Πόσα μουσεία θα μπορούσαν να γεμίσουν τα κλεμμένα έργα τέχνης του κόσμου; Δύσκολη η απάντηση, άλλωστε θα πρέπει πρώτα να καταμετρηθούν… Η UNESCO όμως, ξεπερνά το ερώτημα δημιουργώντας για πρώτη φορά ένα εικονικό μουσείο κλεμμένων πολιτιστικών αντικειμένων. Πρόκειται για ένα έργο, που στοχεύει στην ευαισθητοποίηση του κοινού απέναντι στις συνέπειες της παράνομης διακίνησης πολιτιστικών αγαθών αλλά και στις προσπάθειες ανάκτησής τους, όπως αναφέρει με ανακοίνωσή του ο παγκόσμιος οργανισμός.

Και όπως λέει η Οντρέ Αζουλέ, γενική διευθύντρια της UNESCO «Παρ΄ ότι αυτή η εικονική έκθεση δεν μπορεί να αναπληρώσει τη φυσική έλλειψη των κλεμμένων έργων τέχνης, θα αποκαταστήσει τουλάχιστον τη θεμελιώδη πρόσβαση σε αυτά και θα βοηθήσει στην ενίσχυση της υπεράσπισης για την επιστροφή τους».

Ως ένα «εργαλείο», χαρακτηρίζεται έτσι, από τον παγκόσμιο οργανισμό αυτό το μουσείο, στο οποίο επενδύονται προσδοκίες, ότι μπορεί να αλλάξει το παιχνίδι μέσω της ενημέρωσης και της κινητοποίησης  για τη σημασία της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς μεταξύ των αρμόδιων αρχών, των επαγγελματιών του πολιτισμού και του ευρύτερου κοινού, ιδίως της νεώτερης γενιάς. Για ο σκοπό αυτό μάλιστα, η UNESCO συνεργάζεται με την Ιντερπόλ και άλλους εταίρους, ώστε το 2025 το διαδικτυακό μουσείο, κόστους 2,5 εκατομμυρίων δολαρίων να είναι έτοιμο.

Το εικονικό μουσείο σε σχέδια του βραβευμένου αρχιτέκτονα Φρανσίς Κερέ
Το εικονικό μουσείο σε σχέδια του βραβευμένου αρχιτέκτονα Φρανσίς Κερέ

Η χρηματοδότηση για την πρώτη φάση του έργου προέρχεται από τη Σαουδική Αραβία ενώ τα σχέδια ανήκουν στον διάσημο αρχιτέκτονα Φρανσίς Κερέ με καταγωγή από την Μπουρκίνα Φάσο και νικητή του Pritzker Architecture Prize 2022.

Με τη μορφή δέντρου

Η φιλοσοφία του Κερέ, που συμπίπτει με τις προτεραιότητες του παγκόσμιου οργανισμού ήταν ο λόγος της επιλογής του. Και όπως δήλωσε η Οντρέ Αζουλέ  «Γι΄ αυτό το έργο, χρειαζόμασταν έναν αρχιτέκτονα, που να είναι ικανός να ξαναγράψει το παραδοσιακό βιβλίο, που θα μπορούσε να σχεδιάσει χώρους σκεπτόμενος έξω από την πεπατημένη και που θα μπορούσε να συνδέσει στενά το υλικό με το άυλο».

Τα τρισδιάστατα σχέδια του Κερέ για το μουσείο, που δόθηκαν ήδη στη δημοσιότητα έχουν τη μορφή ενός δέντρου μπαομπάμπ, που είναι κοινό στη ζωή πολλών αφρικανικών κοινοτήτων και θεωρείται σύμβολο ανθεκτικότητας.

Το εικονικό μουσείο σε σχέδια του βραβευμένου αρχιτέκτονα Φρανσίς Κερέ
Το εικονικό μουσείο σε σχέδια του βραβευμένου αρχιτέκτονα Φρανσίς Κερέ

Η αρχιτεκτονική του μουσείου αντλεί επίσης στοιχεία από το Μουσείο Guggenheim της Νέας Υόρκης, το οποίο τυγχάνει να είναι Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO και ως γνωστόν φημίζεται για την σπειροειδή εσωτερική διαδρομή του. Έτσι, μέσω της εικονικής κυκλοφορίας, οι διαδικτυακοί  επισκέπτες θα μπορούν να παρακολουθούν την αναζήτηση για κλεμμένη τέχνη σε όλο τον κόσμο», όπως αναφέρεται από τον οργανισμό. Επίσης θα παρέχεται η ευχέρεια εξερεύνησης σε εικονικούς τρισδιάστατους χώρους, όπως σε ένα πραγματικό μουσείο, αλλά και η πρόσβαση σε εκπαιδευτικό υλικό. Το μουσείο τέλος θα περιλαμβάνει επίσης ιστορίες και μαρτυρίες από τις τοπικές κοινωνίες.

Το εικονικό μουσείο σε σχέδια του βραβευμένου αρχιτέκτονα Φρανσίς Κερέ
Το εικονικό μουσείο σε σχέδια του βραβευμένου αρχιτέκτονα Φρανσίς Κερέ

Τα πρώτα αντικείμενα                  

Τα πρώτα 600 αντικείμενα, που θα εκτεθούν στο μουσείο είναι έργα τέχνης, που βρίσκονται  στη λίστα της Ιντερπόλ. Δεν έχει ανακοινωθεί ωστόσο, ως αυτή τη στιγμή, ποια θα είναι, γιατί αυτό θα αποκαλυφθεί λίγο πριν τα εγκαίνια, όπως αναφέρεται.

Σύμφωνα με τον Guardian όμως,  στη λίστα περιλαμβάνονται μια αλαβάστρινη επιγραφή του 3ου μ.Χ. αιώνα,  που έχει κλαπεί από τον ναό Awwam της Υεμένης,  επίσης ένα ανάγλυφο του 7ου π.Χ. αιώνα από ελεφαντόδοντο, που λεηλατήθηκε από το Μουσείο της Βαγδάτης και ένα ειδώλιο του 5ου ή 6ου έκτου αιώνα, που εκλάπη από συγκρότημα ναών στο Ρατζαστάν της Ινδίας.

Το εικονικό μουσείο σε σχέδια του βραβευμένου αρχιτέκτονα Φρανσίς Κερέ
Το εικονικό μουσείο σε σχέδια του βραβευμένου αρχιτέκτονα Φρανσίς Κερέ

Σε κάθε περίπτωση στόχος  του μουσείου, και σε αντίθεση με τα παραδοσιακά ιδρύματα, δεν είναι να επεκτείνει τη συλλογή του αλλά σταδιακά να αδειάζει από τα αντικείμενά του, καθώς αυτά, ιδανικά τελικά, θα ανακτώνται. Σύμφωνα με την UNESCO εξάλλου, η λειτουργία του θα αποτελέσει μια καταλυτική στιγμή για τη διεθνή κοινότητα, που έχει καταβάλει συνεχείς προσπάθειες όλα αυτά τα χρόνια για να θέσει την παράνομη διακίνηση πολιτιστικών αγαθών στην πολιτική ατζέντα.

«Πρόκειται για τη φαντασία ενός μουσείου με τρόπο που δεν έχει ξαναγίνει, «όπου η παρουσίαση κάθε έργου τέχνης είναι μια βαθιά βουτιά στο σύμπαν του, στα πολιτιστικά και κοινωνικά κινήματα από τα οποία γεννήθηκε», καταλήγει ο Αζουλέ.

Διαβάστε επίσης:

Βαρώτσος-Σόρογκας-Πανιάρας: Μια εικαστική συνομιλία σε «Γλώσσα μυστική»

Έξι κλεμμένοι πίνακες στην πόρτα του – Νέα επιτυχία για τον Ιντιάνα Τζόουνς της τέχνης

Η αρχαία Ελλάδα στην Αλεξάνδρεια: Εγκαίνια συνύπαρξης πολιτισμών στο Ελληνορωμαϊκό Μουσείο