Οφείλω να ομολογήσω πως όταν έγραφα την περασμένη Παρασκευή ότι περίμενα «και την ομιλία της Christine Lagarde ώστε μετά την ψυχρολουσία του Jerome Powell να έχουμε μία πλήρη εικόνα της επερχόμενης θύελλας» είχα ουσιαστικά κατά νου πως η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) θα ακολουθούσε στα αχνάρια του επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ και θα διατράνωνε την πίστη της στην ισχύ των επιτοκίων και γενικά της σφιχτής νομισματικής πολιτικής.

Για μία ακόμη φορά η Lagarde εξέπληξε. Όχι ευχάριστα. Το αντίθετο. Χωρίς να αναφέρει ούτε μία φορά την λέξη «επιτόκιο» έριξε παγωμένα νερά στους αισιόδοξους και στους απαισιόδοξους. Είναι ταυτόχρονα ευεργετικό (διότι είναι η αλήθεια) και τρομακτικό (διότι είναι η αλήθεια) να ακούς την επικεφαλής μίας από τις 3-4 μεγαλύτερες από πλευράς επιρροής στην παγκόσμια οικονομία κεντρικής τράπεζας, ευθαρσώς να παραδέχεται ότι «δεν υπάρχουν κανόνες για την κατάσταση που αντιμετωπίζουμε σήμερα και επομένως δουλειά μας είναι να τους φτιάξουμε από την αρχή». (There is no pre-existing playbook for the situation we are facing today – and so our task is to draw up a new one).

Η αντίθεση με τον Powell είναι τραγική. Ο Αμερικάνος αντιμετώπισε τα προβλήματα της οικονομίας με τρόπο τόσο κλασσικό που παρέπεμπε άμεσα στην σχολή των προπολεμικών (Α&Β Παγκόσμιοι Πόλεμοι) κλασσικών οικονομολόγων με εμφανή την τρέχουσα γερμανική επιρροή και το κληροδότημα του Σικάγου και του Vocker. Η άκαμπτη εμμονή του στον στόχο του 2% για τον πληθωρισμό ήταν σε πλήρη δυσαρμονία με την έκκληση της Lagarde για ευελιξία (flexibility). Όμοια, η πίστη του – που εκδηλώθηκε έμμεσα– στην επιτυχία της πολιτικής του ήταν σε άμεση αντίθεση με αυτήν της Lagarde που τόνισε ότι οι οικονομολόγοι οφείλουν επιτέλους να επιδείξουν ταπεινοφροσύνη (humility). Σ’ ένα θέμα συμφώνησαν: ήταν και οι δύο σαφείς στις απόψεις τους. Επέδειξαν, δηλαδή, αυτό που ζήτησε η επικεφαλής της ΕΚΤ: clarity.

Είναι, όμως, πράγματι αυτή η εικόνα; Η απάντηση είναι «και ναι και όχι». Εξαρτάται από την οπτική γωνία που υιοθετεί ο καθένας κι αυτή περιλαμβάνει τον χρονικό ορίζοντα που επιλέγει η κάθε πλευρά.

Ο Powell επέλεξε να κινηθεί σε περιορισμένο χρονικό πλαίσιο, ταυτόχρονα οριοθετώντας στενά τους παράγοντες που επιλέγει να λάβει υπόψη του. Σαφώς διαβάζει την εικόνα διαφορετικά από την Lagarde: τον απασχολεί ο πληθωρισμός, θεωρεί πως ίσως τα μεγάλα θέματα τείνουν να βρουν την ισορροπία τους, παραδέχεται ότι στηρίζεται στην πληροφόρηση (data) που συγκεντρώνει η κεντρική τράπεζα, αλλά προκειμένου να αποφύγει την κατηγορία ότι οδηγεί την οικονομία βλέποντας προς τα πίσω (rear view mirror driving) κάνει τις πρέπουσες αναφορές σε μελλοντικές ενδείξεις—που προφανώς προκύπτουν από δείκτες που οι οικονομολόγοι ονομάζουν forward looking indicators – δηλαδή που κατά μία έννοια θεωρείται ότι «προβλέπουν» το μέλλον.

Για την Lagarde αυτό που μετρά είναι η πολύ ευρύτερη εικόνα. Η κεντρική επισήμανση της, πέραν αυτής για τους ανίσχυρους πλέον κανόνες, είναι ότι αντίθετα με το παρελθόν, τα σοκ στην οικονομία δεν θα έρχονται πλέον από την πλευρά της ζήτησης αλλά από την πλευρά της παραγωγής. Πετάει, έτσι, από το παράθυρο ένα μεγάλο μέρος των θεωριών για τους κύκλους οικονομικής συγκυρίας, αμφισβητεί την σημασία των Κεϋνσιανών που εμμένουν στην διαχείριση της ζήτησης και ουσιαστικά απορρίπτει τη νέο-κλασσική συνταγή της περιοριστικής δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής.

Ουσιαστική η Γαλλίδα έθεσε εαυτόν σε πορεία κατά μέτωπο σύγκρουσης με το παγκόσμιο ιερατείο των οικονομολόγων – στο οποίο και ανήκει. Στην καταδίκη της των σημερινών πολιτικών δεν έχει να προσφέρει εναλλακτική πρόταση. Το γεγονός και μόνο ότι τόλμησε να πει την αλήθεια, είναι ένα τεράστιο βήμα. Η σιωπή που έχει ακολουθήσει είναι περισσότερο σιωπή αμηχανίας και αδυναμίας παρά σιωπή περιφρόνησης. Κι αυτό, διότι με τις συγκεκριμένες αναφορές της, έμμεσα η Lagarde μας προειδοποιεί για μία πιθανή εξέλιξη που κανείς δεν τολμά να αναφέρει: πως βαδίζουμε προς μία οικονομία μορφής πολέμου.

Αβεβαιότητα στην ενέργεια, ταχύτητα στην ψηφιοποίηση, σύγκρουση γεωπολιτική. Δεν ανέφερε τον τέταρτο Καβαλάρη της Αποκάλυψης, την επισιτική κρίση, αλλά η εικόνα του είναι εμφανής στον ορίζοντα. Οι κυβερνήσεις θα υποχρεωθούν να κάνουν νέες τεράστιες επενδύσεις και στους τέσσερις τομείς – ήδη αυτό συμβαίνει στην Ε.Ε. όπου οι επενδύσεις αυξάνονται ενώ η παραγωγή έχει τελματώσει. Παράλληλα, η πτώση των τιμών στους τομείς που συρρικνώνονται δεν επαρκεί για να εξισορροπήσει τις αυξήσεις στους τομείς που αναπτύσσονται, έτσι ο πληθωρισμός είναι εκεί –ιδιαίτερα στις πρώτες ύλες, στην αναζήτηση ασφάλειας στην παραγωγή (reshoring) και στον προστατευτισμό– αλλά οι σχετικές τιμές θα επηρεάζονται καταστατικά και όχι από τη αγορά.

Ακραία θα έλεγα ότι η Lagarde περιγράφει ένα δυστοπικό μέλλον. Πιο αισιόδοξα θα στεκόμουν στην επισήμανση της ότι μπροστά σ’ αυτό που ζούμε και που μας περιμένει οφείλουμε να δείξουμε ευλυγισία, σαφήνεια, ταπεινότητα. Πολύ απλά, πολύ προσοχή, πολύ ρεαλισμό, πολύ ετοιμότητα προσαρμογής.
Εξάλλου, ακριβώς όπως στον Μεσοπόλεμο, ο Ψεύτικος Πόλεμος έχει ήδη ξεσπάσει.

Διαβάστε επίσης:

Χαρδαλιάς: Το πρώτο που πρέπει να λυθεί είναι το πρόβλημα των σκουπιδιών

Συνάντηση Βρούτση-Μαρινάκη για ολιστική μελέτη, επαγγελματική διαιτησία και οπαδική βία

Η Henkel αυξάνει τις προβλέψεις πωλήσεων και κερδών για το 2023