Γραμματόσημο της δεκάρας για 2,5 εκατομμύρια δολάρια – Το πρώτο στον κόσμο

«Μάλλον δεν απέχουμε περισσότερο από μερικές δεκαετίες από τη σταδιακή κατάργηση των γραμματοσήμων σε ορισμένες χώρες. Άλλωστε, αν θέλουμε, μπορούμε τώρα να προπληρώνουμε τα πάντα με το τηλέφωνό μας. Γιατί, λοιπόν, να ασχολείται κανείς με αστείες, μικρές ετικέτες;».

Ο Μπομπ Σκοτ, σύμβουλος γραμματοσήμων του οίκου Sotheby’s έχει ωστόσο στην «κατοχή» του μια τέτοια «μικρή ετικέτα». Αν και όχι τόσο αστεία, αφού στην αυριανή δημοπρασία The One στη Νέα Υόρκη μπορεί να φθάσει στα 2,5 εκατομμύρια δολάρια. Καθόλου… κακή επίδοση για ένα κομματάκι χαρτί, που η αγορά του είχε κοστίσει μόλις μία δεκάρα!

Με τη διαφορά, ότι πρόκειται για το πρώτο αυτοκόλλητο γραμματόσημο στον κόσμο, που χρησιμοποιήθηκε σε δημόσιο ταχυδρομικό σύστημα στα μέσα του 19ου αιώνα, συγκεκριμένα της Βρετανίας. Και ακόμη καλύτερα, ότι η χρήση του έγινε πριν από την επίσημη ημερομηνία, που είχε καθοριστεί για την κυκλοφορία του, καθιστώντας το, μοναδικό.

Το «Penny Black», όπως λέγεται, σηματοδοτεί έτσι, τη γέννηση – πριν από σχεδόν δύο αιώνες- της σύγχρονης επικοινωνίας και μάλιστα με έναν οικονομικά προσιτό τρόπο. Και για να γίνει αυτό ευκολότερα κατανοητό, αρκεί να φανταστεί κανείς την επανάσταση, που έφερε στη νεώτερη εποχή ο πρώτος ηλεκτρικός τηλέγραφος και στη δική μας το πρώτο email.

Η βασίλισσα σε μαύρο φόντο

Πριν από την δημιουργία των γραμματοσήμων, οι επιστολές πληρώνονταν από τους παραλήπτες τους, αποκλειστικά στο ταχυδρομείο, σε μετρητά. «Υπήρχε μόνο ένας τύπος προπληρωμένης αλληλογραφίας και αυτός αφορούσε τα μέλη του Κοινοβουλίου», όπως εξηγεί ο Μπομπ Σκοτ, «ή ακόμα και …φίλους τους, αφού δεν έλειπε η κατάχρηση του προνομίου».

Μετά από μια εκστρατεία εμπόρων και πολιτικών όμως, το Κοινοβούλιο ψήφισε, το 1839 τον νόμο μεταρρύθμισης των ταχυδρομικών υπηρεσιών και με πρόταση ενός δασκάλου στο σχολείο του Μπέρμιγχαμ και κοινωνικού μεταρρυθμιστή, ονόματι Ρόουλαντ Χιλ, την εισαγωγή ενός προπληρωμένου ταχυδρομικού συστήματος, που ίσχυσε από το επόμενο έτος.

Έτσι, επικολλημένο με αραβικό κόμμι, το πρώτο γραμματόσημο, η «Penny Black», που έφερε το προφίλ της νεαρής βασίλισσας Βικτώριας σε μαύρο φόντο, θα έγραφε ιστορία. Με το νέο σύστημα εξάλλου, επιτρεπόταν η παράδοση γραμμάτων, βάρους έως και 1⁄2 ουγγιάς (δηλαδή 14 γραμμάρια) στη τιμή μιας δεκάρας, ανεξάρτητα από την απόσταση.

Παράλληλα, με τον ίδιο νόμο των ταχυδρομικών μεταρρυθμίσεων εισήχθηκαν τα προπληρωμένα επίσης, ταχυδρομικά επιστολικά φύλλα και οι φάκελοι, που έλαβαν την ονομασία «Penny Mulready» από τον Ουίλιαμ Μάλρεντι, γνωστό, Ιρλανδό καλλιτέχνη της εποχής στον οποίο είχε ανατεθεί η εικονογράφησή τους.

Ο αποστολέας και οι παραλήπτες

Όλα αυτά άρχισαν να πωλούνται από την 1η Μαΐου 1840 με ισχύ για χρήση όμως, από τις 6 Μαΐου. Αλλά στις 2 Μαΐου κάποιος άγνωστος άνδρας κόλλησε ένα «Penny Black» πάνω σε ένα από τα εικονογραφημένα με φτερωτούς αγγελιοφόρους φύλλα του Μάλρεντι και το ταχυδρόμησε. Πώς;

«Έχω την υποψία, ότι μπορεί να γνώριζε κάποιον υπάλληλο στο ταχυδρομείο, που έκανε δεκτή την αποστολή, δεδομένου, ότι υπήρχε η απαγόρευση ως τις 6 Μαΐου», λέει ο Σκοτ.

Αποδέκτης ήταν ο Ουίλιαμ Μπλένκινσοπ, διευθυντής ενός εργοστασίου σιδήρου στο Μπέντλινγκτον της Βόρειας Αγγλίας. Κατά την παραλαβή, ο Ουίλιαμ, αφού διάβασε το γράμμα, γύρισε αμέσως το φύλλο του προπληρωμένου φακέλου και το έστειλε στον πατέρα του, στο Κάρλαϊλ. Και εδώ ο Σκοτ πιστεύει, ότι αρχικός αποστολέας ήταν ο ο αδερφός του Ουίλιαμ, Τζον Μπλένκινσοπ, ο οποίος ζούσε στη Νότια Αγγλία.

«Ο άτακτος συνδυασμός σφραγίδας και φακέλου υποδηλώνει τον ιδιότυπο χαρακτήρα της οικογένειας Μπλένκινσοπ», λέει σήμερα ο ειδικός των Sotheby’s, που με τη φαντασία του αναπαράγει την επιστολή: «Εδώ είναι ένα από τα νέα γραμματόσημα και ένας από τους εικονογραφημένους φακέλους, αυτό που θέλω να κάνετε, είναι να το γυρίσετε προς τα έξω και να το στείλετε στον μπαμπά».

Αλήθεια ή όχι, για τον ίδιο οι Μπλένκινσοπ θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως οι βικτωριανοί προκάτοχοι των σημερινών φανατικών της τεχνολογίας, που στέκονται στην ουρά έξω από τα καταστήματα των εταιρειών το ξημέρωμα για να προμηθευτούν το τελευταίο iPhone.

Βρετανικό σύμβολο

Είναι γνωστό, ότι η υιοθέτηση των γραμματοσήμων συνέπεσε με άλλες κοινωνικές αλλαγές οι οποίες άλλαξαν τον τρόπο, με τον οποίο επικοινωνούσαν και συνδέονταν οι άνθρωποι μεταξύ τους.

Είτε ήταν οικογένεια, αγαπημένοι άνθρωποι και φίλοι είτε επιχειρηματικοί συνεργάτες.

Η τεράστια αύξηση του όγκου της αλληλογραφίας δεν θα μπορούσε εξάλλου, να περιοριστεί απλώς στην άνοδο του εμπορίου. «Οι καλύτεροι μισθοί και τα υψηλότερα ποσοστά αλφαβητισμού παρείχαν σίγουρα τα μέσα για μεγαλύτερη προσωπική αλληλογραφία», σημειώνει ο ο Σκοτ.

«Ήταν, ωστόσο, η καθιέρωση της εργάσιμης εβδομάδας και η δημιουργία ‘‘ελεύθερου’’ χρόνου, που παρείχε στον γενικό πληθυσμό την ευκαιρία να διαβάσει και να γράψει.»

Έτσι η «Penny Black», που συνιστά πλέον ένα βρετανικό σύμβολο «γιορτάζει μια αποφασιστική στιγμή, όταν για πρώτη φορά ένα ολόκληρο έθνος άνω των οκτώ εκατομμυρίων ανθρώπων από τους οποίους, οι περισσότεροι από τους μισούς ήταν εγγράμματοι, μπορούσαν τώρα να αλληλογραφούν, να ανταλλάσσουν ιδέες, να κοινοποιούν τα νέα και να κάνουν ερωτήσεις, στην τιμή μιας δεκάρας», καταλήγει ο ειδικός.

Διαβάστε επίσης:

Europa Nostra: Οι Κυκλάδες στη λίστα των πιο απειλούμενων μνημείων

Γιάννης Τσαρούχης – Μια έκθεση του «ερευνητή και μαθητή» της ζωγραφικής

Γιάννης Τσαρούχης – Μια έκθεση του «ερευνητή και μαθητή» της ζωγραφικής