Από το 2008, η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR) εκτιμά ότι κατά μέσο όρο 21,5 εκατομμύρια άνθρωποι εκτοπίζονται διά της βίας λόγω φαινομένων που συνδέονται με τις καιρικές συνθήκες και ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί.

Το 2020, ο ΟΗΕ διαπίστωσε ότι σε 12 από τις 20 χώρες που ήταν περισσότερο ευάλωτες και λιγότερο προετοιμασμένες για την κλιματική αλλαγή μαίνονταν συγκρούσεις.

Οι προκλήσεις που δημιουργεί η τριπλή πλανητική κρίση της κλιματικής αλλαγής, της απώλειας βιοποικιλότητας και της ρύπανσης είναι ήδη ευρείες και επηρεάζουν τις κοινωνίες και την οικονομία μας, και ιδίως την υγεία, τα μέσα διαβίωσης και την ευημερία των ανθρώπων απανταχού της γης.

Για παράδειγμα, οι υψηλότερες θερμοκρασίες και οι μεγαλύτερες περίοδοι ξηρασίας περιορίζουν τα αποθέματα γλυκού νερού, γεγονός που μπορεί να διαταράξει την άρδευση αρόσιμης γης και να απειλήσει τον εφοδιασμό με τρόφιμα. Αυτό, με τη σειρά του, μπορεί να επιδεινώσει τις κοινωνικοοικονομικές εντάσεις και να προκαλέσει ανασφάλεια, ακόμη και συγκρούσεις, εντός και μεταξύ των κρατών.

Τα πιο συχνά ακραία καιρικά φαινόμενα και οι καταστροφές που προκαλούνται από το κλίμα ήδη προκαλούν μετακινήσεις πληθυσμών, μεταναστευτικά ρεύματα και ανθρωπιστικές κρίσεις.

Το γεγονός αυτό δημιουργεί γόνιμο έδαφος για λαθρεμπόριο και άλλες μορφές οργανωμένου εγκλήματος, ενώ περιθωριακές ή ριζοσπαστικές ομάδες καταχρώνται τις καταστάσεις αυτές για να διαταράσσουν την τάξη. Το περιβαλλοντικό έγκλημα είναι πλέον ο τρίτος μεγαλύτερος τομέας εγκληματικότητας παγκοσμίως, και αποτελεί σημαντική πηγή εισοδήματος για ένοπλες ομάδες, το οργανωμένο έγκλημα και διεφθαρμένους αξιωματούχους.

Η αστάθεια και η ανασφάλεια αυτού του είδους σε τρίτες χώρες μπορεί να έχει διάφορες δευτερογενείς επιπτώσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και της υποβάθμισης του περιβάλλοντος στην ασφάλεια και στην άμυνα έχουν καταστεί πλέον σοβαρότερες και πιο σύνθετες, για τους ακόλουθους λόγους:

  • την πραγματικότητα της κλιματικής κρίσης, τη ρύπανση και την υποβάθμιση του περιβάλλοντος σήμερα και με βάση τις μελλοντικές προβολές σχετικά με το πώς η κλίμακα και η αυξανόμενη ένταση των κρίσεων αυτών θα επηρεάζουν ολοένα και περισσότερο τις κοινωνίες σε όλο τον κόσμο
  • τον αυξανόμενο παγκόσμιο ανταγωνισμό για πόρους, τεχνολογίες και επιρροή, ιδίως στο πλαίσιο της ενεργειακής μετάβασης και των αξιακών αλυσίδων πρώτων υλών
  • την επείγουσα ανάγκη προσαρμογής των ενόπλων δυνάμεων σε μεταβαλλόμενα και δύσκολα περιβάλλοντα, για την απανθρακοποίηση των δραστηριοτήτων τους και τη μείωση της εξάρτησής τους από τα ορυκτά καύσιμα χωρίς να υπονομεύεται η επιχειρησιακή τους αποτελεσματικότητα.

Τον Ιούνιο του 2022, ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες, μιλώντας στο νέο συνέδριο Στοκχόλμη 50 έδωσε έμφαση στην τριπλή πλανητική κρίση που αντιμετωπίζουν τα φυσικά συστήματα της Γης. Όπως είπε η τριπλή πλανητική κρίση, προκλήθηκε από την κλιματική έκτακτη ανάγκη «η οποία σκοτώνει και εκτοπίζει όλο και περισσότερους άνθρωπους κάθε χρόνο», την απώλεια βιοποικιλότητας – που απειλεί «περισσότερους από τρία δισεκατομμύρια ανθρώπους» – την ρύπανση και τα απορρίμματα, «που κοστίζουν περίπου εννέα εκατομμύρια ζωές ετησίως».

«Βγάλτε μας από αυτό το χάος», προέτρεψε τους αντιπροσώπους στη σύνοδο κορυφής που συγκάλεσε η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. «Ο ζεστός αέρας μας σκοτώνει», είπε, επαναλαμβάνοντας την έκκλησή του προς όλες τις χώρες να εγκαταλείψουν τις επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων και να επενδύσουν σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενώ οι ανεπτυγμένες χώρες θα πρέπει «τουλάχιστον να διπλασιάσουν» την υποστήριξή τους στις φτωχότερες χώρες.

Ακολούθησε το θεσμικό πλαίσιο του ΟΗΕ Global Biodiversity Framework (GBF) του ΟΗΕ, που θεσπίστηκε το Δεκέμβριο το 2022 και ο νόμος της Ευρώπης Nature Restoration Law που θεσπίστηκε το 2024 για να οδηγήσουν σε πραγματικές αλλαγές φρενάροτας την αρνητική πορεία που έχει ξεκινήσει.

Ανακαλύψτε το αφιέρωμα «Restoring the future of nature»