Ένας περίπλοκος γάμος: Η αληθινή ιστορία του Λέοναρντ Μπέρνσταϊν και της γυναίκας του

«Σκέφτηκα πολύ και αποφάσισα, ότι τελικά δεν είναι τόσο χάλια. Είσαι ομοφυλόφιλος και μπορεί να μην αλλάξεις ποτέ. Μην αποδέχεσαι την πιθανότητα μιας διπλής ζωής, αλλά αν η ψυχική σου ηρεμία, η υγεία σου, ολόκληρο το νευρικό σου σύστημα εξαρτώνται από ένα συγκεκριμένο σεξουαλικό μοτίβο, τι μπορείς να κάνεις;». Στα τέλη του 1951 (ή αρχές του 1952) η Φελίσια  Μοντεαλέγκρε  γράφει στον Λέοναρντ Μπέρνσταϊν, με τον οποίο μόλις έχουν παντρευτεί μία επιστολή, στην οποία παραδέχεται αυτήν την ιδιαίτερη κατάσταση ανάμεσά τους αλλά και την αποδέχεται. «Είμαι πρόθυμη να σε δεχτώ όπως είσαι, χωρίς να είμαι μάρτυρας ή να θυσιαστώ στο Λ. Μπ. βωμό», γράφει. «Ας προσπαθήσουμε να δούμε τι θα συμβεί αν είσαι ελεύθερος να κάνεις ό,τι θέλεις, αλλά χωρίς ενοχές και ομολογίες, παρακαλώ!».

Η συμφωνία ήταν, ότι ο Μπέρνσταϊν θα μπορούσε να κάνει σχέσεις με άνδρες, αλλά η διακριτικότητα θα ήταν πρωταρχικής σημασίας. Η Φελίσια ήλπιζε έτσι, ότι αφαιρώντας την έντασή του, θα εξαφανιζόταν και η δική της. Στη διάσημη πλέον επιστολή, περιέγραφε έτσι, μια συντροφιά, που «πιθανώς κανείς άλλος δεν μπορεί να προσφέρει», χτισμένη όχι στο πάθος αλλά στην τρυφερότητα και τον αμοιβαίο σεβασμό.

Και αυτή ακριβώς η μυστική συμφωνία των Μπέρνσταϊν, η οποία ασφαλώς καταλύθηκε στη συνέχεια, αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του «Μαέστρου», του βιογραφικού δράματος γύρω από τον 27χρονο γάμο του ζευγαριού, που υπογράφει ο ηθοποιός Μπράντλεϊ Κούπερ, ο οποίος ερμηνεύει και τον μεγάλο συνθέτη και αρχιμουσικό, με την Κέρι Μάλιγκαν στο ρόλο της συζύγου του.

Η κομβική επιστολή

Η πραγματική ιστορία πίσω από αυτό το γάμο αναδύεται ξεκάθαρα μέσα από τις 1800 επιστολές του αρχείου Μπέρνσταϊν, που δωρίθηκε στην Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου το 2010. Πολλά από όσα αναφέρονται σ’ αυτές είναι γνωστά για την προσωπική πορεία του διάσημου καλλιτέχνη, μεταξύ τους όμως, βρίσκεται και η κομβική επιστολή, που καθόριζε τη συμφωνία με τη σύζυγό του.

Στο υλικό αυτό βασίστηκε η ταινία, που αναφέρεται στην οικογένεια του Μπέρνσταϊν, σε σπουδαίες στιγμές της καριέρας του, ακόμη και στις εβραϊκές του ρίζες (κάποτε ένας μέντορας, του πρότεινε να αλλάξει το όνομά του σε «Burns», καθώς σκεφτόταν, ότι δύσκολα θα μπορούσε να ανελιχθεί με εβραϊκό όνομα) αλλά κυρίως σ’ αυτόν τον περίπλοκο γάμο.

Ενώ τις ίδιες πηγές χρησιμοποιεί και η Έλεν Γουέξλερ στο σχετικό άρθρο του Smithsonian magazine. Μέσα από αυτές φανερώνεται μία ιστορία αγάπης, η οποία περιλάμβανε πολλές ωραίες στιγμές οδηγώντας σε μία οικογένεια με τρία παιδιά, όμως, αντίθετα από ό,τι πίστευε η Φελίσια το μεγαλύτερο εμπόδιο παρέμενε: Ο Μπέρνσταϊν ήταν ένας αμφιφυλόφιλος άνδρας, που είχε πάντα πολυάριθμες σχέσεις με άνδρες και γυναίκες.

Ένας αρραβώνας

Ο Μπέρνσταϊν και η Φελίσια -ηθοποιός της τηλεόρασης και του θεάτρου-  συναντήθηκαν σε ένα πάρτι, το 1946. Τα πρώτα γράμματα του ζευγαριού υπονοούν μια δύσκολη αρχή, πολλές αβεβαιότητες και μια σειρά από ανατροπές που προκαλούσαν θλίψη. «Χάρηκα τόσο πολύ, που έλαβα το σημείωμά σου – πληγώθηκα λίγο, που δεν είπες αντίο», έγραψε η Φελίσα εκείνο το καλοκαίρι, όταν ο Μπέρνσταϊν ταξίδεψε στο Λονδίνο. «Βλέπεις, αγαπητέ, παρ’ όλο που ξέρω, ότι είσαι τρομερά απασχολημένος και ‘‘μπερδεμένος’’, ελπίζω η μισή καρδιά σου να θυμάται την ύπαρξή μου, χωρίς να σου το θυμίζω».

Τον χειμώνα όμως, ο συνθέτης είχε πάρει την απόφασή του: «Παίζω με την ιδέα να αρραβωνιαστώ τη Φελίσια»,  έγραφε στην επί χρόνια γραμματέα του, Έλεν Κόουτς και μέσα σε λίγες μέρες το είχε κάνει πράξη.

Στα 25α γενέθλιά της, τον Φεβρουάριο του 1947, η Φελίσια Μοντεαλέγκρε έστελνε ένα ορμητικό γράμμα στον αρραβωνιαστικό της λέγοντάς του: «Λένυ, αγαπούλα μου, αγάπη μου! Είμαι ένα τέταρτο του αιώνα, ένα πολύ τρομακτικό γεγονός!»

Ήταν αρραβωνιασμένοι ήδη δύο μήνες με τον 28χρονο Μπέρνσταϊν και όπως οι περισσότεροι γύρω του άντρες και γυναίκες ήταν τρελά ερωτευμένη μαζί του. Ωστόσο, παρά τη λατρεία της ένιωθε ότι κάτι δεν πήγαινε καλά. «Τι έχεις; Ποτέ δεν μου λες πραγματικά πώς νιώθεις. Είναι τόσο δύσκολο;», του έγραφε.

Ο γάμος

Εκείνο το καλοκαίρι, ο Μπέρνσταϊν  άρχισε να έχει ανήσυχα όνειρα και η ψυχαναλύτριά του, του είπε ότι πρόδιδαν σύγχυση: «Δεν βαδίζεις καλά: Δεν μπορεί να  έχεις ταυτόχρονα και αρραβώνες και ραντεβού. Βλέπεις τη Φελίσια και την ημέρα που φεύγει, θα δεις να δεις ένα αγόρι. Το ίδιο παλιό μοτίβο».

Το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς έτσι, ο αρραβώνας έληξε. Μετά από ένα διάλειμμα τεσσάρων ετών όμως, επανήλθε. Και γρήγορα ακολούθησε γάμος. Γιατί το 1947, η μυστικότητα ήταν προφανώς πολύ βαριά για να αντέξει η σχέση. Αλλά μέχρι το 1951 η Φελίσια αποφάσισε, ότι είχε βρει έναν τρόπο να το ανεχθεί.

Από τη δική του μεριά ο Μπέρνσταϊν στο διάστημα των τεσσάρων ετών του χωρισμού τους ανέπτυξε μεγάλη δραστηριότητα. Το 1948 έφθασε στο νεοσύστατο Ισραήλ, όπου διηύθυνε μια ιστορική συναυλία με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα και τον επόμενο χρόνο έκανε την πρώτη του τηλεοπτική εμφάνιση, όταν διηύθυνε τη Συμφωνική Ορχήστρα της Βοστώνης στο Carnegie Hall ενώ το 1950 συνέθεσε μουσική για μια παραγωγή του «Πίτερ Παν» στο Μπρόντγουεϊ.

Εκείνη την περίοδο σκεφτόταν πολύ την πρώην αρραβωνιαστικιά του. «Είχε αποφασίσει ότι χρειαζόταν τη Φελίσια στη ζωή του, αν και φαινόταν ανίκανος να της το πει άμεσα», όπως γράφει ο αρχισυντάκτης Νάιτζελ Σιμεόνε στο The Leonard Bernstein Letters. Έγραφε έτσι, μεγάλα γράμματα στην αδερφή του εξηγώντας, ότι δεν μπορούσε να αποβάλλει την πεποίθηση, ότι αυτός και η Φέλισια είχαν ένα μέλλον μαζί: σπίτι, παιδιά, ταξίδια, έργα. Τη νύχτα ονειρευόταν, ότι είχαν συναντηθεί και ότι είχαν λύσει όλα τα προβλήματά τους. Και την ημέρα φανταζόταν τη Φελίσια να πετάει στο Ισραήλ και να τον παντρεύεται στην Ιερουσαλήμ.

«Από τότε που έφυγα από την Αμερική, απασχολεί αδιάκοπα τις σκέψεις μου και έχω καταλήξει σε μια απίστευτα ξεκάθαρη συνειδητοποίηση του τι σημαίνει – και πάντα σήμαινε – για μένα», έγραφε. «Την έχω αγαπήσει, παρ’ όλα τα εμπόδια, που μειώνουν συνεχώς τον μηχανισμό αγάπης μου, αληθινά και βαθιά από την πρώτη στιγμή. Μόνος στη θάλασσα, οι σκέψεις μου ήταν μόνο εκείνη. Άλλα κορίτσια (και/ή αγόρια) δεν σήμαιναν τίποτα».

Η επιτυχία

«Ο μαέστρος δεν πρέπει μόνο να κάνει την ορχήστρα του να παίζει, πρέπει να τους κάνει να θέλουν να παίξουν», είπε κάποτε ο Μπέρνσταϊν.

Η διεύθυνση ορχήστρας ήταν κάτι που είχε έρθει με φυσικό τρόπο για τον ίδιο. Το 1943 ένας προσκεκλημένος μαέστρος στο Carnegie Hall αρρώστησε και ο Μπέρνσταϊν, 25χρονος βοηθός μαέστρος τότε, κλήθηκε να παρέμβει την τελευταία στιγμή, χωρίς πρόβα, για μια συναυλία το ίδιο βράδυ. Η απόδοσή του εξέπληξε και η καριέρα του απογειώθηκε αμέσως.

Η σύνθεση ωστόσο, ήταν πολύ δύσκολη, παρ’ ότι πίστευε ότι πρόκειται για την σημαντική δημιουργική του ενασχόληση. «Ήταν σαν να είναι δύο διαφορετικοί άνθρωποι παγιδευμένοι σε ένα σώμα», όπως είπε η κόρη του Τζέιμι Μπέρνσταϊν στον Guardian το 2018. «Ήταν μαέστρος και δάσκαλός αλλά υπήρχε η πλευρά του συνθέτη. Και για να συνθέσεις χρειάζεσαι μοναξιά. Μισούσε να είναι μόνος, αλλά έπρεπε να το κάνει».

Πράγματι βρισκόταν συχνά παγιδευμένος ανάμεσα σε δύο μεγάλες αγάπες: τη διεύθυνση και τη σύνθεση. Κάτι, που φαίνεται, ότι ίσχυε και για την προσωπική του ζωή: Πάνω στο βάθρο ήταν πλαισιωμένος από ένα κοινό που τον λάτρευε και από μια λεγεώνα εραστών. Ενώ στο στούντιο του σπιτιού του ζούσε μια άλλη ζωή με την αγαπημένη του σύζυγο και τα παιδιά τους.

Μετά τον γάμο του  πάντως το 1951, η δημιουργική απόδοση του Μπέρνσταϊν εκτοξεύτηκε στα ύψη. Κατά τη διάρκεια του μήνα του μέλιτος με τη Φελίσια στο Μεξικό, συνέθεσε την μονόπρακτη όπερα «Trouble in Tahiti», την οποία παρουσίασε στο νεοϊδρυθέν Φεστιβάλ Τεχνών στο Πανεπιστήμιο Brandeis το 1952.  Και στα χρόνια που ακολούθησαν, σημείωσε πολλές από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του στο Μπρόντγουεϊ: Το μιούζικαλ «Wonderful Town» το 1953, το «Overture to Candide», το 1956, καθώς και μουσική για την ταινία «On the Waterfront», η οποία έκανε πρεμιέρα το 1954.

Η υποστήριξη

Την ίδια εποχή ο Μπέρνσταϊν άρχισε να γράφει ένα νέο μιούζικαλ, το «West Side Story», μια σύγχρονη προσαρμογή του «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» του Σαίξπηρ, που θα γινόταν το διασημότερο επίτευγμα της καριέρας του. Καθ’ όλη τη διάρκεια της παραγωγής όμως, βρισκόταν σε σύγκρουση με άλλα μέλη της ομάδας, συμπεριλαμβανομένου του 27χρονου στιχουργού του μιούζικαλ, Στίβεν Σόντχαϊμ, ο οποίος προσπάθησε να μειώσει τη σαρωτική παρτιτούρα του.

Ο συνθέτης τρόμαξε με αυτή την πρόθεση να τον χαλιναγωγήσουν, κάτι που περιέγραψε σε μακροσκελείς επιστολές προς τη Φελίσια, το 1957. «Είμαι σε κατάθλιψη με αυτό. Όλες οι πτυχές της παρτιτούρας μου αρέσουν πολύ αλλά τα μεγάλα, ποιητικά μέρη επικρίνονται ως «οπερατικά»  και υπάρχει μια συντονισμένη κίνηση για να τα αποκλείσω. Ποιος ο λόγος; Το 24ωρο πρόγραμμα συνεχίζεται -είμαι νευρικός και κουρασμένος».

Η Φελίσια όμως ήταν εκεί για να τον ενθαρρύνει: «Μην εγκαταλείπεις το πλοίο. Πολέμησε γι’ αυτό που πιστεύεις, ότι είναι σωστό. Είσαι πολύ πιο μπροστά από όλη αυτή τη μετριότητα. Αυτό που έγραψες είναι σημαντικό και όμορφο. Δεν το αντέχω να το αποκλείσουν, είναι αυτό που δίνει στην παράσταση το ανάστημά της, την προσωπικότητά της, την ποίησή της για χάρη του παραδείσου!».

Είναι προφανές, ότι η αλληλογραφία του ζευγαριού αυτή την περίοδο είναι ζεστή, διαχυτική και με βαθιά αγάπη. «Βρίσκεσαι στον πυρήνα της ζωής μου, αγάπη μου», έλεγε ο Μπέρνσταϊν στη γυναίκα του σε ένα γράμμα.  Και σε ένα άλλο «Είμαι ατελείωτα τυχερός μαζί σου και τυχερός που ήσουν αρκετά δυνατή για να ξεφύγεις από τις κακές στιγμές».

Η διάλυση της συμφωνίας

Μετά από αυτήν την περίοδο όμως, η αφοσίωση του Μπέρνσταϊν στην «εσωτερική ζωή», δηλαδή στη «σύνθεση και τη Φελίσια» άρχισε να φθίνει. Μετά το «West Side Story» διορίστηκε μουσικός διευθυντής της Φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης, μια θέση που θα κρατούσε μέχρι το 1969 ενώ και στο σπίτι το ζευγάρι μεγάλωνε τρία παιδιά και διατηρούσε βαθιά αφοσίωση ο ένας στον άλλον. Αλλά ως εκεί.

Ο Μπέρνσταϊν συνέχισε να έχει «υποθέσεις» ενώ η Φελίσια να «αποδέχεται τις περιστασιακές συναναστροφές του με άντρες, αρκεί να είναι διακριτικός», όπως γράφει ο Κάιλ Μπιούκαναν των New York Times. «Το πρόβλημα είναι ωστόσο, ότι δεν ήταν ».

Η έλλειψη διακριτικότητας άρχισε έτσι, να επηρεάζει την οικογένειά του. Καθώς τα παιδιά του μεγάλωναν, άκουγαν φήμες για τον πατέρα τους και η Τζέιμι, που ήταν η μεγαλύτερη τον αντιμετώπισε και ζήτησε την αλήθεια. Αλλά δεν θα της την έδινε. Αντίθετα διέψευσε τις φήμες, μια απόφαση που η Τζέιμι πιστεύει, ότι ήταν της μητέρας της, η οποία από την πλευρά της απογοητευόταν όλο και περισσότερο από την επιπολαιότητα του συζύγου της, καθώς την θεωρούσε ως προδοσία της συμφωνίας τους.

«Η μητέρα μου ήταν μια αρκετά συμβατική κυρία και γι’ αυτό περίμενε, ότι θα της φερόταν έτσι», είπε η μικρότερη κόρη του ζευγαριού, η Νίνα, στους Times του Λονδίνου το 2010. «Η συμφωνία ήταν, ότι θα είναι διακριτικός και ότι θα προστατεύσει την αξιοπρέπειά της».

Η τραγική συγκυρία

Εν τέλει γύρω στο 1976, η Φελίσια του έδωσε ένα τελεσίγραφο: Αν ήθελε να επιστρέψει στο σπίτι, θα έπρεπε πρέπει να σταματήσει να βλέπει τον νεαρό εραστή του Τομ Κόθραν. Ο Μπέρνσταϊν όμως, διάλεξε τον Κόθραν και έφυγε. «Θα πεθάνεις ένας πικραμένος και μοναχικός γέρος», του είπε τότε εκείνη μέσα στην ταραχή της (ή, σύμφωνα με άλλες μαρτυρίες, «μια μοναχική, πικρή παλιά βασίλισσα»).

Γεγονός είναι ωστόσο, ότι ούτε κι ο ίδιος ήταν ευτυχισμένος. «Από αυτήν τη στιγμή, δεν ξέρω τι να κάνω», έγραψε σε έναν φίλο του. Και ακριβώς όπως το 1950, όταν ομολόγησε τις τύψεις του για την πρώην αρραβωνιαστικιά του, ο Μπερνστάιν αναζήτησε μια συμφιλίωση. Αλλά αμέσως μετά όμως, η Φελίσια, βαριά καπνίστρια για πολλά χρόνια, διαγνώστηκε με καρκίνο του πνεύμονα.

Η συγκυρία ήταν σκληρή για την ίδια, καθώς υπέφερε ακόμη από την προδοσία, αλλά και για τον Μπέρνσταϊν, που δεν μπορούσε να ξεπεράσει την ιδέα, ότι η συμπεριφορά του της την είχε αρρωστήσει. Το μόνο που έμελλε να κάνει ήταν, να της αφοσιωθεί μέχρι τον θάνατό της σε ηλικία 56 ετών, το 1978.

Εκείνος συνέχισε να εργάζεται μέχρι τη συνταξιοδότησή του, στις 9 Οκτωβρίου 1990. Πέντε μέρες αργότερα, πέθανε σε ηλικία 72 ετών, έχοντας κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας της ζωής του δημιουργήσει πολλά σημαντικά νέα έργα, έχοντας διευθύνει ορχήστρες σε όλο τον κόσμο και ενώ είχε συνιδρύσει τρεις μουσικές ακαδημίες.

Συνέχισε να επιδιώκει σχέσεις με άνδρες, αλλά ούτε ο χρόνος ούτε η μουσική θεράπευσαν τη θλίψη του μετά το θάνατο της Φελίσια.

Διαβάστε επίσης:

Ένα βασιλικό αυτοκίνητο με ιστορία σχεδόν ενός αιώνα σε δημοπρασία

Ο «θησαυρός» του Έλτον Τζον σε δημοπρασία. Εντυπωσιακός και εκρηκτικός σαν τον ίδιο

Εκείνοι που έσπασαν τη σιωπή – Έκθεση για τα 50 χρόνια αποκατάστασης της Δημοκρατίας