Με μυστικιστική λατρεία συνδέεται η αρχαία κρύπτη, που ήρθε στο φως στο Ασκληπιείο της Επιδαύρου από την ανασκαφή που διενεργείται από την ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Αθηνών υπό την διεύθυνση του ομ. καθηγητή αρχαιολογίας του Παν/μίου Αθηνών Βασίλη Λαμπρινουδάκη σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αργολίδας.

Πρόκειται για εύρημα των τελευταίων ανασκαφών και όπως αναφέρεται η κρύπτη αυτή συνδέεται με μεγάλο κτίριο του 2ου μ.Χ. αιώνα («Κτήριο Κ») στα δυτικά της ιεράς οδού, ήταν μάλιστα σε χρήση ιδίως κατά τους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους.

1

Στο Ασκληπιείο όμως, απελευθερώθηκε και η μεγάλη πλατεία στο κέντρο του ιερού, από τους λίθους κτηρίων και αναθημάτων, οι οποίοι ήταν αποτεθειμένοι εκεί ήδη από τα χρόνια της μεγάλης ανασκαφής, τον 19ο και αρχές 20ου αιώνα.

Η κρύπτη που εντοπίσθηκε στο Ασκληπιείο

Αυτός ο ελεύθερος χώρος, μπροστά από το ναό, 1500 περίπου τ.μ. ήταν ένα βασικό λειτουργικό στοιχείο του ιερού, καθώς πέραν των άλλων μπορούσε να φιλοξενεί το πλήθος των προσκυνητών που έφθανε στο ιερό για να συμμετάσχει στην αιματηρή θυσία στον Ασκληπιό με την εορταστική πομπή.

Προς τα ανατολικά υπήρχε ο βωμός του θεού ενώ στις δυο πλευρές του βρίσκονται ημικυκλικές εξέδρες, αναθήματα και συγχρόνως θέσεις εξεχουσών οικογενειών της Επιδαύρου, από όπου τα μέλη τους παρακολουθούσαν την τελετουργία της θυσίας.

Η κεντρική πλατεία του Ασκληπιείου, μπροστά στο ναό του θεού

Κατά τις τελευταίες εργασίες έτσι, περί τους 350 λίθους μεταφέρθηκαν, μετά από την απαιτούμενη τεκμηρίωση, σε οργανωμένο αποθετήριο, ενώ άλλοι 100 τακτοποιήθηκαν προσωρινά στην πλατεία για να μελετηθούν, πριν από την απομάκρυνσή τους. Ήδη η πλατεία παρέχει στον επισκέπτη την αρχαία της εικόνα.

Το τέμενος

Όπως είναι γνωστό στην πόλη της Επιδαύρου, σε μικρή απόσταση από το «μικρό θέατρο» έχει αποκαλυφθεί από τον κ. Λαμπρινουδάκη το τέμενος του Ασκληπιού, η θέση του οποίου αναφέρεται από τον αρχαίο περιηγητή Παυσανία.

Οι εγκαταστάσεις του τεμένους χρονολογούνται από τον 4ο π.Χ. αιώνα, ωστόσο, η φάση στην οποία διατηρήθηκαν τα κτίσματα του ιερού είναι αυτή που διαμορφώθηκε κατά τον 2ο μ.Χ. αιώνα, συνδεόμενη, πιθανότατα, με την επίσκεψη του Αδριανού το 124 μ.Χ., στην Επίδαυρο.

Το ιερό αποτελείται από έναν υπαίθριο περίβολο 100 τμ., μία κρήνη με δεξαμενή 220 τμ. και μία στοά μπροστά τους, 128 τμ. Όπως μαρτυρεί ο Παυσανίας στον υπαίθριο περίβολο ήταν στημένα τα αγάλματα του Ασκληπιού και της Ηπιόνης. Στην απέναντι ανατολική πλευρά, ο τοίχος του περιβόλου ήταν κλιμακωτός και στις βαθμίδες του σώζονται τα λαξεύματα για την στερέωση στηλών ή άλλων αναθημάτων.

Στο κέντρο του περιβόλου διατηρήθηκε φρέαρ με καλοχτισμένο τοίχωμα, από το οποίο μία υπόγεια κτιστή οξυκόρυφη σήραγγα οδηγούσε το νερό του στην κρήνη, που βρίσκεται σε επαφή με τον περίβολο.

 

Πάνω ο Περίβολος του Τεμένους από τα νότια και τα βόρεια. Κάτω το φρέαρ και η σήραγγα επικοινωνίας του με τη δεξαμενή της Κρήνης

Άλλωστε το νερό αποτελούσε κύριο συστατικό στοιχείο στα Ασκληπιεία. Γι’ αυτό και το οικοδόμημα της κρήνης έλαβε μνημειώδη μορφή και διαστάσεις. Ο χώρος υδροληψίας, στην πρώτη φάση της λειτουργίας του ιερού, είχε πρόσοψη ιωνικού ρυθμού με τρεις κίονες ανάμεσα σε πεσσούς και στο εσωτερικό του αρυκρήνη και λεκάνες με ροοκρήνες.

Η στοά

Κατά τη φάση των Ρωμαϊκών χρόνων η πρόσβαση στο νερό της δεξαμενής ενσωματώθηκε στη στοά η οποία χτίστηκε στη δυτική πλευρά του ιερού, μπροστά από τον παλαιό χώρο υδροληψίας και τον περίβολο. Η στοά είχε τρίβαθμη κρηπίδα και επιχρισμένους, με κονίαμα, κίονες. Υπάρχουν ενδείξεις μάλιστα, ότι μπορούσε να εξυπηρετεί την διαδικασία της εγκοίμησης.

Τρισδιάστατη αναπαράσταση του χώρου υδροληψίας της κλασικής Κρήνης

Από τον περίβολο κυρίως, αλλά και τις γύρω του επιχώσεις προέρχονται ευρήματα που επιβεβαιώνουν την ταύτιση του χώρου με το τέμενος του Ασκληπιού.

Χαρακτηριστικότερα είναι ένα όστρακο με χαραγμένο το όνομα του θεού, πήλινα δισκάρια με προτομή θεότητας για ανάρτηση, ειδώλια, λύχνοι και τεμάχια από πήλινες θερμοφόρες. Από το ιερό πρέπει να προέρχονται και τα χάλκινα ιατρικά εργαλεία που βρέθηκαν σε παλαιότερες ανασκαφές στην ορχήστρα του παρακείμενου θεάτρου.

Θραύσμα αγγείου με σωζόμενο μέρος του εγχάρακτου ονόματος του Ασκληπιού και τεμάχια πηλίνων δισκαρίων για ανάρτηση με ανάγλυφη προτομή θεότητας

Οι εργασίες στην πόλη της Επιδαύρου γίνονται με χορηγία του Ιδρύματος Ι. Λάτση.

Διαβάστε επίσης:

Νίκος Αλεξίου: Η συλλογή του σπουδαίου εικαστικού στο Μουσείο Μπενάκη

Βυζαντινό μνημείο του 13ου αιώνα, η Παρηγορήτισσα της Άρτας σε τροχιά αποκατάστασης

Αφιέρωμα στον Γιάννη Κωστόπουλο στο Μουσείο Μπενάκη