«Η ιστορική έκθεση του Αλφρέντο Ρομάνο (Alfredo Romano) που έχω τώρα στην γκαλερί αποτελείται από μεγάλες εγκαταστάσεις της δεκαετίας του 1990, καθώς και μεγάλα έργα του», εξηγεί η Ιλεάνα Τούντα στο Mononews. «Μάς συγκινεί με την ποιητικότητά της και το στοχασμό της».

Ανάλογη ιστορικότητα ωστόσο διατρέχει και τη φερώνυμη γκαλερί. Ήτοι το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα (ΚΣΤΙΤ) στην οδό Αρματολών και Κλεφτών, όπου βρίσκεται πάντα και το εστιατόριο 48 (στο πάλαι ποτέ τυπογραφείο και επιπλοποιείο).

1

Στην έκθεση του σημαντικού σικελού καλλιτέχνη, παρουσιάζονται δύο μεγάλες εγκαταστάσεις της δεκαετίας του 1990, που σηματοδότησαν την έναρξη της συνεργασίας του με το ΚΣΤΙΤ. Επίσης, περιλαμβάνει γλυπτά του 2017 καθώς και πρόσφατα έργα του 2023.

Η έκθεση αποτελεί συνεργασία μεταξύ του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης στην Αθήνα, της γκαλερί Giorgio Persano στο Τορίνο και του Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου Αθηνών.

Η διαστρωμάτωση του Χρόνου

Την παραγωγή του Αλφρέντο Ρομάνο διατρέχει το θέμα της «διαστρωμάτωσης» ενώνοντας τις δύο ομάδες έργων στην Αθήνα και στο Τορίνο. Η πρώτη περιλαμβάνει εγκαταστάσεις από τη δεκαετία του 1990, η δεύτερη τις πιο πρόσφατες εικόνες και πίσσες από το 2023.

Στο πολυεπίπεδο έργο του δεσπόζει καταρχήν η έννοια του Χρόνου. Το συνεχές ξεδίπλωμα και η επανάληψή του κατακάθεται στα έργα του και τα καθιστά πολύ ιδιαίτερα αρχεία, εξηγεί η Περόττο.

Στα έργα της δεκαετίας του 1990, η πάροδος του χρόνου καταγράφεται μέσα από μνημονικές τεχνικές διαφορετικών πολιτισμών -αρχαϊκοί πάπυροι βιβλίων, θεματοφύλακες μιας αρχαίας γνώσης ή οι ηχητικές καρέκλες που, συνδιαλεγόμενες, πλέκουν και σαρώνουν αδιάκοπα μια ιστορία.

Από την μνήμη στην ύλη

«Στα νέα έργα ο χρόνος αποδεσμεύεται από την ανθρώπινη αναφορά του για να γίνει οντολογικός. Το στρώμα δεν είναι πλέον κάτι που καταγράφεται στη μνήμη, αλλά χρυσός, πίσσα, ξύλο και αλουμίνιο που πέφτουν το ένα πάνω στο άλλο», επισημαίνει η Φραντσέσκα Περόττο.

«Τα έργα του δεν είναι απλώς εικαστικά εγχειρήματα, αλλά αντιθέτως εξερευνούν τον περίπλοκο ιστό της ανθρώπινης ύπαρξης, του ανθρώπινου πολιτισμού και όλων εκείνων των στοιχείων που καθορίζουν τον κόσμο μας», όπως σημειώνει η επιμελήτρια Γαληνή Λαζάνη. Η μοναξιά και ο πεπερασμένος χρόνος διαπνέουν κάθε σύνθεσή του προσδίδοντας λυρικότητα και ορίζοντα μακροσκοπικό.

Η ιστορικότητα της γκαλερί

Όλα αυτά όμως έχουν ιδιαίτερη σημασία για το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα.

Η γκαλερί ιδρύθηκε λίγο νωρίτερα, το 1988 (μετονομάστηκε σε ΚΣΤΙΤ). Από την αρχή η ιδρύτρια διακρίθηκε για τον πρωτοποριακό της χαρακτήρα. Οσμιζόταν τις τάσεις του εξωτερικού προτού ακόμη μορφοποιηθούν και τις σύστηνε άφοβα στο ελληνικό κοινό.

Εκείνη την εποχή υπήρχαν ελάχιστες γκαλερί στην Αθήνα, μετρημένες στην παλάμη του ενός χεριού. Ειδικά εκείνες που ασχολούνταν με τη διεθνή τέχνη και εξυπηρετούσαν τους εξίσου ελάχιστους συλλέκτες.

Η Ιλεάνα Τούντα τάραξε τότε τα εφησυχασμένα νερά για τους φιλότεχνους, τους συλλέκτες, τους επιμελητές αλλά και τους καλλιτέχνες εισάγοντας και σύγχρονη τέχνη από το εξωτερικό. Ευθυγράμμισε την ελληνικότητα με την δυτική τέχνη και την εξωστρέφεια. Υπέδειξε στο κατεστημένο τη νέα τάξη πραγμάτων.

Άποψη της εγκατάστασης

Η εμπορική διάσταση

Η Ιλεάνα Τούντα επικεντρώθηκε στην οργάνωση εκθέσεων Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών, σε συνεργασίες με γκαλερί στην Ευρώπη, τη συμμετοχή σε διεθνείς φουάρ. Αλλά και vice versa: Μέσα από την γκαλερί της ανέδειξε στο ελληνικό κοινό τη σημαντική (πλέον) γενιά ελλήνων εικαστικών, που δρούσαν στο εξωτερικό από το 1950. Παρουσίασε έργα των Κουλεντιανού, Μολφέση, Στάμου, Αντωνάκου, Δάφνη, Δανιήλ, Θεοφυλακτόπουλου μεταξύ άλλων.

Παράμετρος της σύγχρονης τέχνης, η εμπορική της διάσταση. Μαζί με την αισθητική εξέλιξη αλλάζουν και τα οικονομικά συμφραζόμενα. Ο ρόλος των καλλιτεχνών, των εμπόρων, των οίκων δημοπρασιών, των μουσείων, ο τρόπος που το κοινό την προσεγγίζει. Οι εμπορικοί χώροι πρέπει να ευθυγραμμίζονται με τις τάσεις, αν όχι να τις ορίζουν ή να τις ανατρέπουν (στην πιο δυναμική των περιπτώσεων).

Αυτή τη συζήτηση με την Ιλεάνα Τούντα, απασχόλησε ο χαρακτήρας της σύγχρονης τέχνης σήμερα.

Τι εστί πρωτοπορία σήμερα; Απαντά η κυρία που ταύτισε το όνομά της με το αβάν γκαρντ στην ελληνική πραγματικότητα. Ιδού τι απάντησε:

Η πρωτοπορία σήμερα

«Ο όρος avant-garde (πρωτοπορία) μας παραπέμπει στη ρωσική πρωτοπορία.

Εκείνη την εποχή ο κόσμος έκανε όνειρα για έναν καλύτερο κόσμο και για την ελευθερία της έκφρασης, μετά το τέλος της τσαρικής αυτοκρατορίας.
Αυτό που χαρακτήριζε τις τέχνες (όλες: ζωγραφική, ποίηση, ντιζάιν, αρχιτεκτονική, κινηματογράφο), ήταν το πόσο προχωρημένες ήταν σε σχέση με την καθημερινότητα των ανθρώπων και τον τρόπο που ζούσαν.

Η ρωσική πρωτοπορία βασίστηκε στο γαλλικό κυβισμό και στον ιταλικό φουτουρισμό, που ήταν εμπνευσμένος από τη βιομηχανική επανάσταση, αλλά μόνο η ρωσική πρωτοπορία έδωσε μία ολοκληρωμένη άποψη του κόσμου του μέλλοντος, λόγω της καθοριστικής –για εκείνη την εποχή- ιδεολογία το κομμουνισμού: ισότητα και ελευθερία για όλους. Αυτό ήταν το βασικό διακύβευμα.

Έκτοτε, παρόλο που είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται πολύ, δεν έχει υπάρξει ένας τρόπος να οδηγηθούμε σε έναν καινούργιο κόσμο. Εξαίρεση αποτελεί η περίπτωση του Μαρσέλ Ντυσάν (Marcel Duchamp), ο οποίος έδωσε μια άλλη διάσταση στον όρο «τέχνη» και άνοιξε νέους ορίζοντες για την καλλιτεχνική δημιουργία.

Οι ραγδαίες αλλαγές

Σήμερα, χρησιμοποιούμε τον όρο avant garde (πρωτοπορία) θέλοντας να εκφράσουμε τάσεις ή κινήματα της σύγχρονης τέχνης, όμως οι τάσεις αυτές περιγράφουν μια κοινωνική ή ιστορική περίοδο. Δε μας μεταφέρουν σε κάποιο απώτερο μέλλον. Και πώς θα μπορούσαν, όταν ζούμε σε μια εποχή με τεράστια βήματα στην εξέλιξη της τεχνολογίας και της ψηφιακής πληροφορικής. Οι κοινωνίες και οι άνθρωποι προσπαθούμε να προλάβουμε και να κατανοήσουμε αυτές τις ακραίες αλλαγές που συμβαίνουν εν ριπή οφθαλμού.

Υπήρξαν πολλά σημαντικά κινήματα πάνω στην τέχνη, που είτε εξέφραζαν κάποια πολιτική στάση, όπως η arte povera που γεννήθηκε στο Τορίνο, μια καθαρά βιομηχανική πόλη, είτε ο αφηρημένος εξπρεσσιονισμός στην Αμερική, ή όπως η pop art που κατέγραφε τον καταναλωτισμό της εποχής, και πολλά άλλα μέχρι σήμερα κινήματα, είτε με πραγματικό λόγο ύπαρξης είτε φτιαγμένα από θεωρητικούς και γκρουπ καλλιτεχνών.

Πίστευα ότι μετά από αυτόν τον απρόσμενο εγκλεισμό, λόγω πανδημίας, οι άνθρωποι θα βγαίναμε πιο ευαισθητοποιημένοι και συνειδητοποιημένοι για το ποια πράγματα έχουν ουσιαστική αξία στη ζωή μας.

«Το όνειρο εξαφανίστηκε»

Και όμως… εμείς του χώρου των εικαστικών τεχνών, πέσαμε μπροστά στα NFTs. Το όνειρο εξαφανίστηκε. Μιλούσαμε για χρήματα με έναν ακόμη πιο άπληστο τρόπο. Έγιναν πολλές συζητήσεις για το αν αυτά αποτελούν τέχνη ή όχι. Το θέμα είναι ότι υπό μία έννοια αποτελούν έναν τρόπο γρήγορο πλουτισμού μέσω «τέχνης», άρα το βάρος δεν εναπόκειται στην τέχνη καθ’ αυτή, αλλά στην κερδοσκοπία, παραδείγματα της οποίας έχουμε δει αρκετά τα τελευταία χρόνια.

Αμέσως μετά, βρεθήκαμε αντιμέτωποι με μία πρωτόγνωρη τεχνολογική εξέλιξη: αυτήν της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ). Πώς θα επηρεάσει το χώρο της τέχνης? Μπορεί η τέχνη να ξεπεράσει την ταχύτητα αυτής της τεχνολογίας για να μπορέσουμε να αναφερθούμε και πάλι σε μία πρωτοπορία;

Η ανθρώπινη πορεία

Εν κατακλείδι, θέλω να πω ότι σήμερα η πρωτοπορία δεν αφορά την τέχνη, αλλά τις ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις.

Από την άλλη όμως, η τέχνη είναι αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης έκφρασης. Υπό αυτήν την έννοια, ό,τι αλλαγές και να προκύπτουν, πιστεύω πως η καλλιτεχνική δημιουργία θα συμβαδίζει με την ανθρώπινη πορεία».

Πληροφορίες

ALFREDO ROMANO

“Viaggio al termine della notte”

Εγκαίνια: 15 Φεβρουαρίου, 18:00 – 21:00
Διάρκεια έκθεσης: 15.02.24 – 30.03.24

Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα / Αρματολών & Κλεφτών 48, Αθήνα 114 71
A R T C E N T E R τηλ:+30 210 6439466 / fax:+30 210 6442852 / www.art-tounta.gr / [email protected]