Εθνική Πινακοθήκη: Εικαστικοί και κινηματογραφιστές σε μία «Αστυγραφία»

Μια έκθεση για τη ζωή στις πόλεις στις δεκαετίες 1950-1970, περίοδο του ραγδαίου μετασχηματισμού της μεταπολεμικής Ελλάδας είναι η πρώτη, που οργανώνει η Συραγώ Τσάρα ως διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης .

Με τίτλο «ΑΣΤΥΓΡΑΦΙΑ / URBANOGRAPHY. Η ζωή της πόλης τις δεκαετίες 1950-1970» η έκθεση, που θα εγκαινιαστεί στις 21 Ιουνίου επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στην αστικοποίηση της χώρας και στον τρόπο, που ο άνθρωπος συμμετέχει ή αντιστέκεται στη νέα συνθήκη που του υπαγορεύει το ολοένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον του.

Εν προκειμένω,  και για την ανίχνευση της ανθρώπινης εμπειρίας του αστικού βιώματος καλούνται σε συνομιλία οι  εικαστικές τέχνες –ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική, εγκαταστάσεις, φωτογραφία, σχέδια και αφίσες– με αποσπάσματα από τον δημοφιλή ελληνικό κινηματογράφο, τις ταινίες κριτικού ρεαλισμού και τις έκκεντρες αφηγήσεις. Συνολικά έτσι παρουσιάζονται  77 δημιουργοί, 202 εικαστικά έργα και 21 κινηματογραφικές ταινίες.

Όπως λέει η κυρία Τσάρα, που είναι και η επιμελήτρια της έκθεσης,  η «ΑΣΤΥΓΡΑΦΙΑ» επιχειρεί να χαρτογραφήσει το συνολικό εύρος της έννοιας «αστικό βίωμα». Σκιαγραφεί έτσι, το κοινωνικό υποκείμενο εντός της πόλης, με όλη τη γοητεία, που μπορεί να του ασκεί αλλά και με όλους τους περιορισμούς ή και τους αποκλεισμούς, που τη συνοδεύουν. Κι αυτό «με την εκθεσιακή αφήγηση να μετακινείται διαρκώς από τη μεγάλη στη μικρή κλίμακα, από την πανοραμική λήψη στο κοντινό πλάνο», εξηγεί η ίδια.

Οι ραγδαίες αλλαγές

Η πόλη και οι άνθρωποι μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είναι το αντικείμενο της καλλιτεχνικής έρευνας, καθώς η αστικοποίηση, η ανοικοδόμηση και η μετανάστευση –εσωτερική και εξωτερική– προσδιορίζουν καθοριστικά το πλαίσιο των ραγδαίων αλλαγών, που συμβαίνουν στην ελληνική κοινωνία. Το αστικό τοπίο μεταβάλλεται ριζικά με την αντιπαροχή και τη σταδιακή εξαφάνιση της μονοκατοικίας.  Και η καθημερινή ζωή αλλάζει με την εξάπλωση της αστικής κουλτούρας, την ανάδυση της κοινωνίας του θεάματος και της κατανάλωσης, τις νέες εμπειρίες που προσφέρει η πόλη.

Στο νέο αυτό πλαίσιο η πόλη γίνεται το κατ΄εξοχήν πεδίο συγκρότησης ταυτοτήτων για τους «νέους» κατοίκους ενώ η κλίμακα, ο ορίζοντας και η αίσθηση αλλάζουν δραματικά με την κατασκευή πολυκατοικιών και σύγχρονων εμπορικών καταστημάτων, τη διάνοιξη δρόμων, τη δημιουργία πλατειών, την πύκνωση της κυκλοφορίας ανθρώπων και οχημάτων.

Παράλληλα διαμορφώνονται καινούργιες σχέσεις ανάμεσα στο μητροπολιτικό κέντρο, τη συνοικία, το προάστιο, τις προσφυγικές γειτονιές, την εκτός σχεδίου αυθαίρετη δόμηση. Αλλά ενώ το μέσο βιοτικό επίπεδο βελτιώνεται, ταυτόχρονα εμφανίζονται νέοι κοινωνικοί διαχωρισμοί και αποκλεισμοί.

Το βίωμα

 «Οι καλλιτέχνες ερμηνεύουν την πόλη όχι μόνο ως δομημένο περιβάλλον που τους εμπεριέχει, αλλά και ως καθημερινό βίωμα, ένα πλαίσιο με το οποίο έρχονται αντιμέτωποι είτε με όρους αναγνώρισης, ασφάλειας και αποδοχής είτε με όρους ανίχνευσης, διαπραγμάτευσης και σύγκρουσης», αναφέρει η κυρία Τσιάρα. Και σε κάθε περίπτωση μιλούν για τις αλλαγές που συμβαίνουν στο αστικό τοπίο, την ανθρωπογεωγραφία και τη διασύνδεση υλικού και έμψυχου περιβάλλοντος, παρελθόντος και παρόντος.

Αρχικά κυριαρχούν η νοσταλγία, οι στερεοτυπικές ή εξιδανικευτικές αφηγήσεις μιας ιδιαίτερης αστικής ταυτότητας, που αλλοιώνεται μαζί με τα νεοκλασικά σπίτια, που καταπίνουν οι οικοδομές ενώ η τέχνη προσπαθεί να διασώσει την πόλη που εξαφανίζεται. Το έργο τέχνης αποκτά μάλιστα, σκηνογραφική διάσταση καθώς οι δημιουργοί επιλέγουν την οπτική γωνία και συνθέτουν το κάδρο αντλώντας αναφορές από την πραγματικότητα, τη μνήμη και την επιθυμία.

Κατά τη δεκαετία του 1960 αναδεικνύεται η ρεαλιστική πρόθεση ορισμένων δημιουργών να επισημάνουν τα προβλήματα και τις αντιθέσεις της καθημερινής ζωής στη μεγαλούπολη με κριτική ματιά.  Ενώ προς το τέλος της ιστορικής περιόδου, που εξετάζει η έκθεση, η υλικότητα αποκτά καινούργιο νόημα στο έργο καλλιτεχνών που εξετάζουν εννοιολογικά τη διάσταση του αστικού βιώματος.

Η έκθεση «ΑΣΤΥΓΡΑΦΙΑ / URBANOGRAPHY. Η ζωή της πόλης τις δεκαετίες 1950-1970» αρθρώνεται σε επτά ενότητες που φέρουν τους τίτλους: «Σκηνογραφία», «Νοσταλγία», «Γιαπί», «Κοντινό Πλάνο», «Θέαμα», «Όνειρα και Συγκρούσεις», «Υλικότητες». Να σημειωθεί εξάλλου ότι το ήμισυ των έργων που παρουσιάζονται προέρχονται από τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης ενώ τα υπόλοιπα είναι δάνεια από δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές. Σε συνεργασία με την Ταινιοθήκη της Ελλάδος

Με την υποστήριξη του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου.

Διαβάστε επίσης

Σιραγώ Τσιάρα: Οι νέοι ορίζοντες της Εθνικής Πινακοθήκης

Περίπατοι στον κήπο της Εθνικής Πινακοθήκης με πολλαπλές αφηγήσεις

Τι συνδέει τη Μάρλεν Ντίτριχ με την εγγονή του Αϊζενχάουερ

──────────────────