Νόμος για κρίσιμες πρώτες ύλες: Εγκρίθηκε από το Συμβούλιο – 34 κρίσιμα υλικά, τα 17 είναι στρατηγικά

Επιδιώκοντας τη λεγόμενη στρατηγική αυτονομία,  το  Συμβούλιο της ΕΕ ενέκρινε τον νόμο περί κρίσιμων πρώτων υλών (CRMA), επιτρέποντας στον κανονισμό να τεθεί σε ισχύ. Στοχεύει στη διασφάλιση ενός ασφαλούς και βιώσιμου εφοδιασμού και στη διαφοροποίησή του, ανοίγοντας το δρόμο για τη στρατηγική αυτονομία.

Οι κρίσιμες πρώτες ύλες έχουν υψηλή οικονομική σημασία αλλά ταυτόχρονα και κίνδυνο διακοπής του εφοδιασμού λόγω της συγκέντρωσης των πηγών τους εκτός Ευρώπης και της έλλειψης υποκατάστατων.

Για παράδειγμα, για ορισμένες κρίσιμες πρώτες ύλες, η ΕΕ εξαρτάται αποκλειστικά από μία χώρα:

Η Κίνα παρέχει το 100% της προμήθειας της ΕΕ σε βαρέα στοιχεία σπάνιων γαιών
Η Τουρκία παρέχει το 98% της προμήθειας βορίου της ΕΕ
Η Νότια Αφρική παρέχει το 71% των αναγκών της ΕΕ σε πλατίνα

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε την πρόταση πριν από τρεις μήνες και τη μετέφερε στο Συμβούλιο, που έδωσε προχθές την έγκρισή του ανοίγοντας το δρόμο για να υλοποιηθεί.

Το CRMA έχει επίσης σχεδιαστεί για να ενισχύει την κυκλικότητα, συμπεριλαμβανομένης της ανακύκλωσης. Οι κρίσιμες πρώτες ύλες είναι σημαντικές για τις βιομηχανικές αλυσίδες αξίας σε όλους τους τομείς. Η ΕΕ βασίζεται ιδιαίτερα στην εκβιομηχάνιση σε τεχνολογίες αιχμής και άμυνα.

H Ευρώπη προωθεί τη νομοθεσία ως εργαλείο για την επίτευξη στόχων για το κλίμα, την ενέργεια και το περιβάλλον, ενώ οι επικριτές προειδοποιούν ότι τα οικοσυστήματα και οι τοπικοί πληθυσμοί στην ΕΕ και στις χώρες που την παρέχουν θα τεθούν σε κίνδυνο λόγω της απλοποιημένης αδειοδότησης.

Η προβλεπόμενη ζήτηση

Σύμφωνα με της εκτιμήσεις της Ε.Ε η ζήτηση για κάποιες από τις στρατηγικές πρώτες ύλες θα εκτοξευθεί τα επόμενα χρόνια. Χαρακτηριστικά αναφέρεται το αλουμίνιο με τη ζήτηση στην Ευρώπη να αναμένεται να εκτοξευθεί από τους 30 εκ. τόνους/χρόνο το 2020 στους 130 εκ. τόνους/χρόνο το 2030 και ο χαλκός από τους 15 εκ. τόνους/χρόνο το 2020 στους 80 εκ. τόνους ετησίως το 2030.

Το ένα δέκατο των κρίσιμων πρώτων υλών πρέπει να προέρχεται από το εμπορικό μπλοκ των 27 μελών

Η παραγωγή ηλιακών συλλεκτών, ανεμογεννητριών, ηλεκτρικών οχημάτων και ενεργειακά αποδοτικού φωτισμού εξαρτάται από κρίσιμες πρώτες ύλες. Η ΕΕ φιλοδοξεί να μειώσει την υπερβολική εξάρτηση από ορισμένες χώρες εγκαθιδρύοντας στρατηγικές εταιρικές σχέσεις με γείτονες και φιλικές κυβερνήσεις.

Η CRMA καθορίζει τρία σημεία αναφοράς για την κατανάλωση στην ΕΕ: 10% από τοπική εξόρυξη· Το 40% να υποβάλλεται σε επεξεργασία στην ΕΕ και το 25% από ανακυκλωμένα υλικά.

Το τελικό κείμενο προσδιορίζει 34 κρίσιμα υλικά, από τα οποία τα 17 είναι στρατηγικά: ο χαλκός, το αλουμίνιο, ο φυσικός γραφίτης, το λίθιο, το νικέλιο, το γάλλιο, το τιτάνιο, το κοβάλτιο, το γερμάνιο κλπ. Μερικά είναι ομάδες στοιχείων ενώ προβλέπεται ότι η λίστα θα ανανεώνεται. Στρατηγικά βαρέα στοιχεία σπάνιων γαιών είναι το νεοδύμιο, το τέρβιο, το δυσπρόσιο και το γαδολίνιο. Τα στρατηγικά ελαφριά  στοιχεία είναι το πρασεοδύμιο, το σαμάριο και το δημήτριο, σημείωσε το Συμβούλιο της Ε.Ε.

Για παράδειγμα, το βολφράμιο είναι κρίσιμο για την τεχνολογία δόνησης στα τηλέφωνα. Ο αναπτυσσόμενος κλάδος των ηλεκτρικών οχημάτων απαιτεί όλο και περισσότερο λίθιο, κοβάλτιο και νικέλιο, τα οποία είναι όλες στρατηγικές πρώτες ύλες. Ένα άλλο, το βόριο, χρησιμοποιείται στις ανεμογεννήτριες.

Το συμβούλιο αναγνώρισε ότι η ΕΕ δεν θα ήταν ποτέ αυτάρκης. Για ορισμένα υλικά, εξαρτάται αποκλειστικά από μια χώρα… Η Κίνα παρέχει το 100% των βαρέων στοιχείων σπάνιων γαιών, το 98% του βορίου προέρχεται από την Τουρκία και η Νότια Αφρική παρέχει το 71% των αναγκών της ΕΕ σε πλατίνα.
Το CRMA επιτρέπει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στα κράτη μέλη να αναγνωρίσουν ένα έργο ως στρατηγικό. Τότε οι αρχές θα υποχρεωθούν να εκδώσουν άδειες για προτάσεις εξόρυξης εντός 27 μηνών, έναντι 15 μηνών για την ανακύκλωση και την επεξεργασία.

Οι μεγάλες εταιρείες που κατασκευάζουν στρατηγικές τεχνολογίες (δηλαδή παραγωγοί μπαταριών, υδρογόνου ή γεννήτριες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας) θα διενεργήσουν αξιολόγηση κινδύνου των αλυσίδων εφοδιασμού τους για να εντοπίσουν τα τρωτά σημεία.

Επόμενα βήματα

Μετά την έγκριση της θέσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου  από το Συμβούλιο, εγκρίθηκε η νομοθετική πράξη. Αφού υπογραφεί από τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και τον Πρόεδρο του Συμβουλίου, ο κανονισμός θα δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θα τεθεί σε ισχύ την εικοστή ημέρα από τη δημοσίευσή του.

Ιστορικό

Ο νόμος περί κρίσιμων πρώτων υλών, μαζί με τον νόμο περί Net Zero Industry Act και τη μεταρρύθμιση του σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, είναι μία από τις εμβληματικές νομοθετικές πρωτοβουλίες στο πλαίσιο του Βιομηχανικού Σχεδίου Πράσινης Συμφωνίας που παρουσιάστηκε από τον Επίτροπο Thierry Breton την 1η Φεβρουαρίου 2023. Το Συμβούλιο ενέκρινε η διαπραγματευτική εντολή στις 30 Ιουνίου και οι δύο συννομοθέτες κατέληξαν σε προσωρινή συμφωνία στις 13 Νοεμβρίου 2023.