γυναίκα από πίσω και προφίλ, ενώ πουδράρεται μπροστά σε έναν καθρέφτη. Τα μαλλιά της, φουντωτά και κοκκινωπά, και της δεύτερης γυναίκας δίπλα της, με την όλη σκηνή να συλλαμβάνει μια γρήγορη στιγμή καλλωπισμού.

Για την ταυτοποίηση του πίνακα επιστρατεύθηκε ομάδα ειδικών με επικεφαλής τον Μισέλ Σουλμάν, συγγραφέα του «catalogue raisonné» του Ντεγκά, ο οποίος έχει καταγράψει ως τώρα 1.750 έργα του καλλιτέχνη. Η ομάδα πραγματοποίησε, μεταξύ άλλων εξαντλητική ανάλυση των χρωστικών και εξέταση με ακτίνες Χ ώσπου να καταλήξει στο συμπέρασμα, ότι πρόκειται για ένα γνήσιο έργο του Ντεγκά. Με τον Σουλμάν να σημειώνει ιδιαίτερα, ότι η υπογραφή του ζωγράφου ήταν ταυτόχρονη με το έργο και δεν είχε προστεθεί αργότερα.

Ο ίδιος μάλιστα πρότεινε ότι ο «Έπαινος του μακιγιάζ» σχετίζεται με ένα άλλο έργο του Ντεγκά, τον «Σοβαρό πελάτη». Κι αυτό, όπως εξήγησε ο ερευνητής κατά την παρουσίαση των αποτελεσμάτων, γιατί «Ο Ντεγκά δούλευε τους πίνακές του χρησιμοποιώντας μία σκηνή ή έναν χαρακτήρα από άλλο, προηγούμενο έργο του».

Ο πίνακας και ο Ισπανικός Εμφύλιος

Η έρευνα της ομάδας ελέγχου εξάλλου, υποβοηθήθηκε από τις πολλές ετικέτες, που ήταν ακόμα κολλημένες στο πίσω μέρος του έργου. Έτσι αποδείχθηκε ότι ο πίνακας εισήλθε στην Ισπανία από τον καλλιτέχνη Χουλιάν Μπαστίνος, ο οποίος τον είχε αγοράσει απ’ ευθείας από τον Ντεγκά στο Παρίσι, το 1887 για 3.000 φράγκα. Η συναλλαγή μάλιστα αυτή καταγράφεται σε μία επιστολή του Ντεγκά προς έναν φίλο του, τον τραγουδιστή της όπερας Ζαν-Μπατίστ Φορ.

Μερικά χρόνια αργότερα, στην δεκαετία του 1910 ο Μπαστίνος πήρε τον πίνακα μαζί του στο Κάιρο, μια παραμονή που επιβεβαιώνεται και από την ετικέτα στο πίσω μέρος του, που δείχνει, ότι ήταν καδραρισμένο στην Αίγυπτο. Τέλος, μετά τον θάνατο του Χουλιάν, το 1918, το παστέλ επαναπατρίστηκε στη Βαρκελώνη από τον αδελφό του Αντόνιο Μπαστίνος.

Στα ταραγμένα από τον Εμφύλιο της Ισπανίας χρόνια, που ακολούθησαν, ο πίνακας φέρεται να ήταν ένα από τα 150 έργα της συλλογής της οικογένειας Μπαστίνος, συμπεριλαμβανομένης μιας ελαιογραφίας του Γκόγια, που κατασχέθηκαν από το καθεστώς του Φράνκο, το 1934. Όλα τα έργα αποθηκεύτηκαν τότε στο μοναστήρι του Πεντράμπλες για «φύλαξη» ενώ μία ετικέτα του υπουργείου Εθνικής Παιδείας του φραγκικού καθεστώτος αναγράφει, ότι το παστέλ «ανακτήθηκε από τον εχθρό», τον Ιανουάριο του 1939.

Η «εξαφάνιση»

Στη συνέχεια φαίνεται ότι το έργο επιστράφηκε στην οικογένεια Μπαστίνος -άγνωστο πώς – το 1940 και αμέσως, στις 13 Σεπτεμβρίου του ίδιου χρόνου πουλήθηκε στον συλλέκτη Τζιοάν Γιονκ Σάλας, πρόεδρο της Banco Sabadell για 3.000 πεσέτες. Το έργο εμφανίστηκε για τελευταία φορά δημόσια το 1952, όταν ο συλλέκτης το δάνεισε για μια ομαδική έκθεση στη γκαλερί Gaspar της Βαρκελώνης, και έκτοτε προφανώς έμεινε στην οικογένεια, ώσπου να περάσει στην κατοχή του πωλητή.

Να σημειωθεί ότι μία μονοτυπία σε χαρτί με το ίδιο θέμα -γυναίκα με κόκκινα μαλλιά σε προφίλ να πουδράρεται- βρίσκεται στη συλλογή του Musée des Beaux-Arts du Canada στην Οττάβα ενώ ο «Έπαινος του μακιγιάζ» περιλαμβάνεται πλέον στον ψηφιακό κατάλογο έργων του Σουλμάν.

Διαβάστε επίσης:

Γλυπτά Παρθενώνα: Η απρόσμενη υποστήριξη της Τουρκίας και η δική της ατζέντα

Κωνσταντίνος Κακανιάς, Ιλεάνα Μακρή: Αγώνας για την Ελίζα

Τα πρόσωπα της Αφροδίτης – Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο