Κάτι μου θυμίζει, κάτι μου θυμίζει

Όταν η εκτίμηση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) για την πορεία και τις προοπρικές της ελληνικής οικονομίας, τυγχάνει της ίδια δημοσιότητας με αυτήν μίας δημόσιας (πλην πάντα άσημης) περσόνας που ενεπλάκη σε μία ημι-τροχαία διένεξη,  αυτό κάτι σημαίνει.

Για περίπου 15 χρόνια εκθέσεις αυτής της μορφής προκαλούσαν ρίγη φόβου πρωταρχικά στους κυβερνώντες  και οπωσδήποτε στους πολίτες που ανησυχούσαν για τις αμοιβές τους, τις συντάξεις τους, την ιατρική τους περίθαλψη.

Όχι πια. Τώρα, η μάχη επικεντρώνεται στις μεταρρυθμίσεις που οφείλει να προωθήσει η κυβέρνηση. Οι πρώτες αψιμαχίες, π.χ., με ταξιτζήδες και συμβολαιογράφους ήδη ξεκίνησαν. Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι το ΔΝΤ αποδίδει μόνο εύσημα. Η διαφορά με το παρελθόν είναι ότι στην μόλις προχθεσινή δημοσίευση (σύμφωνα με το άρθρο ΙV του καταστατικού του ΔΝΤ) τα θετικά σημεία συμβαδίζουν με τις επισημάνσεις για τα προβλήματα που παραμένουν και τις προοπτικές – που κατά κανόνα είναι ανησυχητικές.

Ακολουθώντας την πεπατημένη, το ΔΝΤ εξακολουθεί να δίνει έμφαση στην ανάπτυξη – όπου η χώρα μας τα καταφέρνει πολύ καλά, παρά τις φυσικές καταστροφές που υπέστη.  Εύσημα λαμβάνει και για σειρά από άλλα θέματα όπως την βελτίωση των επενδύσεων, την άνοδο της παραγωγικότητας, την ενίσχυση του τραπεζικού συστήματος, την δημοσιονομική συγκράτηση, την μείωση του λόγου του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ.

Όλα καλά έως εδώ. Αλλά, ο Οργανισμός είναι… μία στο καρφί και μία στο πέταλο. Παρατηρεί ότι, η ιδιωτική αποταμίευση παραμένει χαμηλή, επηρεάζοντας έτσι αρνητικά και τις επενδύσεις που χρειάζεται να ενισχυθούν έτι περαιτέρω. Υπογραμμίζει ότι οι τιμές των ακινήτων έχουν αυξηθεί πολύ – έμμεσα προειδοποιώντας για πιθανή φούσκα στον τομέα. Δέχεται ότι σε ετήσια βάση ο πληθωρισμός δεν έχει αυξηθεί (3,6% Σεπτέμβριο με Σεπτέμβριο) αλλά προειδοποιεί ότι παραμένει ως πρόβλημα και αφήνει να εννοηθεί πως δεν είναι αισιόδοξος για το μέλλον, ιδιαίτερα διότι θεωρεί πως η αγορά εργασίας είναι υπό πίεση. Δεν παραλείπει, τέλος, μεταξύ άλλων, να ζητήσει καλύτερη διαχείριση του ρίσκου από τις τράπεζες (που σημαίνει πολύ προσεκτική πιστωτική επέκταση)  καθώς δείχνει να φοβάται τις επιπτώσεις από τα ευρύτερα προβλήματα της γεωπολιτικής σύγκρουσης και της κλιματικής κρίσης—οπότε διόλου τυχαία ζητά την ενίσχυση της κεφαλαιακής επάρκειας τους (στο πλαίσιο του κύκλου οικονομικής συγκυρίας).

Εκεί που η θέση του ΔΝΤ θυμίζει την εποχή των μνημονίων είναι στην προτροπή του προς την χώρα μας να ακολουθήσει τις παραδοσιακές συνταγές του. Συστήνει συγκράτηση μισθών και συντάξεων, για να απομειώσει τις πληθωριστικές πιέσεις και να συνεισφέρει στην θωράκιση του τραπεζικού τομέα.  Σφιχτή δημοσιονομική πολιτική, για να μην υπάρξει εκτροχιασμός στην μείωση του χρέους. Μέτρα για να τονωθούν οι επενδύσεις—ιδιαίτερα στην πράσινη και στην ψηφιακή μετάβαση.

Κάτι θυμίζουν όλα αυτά – θα μπορούσε να είναι αντιγραφή από την δεκαετία του 2010, αν δεν τόνιζε την ανάγκη να προστατευτεί (με στοχευμένες όμως παρεμβάσεις) το κοινωνικό κράτος κι αν δεν επαναλάμβανε την στήριξη του για τις μεταρρυθμίσεις.  Κάτι δείχνει να έχει μάθει το ΔΝΤ – αν και γενικά παραμένει ένας οργανισμός στενά συνδεδεμένος με το περίφημο Washington Consensus. Δύσκολα θα διαρρήξει την σχέση του με το νεοφιλελευθερισμό.

Το πρόβλημα, με την κλασσική αυτή συνταγή είναι πως η εφαρμογή της ανάγεται περίπου στην σφαίρα της φαντασίας. Ζητά συγκράτηση στα εισοδήματα, αύξηση των επενδύσεων, διαφύλαξη του κοινωνικού κράτους (έστω για τους πιο ευάλωτους όπως προκύπτει από την χρήση της λέξης «στοχευμένες»), επιβράδυνση της πιστωτικής επέκτασης και αυστηρή δημοσιονομική διαχείριση κι όλα αυτά με ανάπτυξη (έστω κι αν ο ρυθμός επιβραδυνθεί).

Όλα αυτά ταυτόχρονα δεν γίνονται.

Στην βάση του, το πρόβλημα που αντιμετωπίζει στις συστάσεις του το ΔΝΤ είναι το ίδιο με αυτό της Ε.Ε. Συγκεκριμένα, ενώ απαιτείται η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και της ψηφιακής μετάβασης – δηλαδή υψηλές επενδυτικές δαπάνες – ενώ ταυτόχρονα πρέπει να υπάρξει προετοιμασία απέναντι στην αβεβαιότητα της παγκόσμιας κατάστασης, και ενώ η άνοδος των ανισοτήτων δημιουργεί σοβαρά πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα στις δημοκρατίες, ζητείται δημοσιονομική συγκράτηση – κυρίως στο όνομα του πληθωρισμού.

Είναι μία εξίσωση που δεν λύνεται – εκτός κι αν αλλάξουν μία ή δύο παράμετροι. Η αναφορά είναι κυρίως σε δύο θέματα: την εξαίρεση από τον υπολογισμό του πρωτογενούς ελλείμματος των αμυντικών δαπανών ή/και την πλήρη αποσύνδεση του τακτικού προϋπολογισμού από τον προϋπολογισμό δημοσίων επενδύσεων (ΠΔΕ) – ή τουλάχιστον όσον αφορά τις δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση.

Παραφράζοντας τον Κέυνς,  όλοι οι διαπρεπείς άνδρες είναι δέσμιοι κάποιων δυσνόητων θεωριών μικρών μυαλών. Για το διαπρεπείς δεν έχω τίποτα να προσθέσω. Για τις δυσνόητες θεωρίες και τα μικρά (δηλαδή στενά) μυαλά, η ιστορία θα έχει πολλά να πει. Λάχε να μην αργήσουμε μόνο.

Διαβάστε επίσης

Η κατάσταση των πραγμάτων