Το τσουνάμι που κατέστρεψε την Αλεξάνδρεια – Ανακαλύφθηκε από ελληνική ανασκαφή

«Την 21η του Ιουλίου, μετά από βροντές και κεραυνούς, ένας μεγάλος σεισμός έκανε τη γη να ταρακουνηθεί, η θάλασσα τραβήχτηκε πίσω και απομακρύνθηκε από τη στεριά, έτσι άνθρωποι μπορούσαν να περπατήσουν στον βυθό της θάλασσας και να δουν ψάρια και άλλα θαλάσσια πλάσματα, που δεν είχαν ξαναδεί. Πολλά πλοία επίσης, προσάραξαν στη στεριά. Μετά όμως η θάλασσα επέστρεψε με μεγάλο θόρυβο. Ισοπέδωσε αναρίθμητα κτίρια, πολλοί άνθρωποι πνίγηκαν και ένας μεγάλος αριθμός πλοίων βρέθηκε στην κορυφή των κτηρίων της Αλεξάνδρειας».

Αυτά γράφει ο ρωμαίος συγγραφέας του 4ου αιώνα Αμμιανός Μαρκελλίνος, προσδιορίζοντας, ότι συνέβησαν το 365, όταν αυτοκράτορας της Ρώμης ήταν ο Ουαλεντινιανός, ο οποίος συμβασίλευσε με τον αδερφό του. Μία από τις αρχαίες πηγές, που μιλούν γι’ αυτό το καταστροφικό γεγονός, μόνον που ως σήμερα απτές αποδείξεις δεν υπήρχαν.

«Πιστεύουμε, ότι το τσουνάμι του 365 μ.Χ. πράγματι συνέβη και σίγουρα κατέστρεψε την Αλεξάνδρεια των ρωμαϊκών χρόνων», λέει  όμως τώρα η κυρία Λιμναίου – Παπακώστα η Ελληνίδα αρχαιολόγος, που πραγματοποιεί ανασκαφές στην Αλεξάνδρεια.

«Και αυτή η καταστροφή», όπως επισημαίνει «είναι ίσως η τελευταία και μεγαλύτερη σε σύγκριση με τις άλλες, που συνέβησαν τους προηγούμενους αιώνες, ιδιαίτερα αυτή του 272 μ.Χ., κατά τον πόλεμο μεταξύ Αυρηλιανού και Ζηνοβίας, όταν ισοπεδώθηκαν τα περισσότερα κτήρια και μνημεία της Βασιλικής Συνοικίας στην Αλεξάνδρεια».

Η μεγάλη καταστροφή

Θαλάσσια κοχύλια, κομμάτια κοραλλιογενούς υφάλου, ακόμη και κόκκαλα ενός μεγάλου ψαριού. Ό,τι μπορεί να παρασύρει η θάλασσα, όταν γίνεται ορμητική, όπως στην ακραία περίπτωση ενός τσουνάμι, που μπορεί να τα μεταφέρει στην ξηρά, ακόμη και σε εκατοντάδες μέτρα βάθος εντόπισε η ίδια στους Κήπους Σαλλαλάτ, το σημείο της ανασκαφής της εδώ και πολλά χρόνια.

Πρόκειται για την απόδειξη αυτού του βίαιου φαινομένου, που προκλήθηκε στη Μεσόγειο μετά από έναν μεγάλο σεισμό, ο οποίος όπως φαίνεται, προκάλεσε τεράστιες καταστροφές στην Αλεξάνδρεια.

Ένα τέτοιο κτήριο, που καταστράφηκε πιθανότατα από το τσουνάμι, ένα μνημειώδες, δημόσιο οικοδόμημα, που έχει εντοπισθεί σε βάθος δέκα μέτρων ερευνά η κυρία Λιμναίου – Παπακώστα, όπως έχει γράψει το mononews. Σε απόσταση μόλις έξι μέτρων από αυτό, κάτω από ένα δρόμο της Ρωμαϊκής εποχής επίσης (4ος αι. μ.Χ.), αποκαλύφθηκε αυτό το «θαλάσσιο» στρώμα στο πλαίσιο γεωλογικής /αρχαιολογικής έρευνας, με την βοήθεια των επιστημόνων του NRIAG (Εθνικό Ερευνητικό Ινστιτούτο Αστρονομίας και Γεωφυσικής Αιγύπτου). Τα κύματα της θάλασσας, σίγουρα, πέρασαν πάνω από το μνημειακό κτίριο και το γκρέμισαν.

Οι αρχαίες πηγές

«Η εξέταση με ραδιοάνθρακα -14 χρονολογεί το στρώμα μεταξύ του 326 και του 424 μ.Χ. κάτι που συμπίπτει με την ημερομηνία του τσουνάμι του 365 μ.Χ.  το οποίο αναφέρουν οι  αρχαίες πηγές και ιδιαίτερα ο Αμμιανός Μαρκελλίνος. Και έτσι εξηγείται ο τρόπος με τον οποίο καταστράφηκε αυτή η μεγάλη και σε ύψος κατασκευή. Τα κύματα της θάλασσας πέρασαν πάνω από το μνημειακό κτίριο και το γκρέμισαν», όπως σημειώνει η ίδια.

Κι αυτό, παρ’ ότι η απόσταση της τοποθεσίας αυτής από την θάλασσα είναι σήμερα περί τα 800 μέτρα, ενώ στον 4^ο αιώνα θα ήταν σαφώς μεγαλύτερη, αφού στο μεταξύ έχει υποχωρήσει η ακτογραμμή.

Στο γεγονός αναφέρεται και ο Πατριάρχης Αθανάσιος Αλεξανδρείας, ο οποίος λέει, ότι «ένας σεισμός έγινε στις 27 του μήνα Έπιφη (21 Ιουλίου κατά το αιγυπτιακό ημερολόγιο), η θάλασσα επέστρεψε από ανατολικά και κατέστρεψε πολλούς ανθρώπους και προκλήθηκαν πολλές ζημιές». Επιπλέον, ο Ιωάννης Επίσκοπος Νικίου (7ος αι. μ.Χ.) αναφέρει, ότι ο ωκεανός έφτασε στην Αλεξάνδρεια σε τέτοιο ύψος, που θα είχε βυθίσει την πόλη, αν ο άγιος Αθανάσιος δεν την έσωζε με τις προσευχές του!

Τέλος, έχουμε το κείμενο του Γεώργιου Μονάχου (9ος αι. μ.Χ.) ως εξής: «σε αυτόν τον καιρό έγινε μεγάλος και φοβερός σεισμός, ώστε στην Αλεξάνδρεια η θάλασσα υποχώρησε και πλοία βρέθηκαν να κείτονται σαν σε ξηρά. Οι άνθρωποι ήρθαν να δουν το εκπληκτικό θέαμα, αλλά η θάλασσα επέστρεψε σε έκταση πέρα από την κανονική της έκταση και έπνιξε 50.000 ανθρώπους»…

Το μνημειώδες δημόσιο κτήριο

Το αρχαιολογικό έργο στους κήπους Σαλλαλάτ άρχισε το 2007 και αφορμή για την επιλογή αυτής της περιοχής για έρευνα ήταν, ότι σύμφωνα με την τοπογραφία της αρχαίας Αλεξάνδρειας εκεί βρισκόταν η Βασιλική Συνοικία, και επίσης, ότι επρόκειτο για μία  τοποθεσία, που δεν είχε ανασκαφεί ποτέ πριν. Αλλά ενώ η έλλειψη κτιρίων και κατασκευών θα μπορούσε να διευκολύνει τις εργασίες, η ομάδα της κυρίας Λιμναίου-Παπακώστα  αντιμετώπισε σημαντικές δυσκολίες, εξ αιτίας των τεράστιων ποσοτήτων σύγχρονων υλικών και κυρίως λόγω του ο υδροφόρου  ορίζοντα, που εμφανίζεται σε βάθος 7,5  μέτρων.

«Παρ’ όλα αυτά τα εμπόδια καταφέραμε να αποκαλύψουμε τη βάση θεμελίωσης ενός μνημειώδους δημόσιου κτηρίου, διαστάσεων 41,5 Χ 34 μέτρων, πιθανώς περιτριγυρισμένου από έναν περίβολο, κοντά στον κύριο, πλατύ γεωγραφικό δρόμο της αρχαίας Αλεξάνδρειας, τον R1 στον χάρτη του Μαχμούτ Μπέι ελ Φαλάκι» (αιγύπτιος μηχανικός, μαθηματικός και ερευνητής),  όπως αναφέρει η ίδια. Ο δρόμος βρίσκεται στα βόρεια της αρχαίας Κανοπικής οδού και της σύγχρονης οδού Fouad αλλά και δίπλα στον Ρωμαϊκό Δρόμο L2, που ανακαλύφθηκε από την ομάδα της, το 2017.

«Η κατασκευή της βάσης αυτού του κτιρίου αποτελείται από δύο παράλληλες γραμμές ασβεστολιθικών λίθων ενώ το κενό ανάμεσά τους είναι γεμάτο από τεράστια ποσότητα μικρών κομματιών ασβεστόλιθου Το υλικό πλήρωσης υπήρχε παντού εκτός από το κέντρο της κατασκευής, όπου υπήρχε ένας κενός χώρος ορθογώνιου σχήματος», σημειώνει η αρχαιολόγος.  Όσο για το μέγεθος της κατασκευής, ο νότιος και ο βόρειος τοίχος της έχει  3,5 μ. πλάτος και 2 μ. ύψος, ενώ ο ανατολικός και ο δυτικές 5,5 μ.  πλάτος και 2μ. ύψος. Στοιχεία που οδηγούν στο συμπέρασμα, ότι  το οικοδόμημα που στηριζόταν σ’ αυτή τη βάση θα πρέπει να ήταν πολύ ψηλό και πολύ μεγάλο!

Η ταυτότητά του είναι ακόμα άγνωστη», λέει η αρχαιολόγος, «αλλά σίγουρα ήταν ένα από τα διάσημα κτίρια που περιγράφει ο Στράβων μέσα στη Βασιλική Συνοικία».

Άλλες μελέτες

Η ίδια στην ανακοίνωσή της αναφέρει και τις γεωλογικές μελέτες, που έχουν γίνει για το τσουνάμι του 365, σημειώνοντας μερικές από αυτές. Όπως του Γκουαρόν (2001 και 2005), ο οποίος μετά από ανάλυση δειγμάτων από τη ξηρά, μεταξύ της νησίδας Φάρος και της ακτής της σύγχρονης Αλεξάνδρειας, βρήκε στοιχεία για τσουνάμι πριν και μετά τον 4ο αι. μ.Χ., που αναφέρονται από τις αρχαίες πηγές.

Επίσης μια πιο πρόσφατη, του 2018, που έγινε  σε δύο παράκτιες τοποθεσίες, το Κεφρ Σαμπέρ και το Ελ Αλαμέιν , όπου βρέθηκαν λεπτές, θαλάσσιες αποθέσεις, οι οποίες  ερμηνεύτηκαν ως κατάλοιπα από τσουνάμι. Επισημαίνοντας όμως, ότι οι χρονολογήσεις δεν ταιριάζουν, καθώς η εξέταση με ραδιοάνθρακα δείχνει 30-180 μ.Χ. ως  820-1020 μ.Χ. για το Κεφρ Σαμπέρ και 1113-293 π.Χ. έως το 403-634 μ.Χ. για το Ελ Αλαμέιν (οι αποκλίσεις είναι μεγάλες, έτσι κι αλλιώς).

Λάθος εξάλλου, αποδείχθηκε ο ισχυρισμός ορισμένων επιστημόνων, ότι η Αλεξάνδρεια, καθώς ήταν προστατευμένη από το νησί του Φάρου και πιθανώς από μεγάλη οχύρωση, δεν κινδύνευε από ένα φαινόμενο, όπως το τσουνάμι που περιγράφει ο Αμμιανός, αποκλείοντας έτσι, την πιθανότητα μιας μεγάλης καταστροφής στους  ρωμαϊκούς χρόνους.

«Αυτή η αποκάλυψη όμως, υπογραμμίζει την ευπάθεια των αιγυπτιακών ακτών σε τέτ ίδια οιες φυσικές καταστροφές στο παρελθόν και τονίζει την ανάγκη για ενδελεχή μελέτη και προληπτικά μέτρα για τον μετριασμό μελλοντικών περιστατικών», όπως καταλήγει η κυρία Λιμναίου-Παπακώστα.

Διαβάστε επίσης:

Σε νεοκλασικό της Αθήνας το άστεγο Θεατρικό Μουσείο

Τύμβος Καστά – Προχωρούν τα έργα στο σπουδαίο μνημείο της Αμφίπολης

Στα ίχνη του Μεγάλου Αλεξάνδρου: Η Ελληνίδα αρχαιολόγος που σκάβει στην Αλεξάνδρεια