Αφροδίτη Λίτη – Πέρδικες και γλαύκες στους Αέρηδες της Πλάκας

Δύο ψηλά δέντρα, πάνω τους πουλάκια που μπορεί να φανταστεί κανείς ότι κελαηδούν, συνομιλώντας με μερικά ακόμη, που έχουν κατεβεί στο έδαφος, ίσως για να βρουν τροφή. Μια μικρή ιστορία τέχνης, άλλως εικαστική εγκατάσταση στο Ωρολόγιο του Ανδρονίκου Κυρρήστου στη Ρωμαϊκή Αγορά, σ΄αυτό το μνημείο-σύμβολο της αρχαίας τεχνολογίας αλλά και μοναδικής ομορφιάς.

Μεταλλικά τα δέντρα, όπως και τα πουλιά συνθέτουν το έργο της εικαστικού Αφροδίτης Λίτη, η οποία όπως λέει, εκπληρώνει έτσι ένα όραμα που είχε πάντοτε, αντικρίζοντας το μνημείο, το οποίο υπήρξε ένα επίτευγμα της εποχή του, κομίζοντας τη σοφία αιώνων. Μια εγκατάσταση, που με τίτλο «Δύο δέντρα συγκλίνουν για μία νέα εκδοχή προσφοράς» θα λειτουργήσει στο εσωτερικό του μνημείο από σήμερα ως τα τέλη Οκτωβρίου.

Κτισμένο από πεντελικό μάρμαρο στο πρώτο μισό του 1ου π.Χ αιώνα από τον αστρονόμο Ανδρόνικο από την Κύρρο της Μακεδονίας αυτό το «Ωρολόγιο», που στην λαϊκή, αθηναϊκή παράδοση πήρε το όνομα «Αέρηδες» είναι ένας οκταγωνικός πύργος με κωνική στέγη, κυλινδρικό πρόσκτισμα στη νότια πλευρά και δύο κορινθιακά πρόπυλα (ΒΑ και ΒΔ).

Η μοναδικότητά του ωστόσο, έγκειται στο γεγονός στο πάνω μέρος κάθε πλευράς του εικονίζονται ανάγλυφα οι άνεμοι, προσωποποιημένοι, με τα σύμβολά τους και με χαραγμένα τα ονόματά τους. Εξωτερικά υπήρχαν ηλιακά ρολόγια, ενώ στο εσωτερικό λειτουργούσε ένα υδραυλικό ρολόι.

Το υδραυλικό ρολόι

«Έχει κτιστεί πάνω στη ροή του ζωογόνου νερού της πηγής της Ακρόπολης για τη λειτουργία του μηχανισμού του υδραυλικού ωρολογίου, ο οποίος σήμερα δεν διασώζεται παρά μόνο οι αυλακώσεις του πάνω στο μάρμαρο», όπως λέει η γλύπτρια. «Έτσι οι τροφοδότριες αρχικές σωληνώσεις του αρχαίου ρολογιού μετατρέπονται σε ριζώματα, κορμούς και διακλαδώσεις στα οποία κατεβαίνουν και εγκαθίστανται συμβολικά ως έμπνευση, σμήνη πουλιών από γλυπτές γλαύκες και πέρδικες».

Για την ίδια, όλη η περιοχή της Αρχαίας Αγοράς φέρνει μνήμες περιπάτων με την οικογένειά της από την παιδική της ηλικία, σημειώνοντας, ιδιαίτερα την στάση, που γινόταν «προκειμένου να περιεργαστούμε το θαυμαστό “ωρολόγιο του Κυρρήστου” στο τέλος της διαδρομής μας. Τώρα μπορώ να επαναφέρω στο νου μου με πολύ καθαρότητα ότι, αν και παιδί, μπορούσα διαισθητικά να εκτιμήσω την ιδιαιτερότητά του».

Ως αρχιτεκτόνημα άλλωστε, διακρίνεται για τη μοναδική σχεδιαστική του αναλογία, την εξαιρετική τεχνική του και την απαράμιλλη και αναπόσπαστη γλυπτική του επίστεψη. «Η αρμονική ένταξη του στη συνεχή σχεδιαστική αναφορά στη κλασική τοπολογία της αρχαιότητας, είναι μία αναντικατάστατη πηγή της έμπνευσής μου έκτοτε μέχρι και σήμερα», όπως προσθέτει η ίδια.

Η ιστορία

Το Ωρολόγιον του Κυρρήστου είναι αφιερωμένο στο χρόνο και τη μετεωρολογία, έχοντας ως μόνα υλικά ένδειξης της ώρας και του καιρού, το ηλιακό φως, τον αέρα και το νερό που κυλούσε από την πηγή του άνδηρου της Ακρόπολης, την Κλεψύδρα. Στην κορυφή του μάλιστα, βρισκόταν ένας χάλκινος, περιστροφικός ανεμοδείκτης, με τη μορφή Τρίτωνα που κρατούσε ράβδο, υποδεικνύοντας τη φορά του πνέοντος ανέμου.

Όπως λέει η Αφροδίτη Λίτη «Το συγκεκριμένο κτίσμα ανάγεται σε πεφωτισμένη αρχιτεκτονική σκέψη, με σαφείς αναφορές στη σχέση του ανθρώπου με το άμεσο φυσικό του περιβάλλον. Το παιχνίδι του φωτός πάνω στις οκτώ όψεις του μνημείου, με τους αναγλυφικούς ανέμους και τις εγχάρακτες ενδείξεις των ωρών, μοιάζει σαν να μαγνητίζει την ακτινοβολία του και να κατέρχεται ως θεία έμπνευση καταλαμβάνοντας πλήρως τον εσωτερικό δωρικό του χώρο».

Το μνημείο είναι από τα καλύτερα σωζόμενα σήμερα από την αρχαιότητα, καθώς σ΄αυτό συνέβαλε η μετατροπή του σε παλαιοχριστιανική εκκλησία ή βαπτιστήριο κάποιου γειτονικού ναού ενώ στον περίβολό του υπήρχε χριστιανικό κοιμητήριο. Το 15ο αιώνα το μνημείο αναφέρεται από τον Κυριακό Αγκωνίτη ως ναός του Αιόλου, ενώ σε ταξιδιωτική περιγραφή ανώνυμου περιηγητή ως εκκλησία. Το 18ο αιώνα χρησιμοποιήθηκε ως τεκές των Δερβίσηδων.

Η έκθεση, σε επιμέλεια της Λουΐζας Καραπιδάκη οργανώθηκε από την Έλενα Κουντούρη, προϊσταμένη της Διεύθυνσης Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και της Εφορείας της Πόλεως των Αθηνών, σε συνεργασία με τους αρχαιολόγους της Εφορείας της Πόλεως των Αθηνών, Νικόλαο Πετρόχειλο και Δημήτρη Σούρλα.

Διαβάστε επίσης:

Δημόσιοι υπάλληλοι πριν ένα αιώνα – Προσλήψεις και απολύσεις με πολιτική σφραγίδα

Το Μουσείο Μπενάκη με την Cabana: Παράδοση, τέχνη, δωρεά

Κτίριο Ρούσβελτ: Πολυτελές εστιατόριο και γραφεία για το αρχιτεκτονικό κόσμημα της Θεσσαλονίκης

                                          

Αυτοδιοικητικές εκλογές 2023

Αυτοδιοικητικές εκλογές 2023: Όλες οι εξελίξεις

Οδηγός – Μάθε πού ψηφίζεις

Τι αναφέρει η εγκύκλιος του υπουργείου Εσωτερικών