Η οικονομία έχει πάντα τουλάχιστον δύο πλευρές: την μακροοικονομική και την μικροοικονομική.

Ως προς την πρώτη η κυβέρνηση μπορεί να υπερηφανεύεται ότι τα έχει καταφέρει και εξακολουθεί να τα καταφέρνει αρκετά καλά. Μπορεί σε κάποιες στιγμές να παρασύρθηκε στον δρόμο της υπερβολικής αισιοδοξίας αλλά, σε γενικές γραμμές τα συν είναι πολύ πιο πολλά από τα πλην.

Κρίσιμο σημείο η εμμονή στην δημοσιονομική πειθαρχία – που απαιτεί σιδερένια νεύρα και αποδοχή του πολιτικού κόστους που υποχρεωτικά καταβάλλεται σε μία κοινωνία που για δεκαετίες έμαθε να ζει με φτηνά δανεικά, επιδόματα και χορηγήσεις.

Στην πλευρά της μικροοικονομίας η εικόνα είναι κάπως θολή. Η αναφορά δεν είναι στον δείκτη εισοδηματικής ανισότητας (Gini coefficient), διότι αντικατοπτρίζει μία ενδεικτική μεν αλλά όχι πλήρη εικόνα δε. Ούτε στην ύπαρξη του λεγόμενου trickledown effect – όπου, δηλαδή, τα πλεονεκτήματα της ανάπτυξης σε μακροοικονομικό επίπεδο σταδιακά περνούν στο μικροοικονομικό επίπεδο — με απλά λόγια μέρος από τον πλούτο που δημιουργείται με μία επένδυση δεν μένει αποκλειστικά στα χέρια του επενδυτή αλλά φτάνει τελικά και στα χέρια του απλού πολίτη.

Το πρόβλημα, στην συγκεκριμένη περίπτωση είναι ότι στον σύγχρονο καπιταλισμό, το μεγαλύτερο μέρος του πλούτου που δημιουργείται είναι λογιστικό – π.χ. η άνοδος της τιμής μίας εταιρείας όπου ο μεγαλομέτοχος κερδίζει εκατομμύρια και ο μικρομέτοχος μερικά ευρώ—άσε που μπορεί την επόμενη να τα χάσει με μία κρίση στο χρηματιστήριο. Στο τέλος-τέλος, αν ο μεγαλομέτοχος δει τον πλούτο του να μειώνεται κατά μερικά εκατομμύρια από τα δισεκατομμύρια που έχει δεν έγινε και τίποτα. Ο μικρομέτοχος, όμως, μπορεί να χάσει τις αποταμιεύσεις του μέσα σε μερικά λεπτά.

Εδώ είναι ο ρόλος του κράτους έχει σημασία. Η αναφορά είναι ακριβώς στην παροχή δημόσιων αγαθών που είναι αποκλειστική ευθύνη του κράτους – υγεία, ασφάλεια, ελάχιστο εισόδημα, ελάχιστη σύνταξη. Και στον τομέα αυτόν η κυβέρνηση δεν έχει πολλά για να επαίρεται. Με άλλα λόγια, ακριβώς επειδή ο σύγχρονος καπιταλισμός έχει απωλέσει την αίσθηση της κοινωνικής ευθύνης που τον χαρακτήρισε μετά τον Πόλεμο, οι κυβερνήσεις έχουν αυξημένη ευθύνη να φροντίσουν για την επάρκεια και ποιότητα των δημόσιων αγαθών που οφείλουν να προσφέρουν.

Αυτή είναι, σε τελευταία ανάλυση, η έννοια του κοινωνικού συμβολαίου. Στην κυβέρνηση, δηλαδή, εναπόκειται να στηρίξει την ανάπτυξη και ειδικά τις επενδύσεις στον παραγωγικό ιστό και, ταυτόχρονα, να κατευθύνει μέρος του πλούτου που έτσι δημιουργείται στην κάλυψη των αναγκών των πολιτών για δημόσια αγαθά.

Παλιά και χιλιοειπωμένα λόγια, αλλά φαίνεται πως μερικοί στην κυβέρνηση τα αγνοούν – ή επιλέγουν να τα ξεχνούν. Ο πρωθυπουργός μίλησε για την καθημερινότητα ειδικά τώρα με τις ευρωεκλογές ενόψει. Εν μέρει δικαιολογημένη η κάπως καθυστερημένη αναφορά, θα ήταν ευχής έργο αν αυτή η στοχευμένη επισήμανση είχε γίνει πριν και το 2023.

Το θέμα σήμερα δεν είναι ο πρωθυπουργός, που τελικά επιδεικνύει πιο γρήγορα αντανακλαστικά από όλους. Το πρόβλημα είναι αρκετοί υπουργοί που φαίνεται να ακολουθούν διαφορετικό βηματισμό. Η χρονική περίοδος μέχρι το 2027 δεν είναι πολιτικά μεγάλη. Ως επικεφαλής της κυβέρνησης ο πρωθυπουργός διαθέτει βαθιά πειθώ και αποτελεσματικά πολιτικά όπλα. Ας τα χρησιμοποιήσει.

Σε πρόσφατο βιβλίο του, The Market Power of Technology, o Mordecai Kurz γράφει ότι «η  συγκέντρωση επιχειρηματικής ισχύος που οδηγεί σε αύξηση της ανισότητας, αν δεν ελεγχθεί, μπορεί να αποτελέσει κίνδυνο για τα θεμέλια της δημοκρατίας – και για μικρότερη παραγωγή, κατανάλωση, επένδυση».

Η καθημερινότητα του πολίτη δεν μετριέται ούτε με τον δείκτη Gini, ούτε με την εκτίμηση του trickledown effect, ούτε με τα κέρδη των επιχειρήσεων, ούτε με την αύξηση του ΑΕΠ. Μετριέται με την ποιότητα και επάρκεια των δημόσιων αγαθών.

Απλό μάθημα οικονομικών για πρωτοετείς σε καλά πανεπιστήμια. Μήπως να στείλουμε εκεί μερικούς υπουργούς και υφυπουργούς;

Διαβάστε επίσης

Χρονικό προαναγγελθέντος προβλήματος