Μαρίκα Νίνου: Μια ζωή που «Σαν άστρο εβασίλεψε…» – Βιβλίο-ντοκουμέντο

Μια σπουδαία φωνή με αξεπέραστη ερμηνευτική ικανότητα, που έλαμψε στο καλλιτεχνικό στερέωμα, αφήνοντας βαθύ αποτύπωμα στο νεότερο λαϊκό τραγούδι. Μια γυναίκα, που έζησε μια ζωή γεμάτη πόνο και πάθος, ένας άνθρωπος που δοκιμάστηκε, αγωνίστηκε και κατόρθωσε μέσα στα μόλις οκτώ χρόνια, που βρέθηκε στο πάλκο να κερδίσει την αγάπη και το σεβασμό όλων. Γιατί από τον Βασίλη Τσιτσάνη ως τον Μανώλη Χιώτη, τον Γιώργο Μητσάκη και τον Γιάννη Παπαϊωάννου αλλά και ως τον Μάνο Χατζιδάκι, όλοι λάτρεψαν τη Μαρίκα Νίνου κι έγραψαν για εκείνην μεγάλα τραγούδια, που η εκπληκτική φωνή της απέδωσε μοναδικά.

Για όλα αυτά και για πολλά ακόμη μιλάει ένα νέο βιβλίο, ιστορικό ντοκουμέντο και λεύκωμα μαζί, που παρουσιάζει τη ζωή της μέσα από συνεντεύξεις- αφηγήσεις όσων την γνώρισαν και την έζησαν από κοντά. Περισσότεροι από εκατόν πενήντα άνθρωποι, Αρμένιοι, Μικρασιάτες, Κοκκινιώτες, Αιγαλεώτες, συγγενείς, γείτονες και φίλοι, συνεργάτες και πολλοί άλλοι «χτίζουν» σ΄αυτό το βιβλίο με τις ανέκδοτες μαρτυρίες τους τον καμβά της ζωής της.

Και όπως λένε οι συγγραφείς του, ερωτήματα απαντώνται, αδιευκρίνιστες πτυχές ξεδιαλύνονται και αποκαλύπτεται έτσι, η πραγματική, αδημοσίευτη ιστορία της, η οποία σύμφωνα με τους ίδιους ήταν σε μεγάλο βαθμό διαστρεβλωμένη.

Ο Τάσος Κακλαμάνης και η Κατερίνα Τσιρίδου, χημικός -μηχανικός αλλά και μουσικός ερευνητής ο πρώτος, ερμηνεύτρια του παραδοσιακού και λαϊκού τραγουδιού η δεύτερη ένωσαν τις δυνάμεις τους σ΄αυτό το εγχείρημα, που εκδόθηκε με τον τίτλο «Σαν άστρο εβασίλεψε…» (ΕΛΛΗΝΟ – ΕΚΔΟΤΙΚΗ). Γιατί, όπως σημειώνουν οι ίδιοι, σ΄όλη της τη ζωή «Το άστρο της τρεμοσβήνει και ακροβατεί κυριολεκτικά ανάμεσα στην επιβίωση και τον χαμό, για να αναγεννηθεί μέσα από τη στάχτη της κρίσης του Μεσοπολέμου, να σηκωθεί λάμποντας ψηλά στο μουσικό στερέωμα και να καταλήξει στη μοιραία πτώση…».

Η απήχηση

Η Μαρίκα Νίνου μεσουράνησε καλλιτεχνικά στις αρχές της δεκαετίας του ’50, τη χρυσή εποχή του λαϊκού τραγουδιού, όταν το δίδυμο Νίνου-Τσιτσάνης κατακτούσε τα πάλκα, τη δισκογραφία και την καρδιά του κοινού.

Στη δημιουργία του θρύλου της εξάλλου, όπως αναφέρεται στο βιβλίο, πέραν του αδιαμφισβήτητου χαρίσματος της φωνής και της παθιασμένης ερμηνείας της είχε συντελέσει και ο ιδιαίτερος χαρακτήρας της.

Αυθόρμητη, εκφραστική  και εξωστρεφής, όπως ήταν άλλωστε και έχοντας περάσει και από το θεατρικό σανίδι, έφερε μια πρωτόγνωρα φρέσκια διάθεση στα πάλκα της εποχής, με αποκορύφωμα την πρωτιά της, να τολμήσει να τραγουδήσει όρθια στο πάλκο. Μια κίνηση τολμηρή, που οι περισσότεροι μουσικοί της εποχής αντιμετώπισαν αρνητικά, καθώς είχαν συνηθίσει τη γυναίκα σεμνή στο πάλκο, την ίδια στιγμή ωστόσο, που ο κόσμος ταυτιζόταν μαζί της, βλέποντάς την να χορεύει στην καρέκλα της.

Όπως περιέγραφε σε ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ η συνεργάτης της, μουσικός Ευαγγελία Μαργαρώνη « Όταν δουλεύαμε στην «Τριάνα» του Χειλά, έρχονταν πολλοί πελάτες Ελληνοαμερικάνοι, γιατί ο Χειλάς είχε ζήσει στην Αμερική.

Υπήρχε ένας πελάτης Ελληνοαμερικάνος ο οποίος ερχόταν και στεκόταν μπροστά της, άνοιγε το σακάκι του και της έδειχνε την εσωτερική τσέπη, που είχε τα χρήματα και της έλεγε: «Βάλε το χέρι σου και τράβα, πάρε ό,τι πιάσεις». Αυτό, λοιπόν, δεν γίνεται. Κι όμως στη Μαρίκα συνέβη και αυτό. Καταλαβαίνετε; Άνοιγε το σακάκι του με τα δολάρια και της έλεγε «πάρε από μέσα». Γι’ αυτό λέω: Μαρίκα δεν ξαναγεννιέται με τίποτα». (Συνέντευξη στον Γιώργο Τσάμπρα)

Κιλικία – Σμύρνη – Πειραιάς

Η ιστορία της Αρμένισσας Ευαγγελίας-Βανουί Αταμιάν, κατά κόσμον Μαρίκας Νίνου αρχίζει όμως, από ένα καράβι στο Αιγαίο. Καράβι προσφύγων, πάνω στο οποίο, σύμφωνα με την μαρτυρία του Ασαντούρ Εμπεγιάν στον Τάσο Κακλαμάνη βρέθηκαν  Έλληνες και Αρμένιοι, χριστιανοί όλοι, μετά την παράδοση της Κιλικίας στους Κεμαλικούς. Προορισμός τους η Σμύρνη.

«…Σ’ αυτό το καράβι –όπως ανέφερε ο ίδιος- κάποια μέρα, ακούστηκε ένα κλάμα, γεννήθηκε η Μαρίκα Νίνου, κάπου μεταξύ Κιλικίας – Σμύρνης. Οι γυναίκες, που βλέπουν το μελανιασμένο σώμα του μωρού, είναι πεπεισμένες ότι δεν θα ζήσει και το βάζουν στο αμπάρι του πλοίου. Το μικρό μωρό μένει πεισματικά στον κόσμο μετά από τόσα βάσανα. Ο καπετάνιος του πλοίου ζητά από έναν Αρμένιο ιερέα που ήταν στο πλοίο να βαφτίσει το μωρό αμέσως. Εάν πεθάνει, θα πεθάνει ως Χριστιανός. Αμέσως τη βαφτίσανε και ο καπετάνιος έγινε νονός. Γεννήθηκε πάνω στο καράβι, επέζησε και έδωσε ελπίδα».

Σπαρακτική στη συνέχεια, η αφήγηση της αδελφής της Νίνου, Αρσαγκουί Αρουτζιάν, το γένος Αταμιάν: «Στους δρόμους γινόταν φονικό, έμοιαζε με σφαγείο, ήλθαν και πήραν τον πατέρα μου και όλους τους άλλους άνδρες, δεν άκουσα ποτέ πια το βιολί του. Ύστερα έβαλαν φωτιά στο ξενοδοχείο. Επειδή είχαμε αμπαρώσει τις πόρτες, αναγκαστήκαμε να φύγουμε από τα παράθυρα και έτσι άρχισε η ατέλειωτη διαδρομή ως το μώλο, όπου γυναίκες και παιδιά καθόμασταν σε μια μακριά ουρά δίπλα στη θάλασσα, όπου βρίσκονταν πλοία και θαλαμηγοί, ιταλικά, γαλλικά και αγγλικά […] Τελικά επιβιβαστήκαμε σ’ ένα καράβι και ταξιδέψαμε απέναντι στην Καλλονή. Από ’κεί με άλλο καράβι μάς πήγαν στον Πειραιά. Η Ευαγγελία ήταν τόσο μικρή και είχε υποστεί μια τραγωδία σχεδόν μόλις γεννήθηκε».

Η προσωπική ζωή

Στην Κοκκινιά μεγάλωσε η Νίνου κοντά σε όλη της την οικογένεια, περνώντας δύσκολα, όπως όλοι στην Κατοχή. Εκεί γράφτηκε στο Αρμένικο σχολείο του Αρμενικού Κυανού Σταυρού «Ζαβαριάν», ενώ από μικρή, μαθήτρια του δημοτικού ακόμη έψαλλε στην  αρμένικη εκκλησία Άγιος Ιάκωβος.

Στην Κοκκινιά παντρεύτηκε και τον πρώτο της άνδρα, τον συμπατριώτη της Χάικ Μεσροπιάν με τον οποίο απέκτησε το μοναδικό της παιδί, τον Οβανές, εκεί και τον δεύτερο Νίνο Νικολαΐδη, ακροβάτη σε περιπλανώμενο τσίρκο.

«Υπανδρεύθη τον ακροβάτην κ. Ν. Νικολαΐδην, μαζί του δε και με τον υιόν της Ιωάννην, ίδρυσαν τον τριμελή ακροβατικόν θίασον τους, «Δυόμισυ Νίνο», που έδωσεν από το 1946 έως το 1949 πολλάς παραστάσεις εις τα υπαίθρια θέατρα «Όασις» και «Πεύκα», που ήσαν άλλοτε παρά το Ζάππειον και έκαμε περιοδείας ανά την επαρχίαν», όπως  ανέφερε  η αδελφή της Νίνου, Κοχαρίκ, το 1957, λίγες μέρες μετά το θάνατό της.

Στο μεταξύ απέκτησε και το καλλιτεχνικό της ψευδώνυμο, και γρήγορα έχτισε τη φήμη της σε Ελλάδα και Αμερική. Πάνω από 50 αποκόμματα από τον Κήρυκα της Νέας Υόρκης ιχνηλατούν στο βιβλίο την καλλιτεχνική της πορεία στη Νέα Υόρκη ενώ για πρώτη φορά δημοσιεύεται όλο το διασωζόμενο οικογενειακό της αρχείο και με ανέκδοτα γράμματα από την Αμερική προς την οικογένειά της.  

Ο Τσιτσάνης και το τέλος

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει φυσικά η σχέση της με τον Βασίλη Τσιτσάνη, καθώς η συνεργασία τους έδωσε καταπληκτικά τραγούδια ενώ η παρουσία και των δύο στην ταβέρνα του Τζίμη του Χοντρού στην Αχαρνών άφησε εποχή.

«Τι σήμερα, τι αύριο, τι τώρα», η «Ζαΐρα», τα «Καβουράκια»,  «Απόψε κάνεις μπαμ», «Κάθε βράδυ πάντα λυπημένη» είναι μερικά από τα τραγούδια τους ενώ η Νίνου ερμήνευσε μοναδικά και την «Συννεφιασμένη Κυριακή».

Σύμφωνα με την μαρτυρία και πάλι της Ευαγγελίας Μαργαρώνη «Και πριν πεθάνει, έλεγες ότι περίμενε τον Τσιτσάνη για να πεθάνει». Έχοντας διαγνωστεί από το 1954 με καρκίνο, τρία χρόνια αργότερα θα άφηνε την τελευταία της πνοή στο νοσοκομείο.

«Πήγαμε την είδαμε και το παράπονό της ήταν που δεν είχε πάει ο Τσιτσάνης ακόμα να τη δει άρρωστη και θυμάμαι τότε που έλεγε: «Αυτός ο Βλάχος, δεν θα ’ρθει να με δει;». Βλάχο τον έλεγε και γελούσε. Κι όταν πήγε ο Βασίλης για να τη δει, αυτή δεν τον είδε, αλλά μάλλον κατάλαβε ότι πήγε να τη δει ο Βασίλης και μετά από ’κεί και πέρα πέθανε η Μαρίκα… ». Ήταν μόλις 35 χρονών.

Διαβάστε επίσης:

Όταν ο Αϊνστάιν προσπαθούσε να ερμηνεύσει τον κόσμο – Χειρόγραφά του σε δημοπρασία

Ελ Γκρέκο στο Μιλάνο: Μεγάλο αφιέρωμα με ελληνική συμμετοχή στον σπουδαίο ζωγράφο

Οι καλλιτέχνες εκδικούνται. Όταν δεν τους πληρώνουν…