Πότε άρχισαν οι γυναίκες να βάφουν τα χείλη τους κόκκινα; Το αρχαιότερο κραγιόν

Είναι το αρχαιότερο κραγιόν στον κόσμο αφού χρονολογείται στις αρχές της 2^ης π.Χ. χιλιετίας.

Προέρχεται από το σημερινό Ιράν, είχε βαθυκόκκινο χρώμα κι ήταν καλά φυλαγμένο σ’ ένα φιαλίδιο, που θα μπορούσε να μοιάζει και με μια σύγχρονη θήκη κραγιόν.

Και όσον αφορά τα υλικά παρασκευής του, η ανάλυση αυτής της κοκκινωπής ουσίας, που έρχεται από την Εποχή του Χαλκού έδειξε, ότι πρόκειται για διάφορα ορυκτά (αιματίτη, μαγγανίτη, βραουνίτη και αγγλεσίτη)  αναμεμειγμένα  με φυτικά κεριά και άλλες οργανικές ύλες.  Με αποτέλεσμα, το μείγμα να έχει, όπως λένε οι αναλυτές του μια εντυπωσιακή ομοιότητα με τη σύνθεση των σύγχρονων κραγιόν.

Τα ευρήματα δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Scientific Reports από ομάδα επιστημόνων, που χρονολόγησαν αυτή τη χρωστική ουσία τοποθετώντας την σε μια εποχή, συμβατή με έναν ισχυρό  ιρανικό πολιτισμό, τον Marḫaši, ο οποίος εμφανίζεται σε σφηνοειδή κείμενα της Μεσοποταμίας.

Πρόκειται μάλιστα για ένα απειροελάχιστο δείγμα των πολυάριθμων τεχνουργημάτων, τα οποία ανακαλύφθηκαν περιοχή Ζιρόφτ της επαρχίας Κερμάν στο νοτιοανατολικό Ιράν το 2001, όταν εξ αιτίας μιας μεγάλης πλημμύρας από την υπερχείλιση ενός ποταμού ήρθαν στο φως πολλά νεκροταφεία της 3^ης π.Χ. χιλιετίας.

Ακολούθησε μία μακρά περίοδος λεηλασίας από τους ντόπιους και χιλιάδες αντικείμενα πήραν το δρόμο για το παράνομο εμπόριο τέχνης. Στη συνέχεια πάντως, πολλά λίθινα και χάλκινα, από αυτά τα αντικείμενα ανακτήθηκαν από τις ιρανικές δυνάμεις ασφαλείας και κατέληξαν στο αρχαιολογικό μουσείο του Ζιρόφτ  και σε άλλες δημόσιες συλλογές στο Κερμάν και την Τεχεράνη.

Ένας άγνωστος πολιτισμός

«Η γνώση μας όσον αφορά τα είδη μακιγιάζ πριν από 5000-4000 χρόνια αφορούσε τις χρωστικές για βαφές (eyeliners) και σκιές ματιών, όχι όμως για τα χείλη», λέει ένας από τους επιστήμονες της ομάδας, ο Μάσιμο Βιντάλε, καθηγητής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πάντοβα.

Θεωρώντας επίσης, ότι οι εξελιγμένες γνώσεις των αρχαίων Ιρανών για τη χημική επεξεργασία και τη χρήση διαφορετικών μετάλλων είχαν συμβάλλει πιθανότατα, στην πολυπλοκότητα των καλλυντικών προϊόντων τους.

Και πράγματι, ο πολιτισμός του Ζιρόφτ, που πιστεύεται, ότι αφορά την αρχαία πόλη του Marḫaši άκμασε σε μια κοιλάδα, πλούσια με ποικίλους ορυκτούς πόρους, παρέχοντας ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη και προηγμένων καλλυντικών.

Από χλωρίτη (ένα ακόμη ορυκτό, πράσινου χρώματος εξ ου και η ονομασία του) είναι κατασκευασμένο εξάλλου, το μικρό κυλινδρικό φιαλίδιο, που σήμερα φυλάσσεται μαζί με άλλα αντικείμενα στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Ζιρόφτ.

Το στυλ του είναι συμβατό με αυτό εκατοντάδων άλλων αντικειμένων της περιοχής, από χλωρίτη αλλά το μέγεθος και το σχήμα του δεν μοιάζουν με κανένα άλλο αντικείμενο, όπως αναφέρεται στη δημοσίευση της επιστημονικής ομάδας.

Η χρήση του κραγιόν

Συγκεκριμένα το φιαλίδιο παρουσιάζει περίπλοκη δεξιοτεχνία με λεπτές τομές στην επιφάνειά του και μοιάζει με έναν τύπο αγγείου, που χρησιμοποιήθηκε κυρίως σε διάφορες πρωτοαστικές κοινωνίες στη Κεντρική Ασία και στις περιοχές της Αρχαίας Εγγύς Ανατολής.

Το λεπτό σχήμα και το περιορισμένο πάχος του υποδηλώνουν εξάλλου, ότι θα μπορούσε να κρατηθεί άνετα στο ένα χέρι μαζί με τη λαβή ενός καθρέφτη, αφήνοντας το άλλο χέρι ελεύθερο για να χρησιμοποιήσει ένα πινέλο ή άλλο είδος απλικατέρ.

Η απόδειξη για τα ανωτέρω μάλιστα,  έρχεται από μία εικόνα του περίφημου Πάπυρου του Τορίνο, που βρέθηκε στο Ντέιρ ελ-Μεντίνα της Αιγύπτου και χρονολογείται στο Νέο Βασίλειο, δηλαδή στον 12^ο π.Χ. αιώνα.

Η εικόνα δείχνει μια νεαρή γυναίκα, που αλείφει ή βάφει τα χείλη της με ένα μακρύ πινέλο ή συμπαγές απλικατέρ, το οποίο κρατά με το δεξί της χέρι. Ενώ ταυτόχρονα  με το αριστερό κρατά έναν μεγάλο, στρογγυλό καθρέφτη μαζί με ένα λεπτό κυλινδρικό φιαλίδιο καλλυντικών με στρογγυλό πάτο.( Ό,τι είχε απομείνει από το περιεχόμενο πάντως, ήταν μια λεπτή σκόνη σε χρώμα σκούρο μοβ).

Η πολυτέλεια      

Στην προκειμένη περίπτωση, η συσχέτιση μεταξύ της ιδιότυπης μορφής του φιαλιδίου του Ζιρόφτ και του αρκετά ασυνήθιστου περιεχομένου οδηγεί τους επιστήμονες και σε έναν άλλο ενδεχόμενο,  ότι τα καλλυντικά προϊόντα στην αρχαιότητα ήταν «επώνυμα». Δηλαδή συσκευάζονταν και διακινούνταν σε ειδικούς τύπους δοχείων με συγκεκριμένες μορφές, που να επιτρέπουν την εύκολη οπτική αναγνώριση, όπως ακριβώς συμβαίνει στη σύγχρονη πρακτική των βιομηχανιών αρωμάτων και καλλυντικών.

Ένα χαρακτηριστικό της «νεωτερικότητας» της εποχής σίγουρα, που συνδεόταν με την επίδειξη πολυτέλειας και ανώτερης θέσης από τις αναδυόμενες ελίτ της Εποχής του Χαλκού.

Ούτως ή άλλως, όπως αναφέρει η δημοσίευση, οι εξειδικευμένες τεχνολογίες καλλυντικών αποτελούσαν μια ξεχωριστή μιμητική  προσαρμογή μεταξύ των ελίτ της Νότιας Ευρασίας της Εποχής του Χαλκού, άρρηκτα συνδεδεμένη με τις εξελισσόμενες κοινωνικές δομές και τις αναδυόμενες επιτελεστικές λειτουργίες τους.

Λόγω της γενικευμένης καταστροφής ωστόσο, των συγκεκριμένων νεκροταφείων είναι αδύνατο να προσδιοριστεί αν η ταφή ήταν γυναικεία, αν και αυτή, όπως και άλλες καλλυντικές ουσίες συνδέονται σταθερά με γυναίκες. Μένει να απαντηθεί όμως, αν  χρήση τους είχε να κάνει με τη φιλαρέσκεια και μόνον ή ήταν και μία επίδειξη εξουσίας στο πλαίσιο των πρώιμων κοινωνιών του αρχαίου Ιράν.

Διαβάστε επίσης:

Από τουρκικό οχυρό σε μνημείο του παγκόσμιου πολιτισμού – Οι μεταμορφώσεις της Ακρόπολης

Καστοριά: Μνημεία στην «Πολιτιστική Εγνατία Οδό»

Έκλεψε ο Πικάσο τη Μόνα Λίζα; Μια απίστευτη ιστορία και ένα βιβλίο