Γιώργος Οικονόμου: Ο μεγιστάνας συλλέκτης που αγοράζει με την καρδιά

Τον Φεβρουάριο του 2011 όλη η Αθήνα μάθαινε ότι ένας έλληνας δυναμικός εφοπλιστής, που κατείχε μια άγνωστη ως τότε, τεράστια συλλογή έργων τέχνης με έργα των μεγαλύτερων ξένων δημιουργών θα την παρουσίαζε  για πρώτη φορά στο κοινό.

Εντυπωσιακό γεγονός από μόνο του αυτή η έκθεση, δεδομένου ότι τότε, όπως και τώρα, ελάχιστοι είναι οι έλληνες συλλέκτες διεθνούς ακτινοβολίας, συγκέντρωσε πλήθος κόσμου, που προσήλθαν  για να θαυμάσουν έργα των Ντελακρουά, Πικάσο, Ντεγκά, Μιρό, Ματίς, Γκωγκέν, Μαγκρίτ, Μοντιλιάνι αλλά και νεώτερων όπως του Γκέρχαρντ Ρίχτερ, του Άντι Γουόρχολ και πολλών άλλων.

Ανάμεσά τους και ονόματα, μάλλον άγνωστα στους πολλούς, αλλά όχι στους ειδήμονες, καθώς εκπροσωπούν την γερμανική και αυστριακή τέχνη των αρχών του 20ού αιώνα, στην οποία ο συλλέκτης Γιώργος  Οικονόμου έτρεφε -και τρέφει- ιδιαίτερη αδυναμία. Γι’ αυτό το λόγο άλλωστε, όπως έλεγαν τα σχόλια της εποχής, μεταξύ των παρευρισκομένων υπήρχαν και αρκετοί Γερμανοί και Αυστριακοί καλλιτέχνες, διευθυντές μουσείων, ιστορικοί της τέχνης κ.ά. που είχαν σπεύσει στην Αθήνα και δη στο υποβαθμισμένο Μεταξουργείο με τη Δημοτική Πινακοθήκη, όπου εκτέθηκε η συλλογή.

Η έκπληξη

Ένα χρόνο αργότερα όμως, ο μεγιστάνας της ναυτιλίας, που με την κίνησή του εκείνη είχε συστηθεί ως μέγας συλλέκτης με 800 αρχικά έργα τέχνης –σήμερα υπολογίζονται υπερτριπλάσια– έκανε το επόμενο βήμα εγκαινιάζοντας τον δικό του εκθεσιακό χώρο στη λεωφόρο Κηφισίας στο Μαρούσι και ολοκληρώνοντας τη θριαμβευτική είσοδό του στον ελληνικό και κυρίως διεθνή χώρο των συλλεκτών.

Η George Economou Collection θα γινόταν έτσι, talk of town για φιλότεχνους αλλά και κοσμικούς, που είχαν να αντιμετωπίσουν διπλό ξάφνιασμα: Έναν δισεκατομμυριούχο, που μόνον ακουστά είχαν ως τότε – προφανώς γιατί ήταν απασχολημένος στο να δημιουργεί την τεράστια περιουσία του – και έναν συλλέκτη, που έμοιαζε σαν να ξεπήδησε από το πουθενά.

«Θέλω να ξέρετε ότι αυτή η συλλογή έχει δημιουργηθεί με πάθος και αγάπη αλλά και πολλή προσπάθεια από όλους όσοι έχουν συνεργαστεί για να γίνει», είχε δηλώσει πάντως ο ίδιος στα εγκαίνια.

Αλλά και πολύ χρήμα, θα πρόσθεταν γρήγορα οι επαΐοντες, που άρχισαν να μιλούν για την ταχύτητα που είχε συγκροτηθεί το κύριο σώμα της συλλογής και τα υπέρογκα ποσά που είχαν διατεθεί γι’ αυτήν. Όπως για παράδειγμα, ότι το «Βυζάντιο» της βρετανίδας εικαστικού της «op art» Μπρίτζετ Ρίλεϊ είχε  κοστίσει τότε 1,64 εκατ. ευρώ σε γερμανικό οίκο δημοπρασίας κάνοντας ρεκόρ πώλησης. Ή ότι η δημιουργία της συλλογής του ήταν  το ίδιο «επιθετική» όσο και οι επιχειρηματικές του ενέργειες, αφού όπως κάποτε γράφτηκε, αγόραζε  έναν πίνακα κάθε δύο μέρες ή αλλιώς 150 ως 200 το χρόνο!

«Ένας Βαν Γκογκ»

Παρ΄όλα αυτά όμως, εκείνο που κυρίως επιθυμούσε, ήταν «ένας όµορφος πίνακας του Βαν Γκογκ», όπως είχε δηλώσει ο ίδιος σε συνέντευξή του στην εφηµερίδα «Frankfurter Allgemeine», η οποία τιμούσε έτσι και το ενδιαφέρον του συλλέκτη στον γερμανικό εξπρεσιονισμό και την Νέα Αντικειμενικότητα των αρχών του 20ού αιώνα. «Στη Γερµανία και την Αυστρία µε γνωρίζουν περισσότερο. Εκεί είναι οι αγορές από όπου παίρνω τα περισσότερα κοµµάτια της συλλογής μου», είχε πει άλλωστε, τότε.

Πράγματι, έχοντας αρχίσει να αγοράζει έργα από τα τέλη της δεκαετίας του ΄90 ο Οικονόμου πρόσθεσε νωρίς στη συλλογή του και ένα σύνολο από 500 εκτυπώσεις του γερμανού ζωγράφου και χαράκτη  Ότο Ντιξ, που είναι γνωστός για την ρεαλιστική απεικόνιση της κοινωνίας της δημοκρατίας της Βαϊμάρης και των κτηνωδιών του πολέμου. Έτσι ανάμεσα στα έργα της συλλογής είναι και η σειρά «Πόλεμος» του 1924 στην οποία περιγράφεται η φρίκη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στον οποίο είχε πάρει μέρος ο καλλιτέχνης.

Πρόκειται για έργα έτσι, για τα οποία, παρά τη σταθερή του αγάπη στον γερμανικό εξπρεσιονισμό ο Γιώργος Οικονόμου δηλώνει, πως «Δεν νομίζω πως αυτοί είναι οι πίνακες, που πραγματικά θα θέλατε να έχετε στην κρεβατοκάμαρά σας»…

Η επιλογή

Με τον καιρό εξάλλου, ο προσανατολισμός του άλλαξε αφού η μεταπολεμική και η σύγχρονη τέχνη φαίνεται πλέον να έχουν κερδίσει έδαφος στα ενδιαφέροντά του.  Όπως είχε πει έτσι, στο ARTnews αναφορικά με τα αγαπημένα έργα της συλλογής του «Θα επισήμανα μερικά, με διαφορετική συναισθηματική αξία, όπως το Ιαπωνικό Gutai (κίνημα), που εκπροσωπείται από τους Καζούο Σιράγκα και Σανταμάσα Μοτονάγκα, όπως επίσης τους αμερικανούς αναγωγικούς καλλιτέχνες  Ρόμπερτ Ράιμαν, Ντόναλντ Τζαντ και Νταν Φλέιβαν».

Προσθέτοντας και ορισμένους Ευρωπαίους, όπως ο Γκέοργκ Μπάζελιτς και ο Γκέρχαρντ Ρίχτερ. Το ARTnews άλλωστε, τον κατατάσσει σταθερά εδώ και χρόνια στη   λίστα των 200 μεγαλύτερων συλλεκτών του κόσμου, στην οποία βρίσκονται ελαχιστότατοι Έλληνες ενώ επίσης ο Γιώργος Οικονόμου είναι μη εκτελεστικός διαχειριστής του Ιδρύματος Tate, μετέχει στο ΔΣ του Dia Art Foundation και είναι ευεργέτης του Metropolitan Museum of Art.

Στο μεταξύ, στο ερώτημα της επιλογής των έργων, ο Γιώργος Οικονόμου έχει τη δική του θεωρία: «Πιστεύω, ότι πρέπει να αγνοούμε τις τάσεις», είχε πε κάποτε στη Wall Street Journal. «Οι άνθρωποι αγοράζουν με αυτά που ακούν, αν και πρέπει να αγοράζουν με αυτά που βλέπουν. Με τα μάτια τους, που αντιπροσωπεύουν την καρδιά».

Με τον ένα ή το άλλο τρόπο ωστόσο, τα μεγαλύτερα ονόματα της τέχνης από τον 15ο αιώνα ως σήμερα περιλαμβάνονται στη συλλογή Οικονόμου, καθώς σαφής είναι η πρόθεση να εκπροσωπεί όλα τα κινήματα. Το πλήρες περιεχόμενό της όμως, είναι άγνωστο ενώ το γεγονός, ότι ο συλλέκτης προβαίνει κατά καιρούς σε αγοραπωλησίες –κάτι που δεν κρύβει– αφήνει ερωτηματικά και ως προς τα συγκεκριμένα έργα και τους δημιουργούς τους.

Η συλλογή σήμερα

Αυτοδημιούργητος, ακριβοθώρητος και χαμηλών τόνων ο Γιώργος Οικονόμου παραμένει σήμερα πρόεδρος –ιδρυτής της George Economou Collection, στην οποία ενεργό δράση έχει πλέον η κόρη του Αλεξάνδρα Οικονόμου. Συλλέκτρια και η ίδια έχει αναλάβει τη λειτουργία του ιδρύματος με τη διοργάνωση εκθέσεων και ομιλιών, συχνά σε συνεργασία με διεθνείς φορείς και επιμελητές, με ζητούμενο την ανάπτυξη διαλόγου μεταξύ των καλλιτεχνών και επικοινωνίας με το κοινό.

Η επιθυμητή εξωστρέφεια, παρ’ όλα αυτά δεν έχει ακόμη επιτευχθεί, συγκριτικά με τα ιδρύματα των άλλων μεγάλων ελλήνων συλλεκτών: Του Δάκη Ιωάννου, οι εκθέσεις του οποίου, τα τελευταία χρόνια στην Ύδρα μέσω του ιδρύματος ΔΕΣΤΕ θεωρούνται διεθνές εικαστικό γεγονός, με την παρουσίαση διάσημων καλλιτεχνών και την προσέλευση προσωπικοτήτων της τέχνης από όλο τον κόσμο.  Και του Δημήτρη Δασκαλόπουλου με αντίστοιχες εκθέσεις στην Αθήνα και τη Δήλο αλλά κυρίως με την δωρεά μεγάλου μέρους της συλλογής του στην Ελλάδα (Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης), στο Γκούγκενχαϊμ της Νέας Υόρκης, το MCA του Σικάγο και της γκαλερί Tate στο Λονδίνο, γεγονός που προκάλεσε διθυραμβικά σχόλια του διεθνούς Τύπου.

Εν τέλει όμως, είναι ο «θόρυβος», που μετράει ή η ουσία; Ειδολογικά, αν η σύγχρονη τέχνη περιλαμβάνεται αποκλειστικά στις δύο παραπάνω συλλογές, ο Γιώργος Οικονόμου έχει να προσθέσει περισσότερα ιστορικά και ευρωπαϊκά χαρακτηριστικά δίνοντας έτσι, μία ολότητα μουσειακής φύσης, που μπορεί να οδηγήσει σε πληρέστερο αποτέλεσμα. Για την εξέλιξή της, ο χρόνος θα δείξει.

Διαβάστε επίσης:

Νέα εποχή για το Μουσείο Κανελλοπούλου στην Πλάκα – Στόχος η αναβάθμιση και η εξωστρέφεια

Μουσείο Ακρόπολης: Ακουστική ξενάγηση στην έκθεση «ΝοΗΜΑΤΑ»

Ψεύτικο ή αληθινό; Τα πλαστά έργα τέχνης αποκαλύπτουν τα μυστικά τους