Εικόνα του Αντρέι Ρουμπλιόφ στα χέρια του Πούτιν – Από το μουσείο, δώρο στον Κύριλλο

Η πολυτιμότερη και για πολλούς η ωραιότερη χριστιανική εικόνα της ορθόδοξης Ρωσίας «διατάχθηκε» να αφαιρεθεί από την Κρατική Πινακοθήκη Τρετιακόφ της Μόσχας και να αποδοθεί στην Ρωσική Εκκλησία. Πρόκειται για την «Αγία Τριάδα» του Αντρέι Ρουμπλιόφ, κορυφαίου αγιογράφου του 15^ου αιώνα και μαθητή του Έλληνα Θεοφάνους ενώ δράστης είναι ο Πούτιν. Και όπως ήδη θεωρείται ευρέως, η κίνηση αυτή αποτελεί ένδειξη ευχαριστίας του Πούτιν για την υποστήριξη του Πατριάρχη Κύριλλου Α΄ στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αλλά και ως ένδειξη δεισιδαιμονίας. Κι αυτό, γιατί σύμφωνα με τις πεποιθήσεις της ελίτ των Ρώσων, αυτή η εικόνα μπορεί να φέρει τη νίκη στο πεδίο της μάχης.

Επί του παρόντος, η πιθανότητα περιφοράς της εικόνας στο πολεμικό μέτωπο δεν συζητείται –φανερά τουλάχιστον- οι συντηρητές της Πινακοθήκης όμως, εκφράζουν, τη σοβαρή ανησυχία τους, ότι το εύθραυστο έργο τέχνης θα υποστεί ανεπανόρθωτη ζημιά. Παράλληλα αυτή η απόφαση πιστεύεται, ότι μπορεί να ανοίξει την πόρτα σε πλήθος αξιώσεων αποκατάστασης από την Εκκλησία, με βάση έναν νόμο του 2010, που επιτρέπει στις θρησκευτικές οργανώσεις να διεκδικούν όλη την περιουσία που είχε κατασχεθεί από το σοβιετικό κράτος.

 Στο μεταξύ το γεγονός έρχεται μετά την ανακοίνωση του περασμένου Σαββατοκύριακου, ότι το Ερμιτάζ επιστρέφει επίσης στην Εκκλησία τη σαρκοφάγο του πολεμιστή αγίου Αλέξανδρου Νιέφσκι (1221-1263), ηγέτη του κράτους των Ρως και κυρίαρχη προσωπικότητα του ρωσικού κόσμου ως σήμερα.

Επανάσταση στην τέχνη

Η εικόνα του Αντρέι Ρουμπλιόφ (1360-1428), η οποία απεικονίζει τρεις αγγέλους να επισκέπτονται τον Προφήτη Αβραάμ στη Δρυ του Μαμβρή, όπως περιγράφεται στο Βιβλίο της Γένεσης, θεωρείται ως μία από τις μεγαλύτερες οπτικές αναπαραστάσεις της Τριαδικής ενότητας και φυλασσόταν στο μοναστήρι τη Αγίας Τριάδας ως την κατάληψή του από το σοβιετικό κράτος. Επί εποχής Ιβάν του Τρομερού προστατεύτηκε, ύστερα από διαταγή του με ένα χρυσό κάλυμμα γνωστό ως «ρίζα», που παρέμεινε στη θέση του μέχρι το 1904, αφήνοντας ορατά μόνο τα πρόσωπα και τα χέρια των αγγέλων. Όταν αποκαλύφθηκε όμως, η πλήρης εικόνα ο αντίκτυπός της ήταν μία επανάσταση τόσο στην τέχνη όσο και στην πνευματικότητα, επηρεάζοντας τη Ρωσική Πρωτοπορία.

Η επικείμενη τώρα μεταφορά της αναφέρθηκε για πρώτη φορά στις 15 Μαΐου στον ιστότοπο του Πατριαρχείου Μόσχας ως «απάντηση του Πούτιν στα πολυάριθμα αιτήματα των ορθοδόξων πιστών» για την επιστροφή «της θαυματουργής εικόνας». Ο ίδιος ο Πατριάρχης Κύριλλος εξάλλου, σε ευχαριστήρια επιστολή προς τον Πούτιν, που δημοσιεύτηκε στις 17 Μαΐου, έγραφε: «Κατά την εποχή του διωγμού της Εκκλησίας, πολλά ορθόδοξα ιερά καταστράφηκαν από τους εχθρούς του Θεού και ένα σημαντικό μέρος των αντικειμένων μας, πνευματικών και πολιτιστικών, η κληρονομιά μας κατέληξε σε μουσεία, στο εξωτερικό ή σε ιδιωτικές συλλογές. Είναι βαθύτατα συμβολικό, ότι η αποκατάσταση της ιστορικής δικαιοσύνης λαμβάνει χώρα στη μοιραία περίοδο της ύπαρξης της Ρωσίας ως κράτους».

Από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο Πατριάρχης Κύριλλος έχει κάνει πολλές δηλώσεις, που δικαιολογούν την επιθετικότητα της Ρωσίας και υποστηρίζουν τους μαχητές της, λέγοντας μεταξύ των άλλων, ότι το στρατιωτικό καθήκον «ξεπλένει όλες τις αμαρτίες» των στρατιωτών.

 Κίνδυνος καταστροφής

 Στο μεταξύ, το γραφείο Τύπου του ρωσικού υπουργείου Πολιτισμού επιβεβαίωσε, ότι η εικόνα θα μεταφερθεί στον Καθεδρικό Ναό Χριστού Σωτήρος της Μόσχας, εγκαίρως για τις λειτουργίες Πεντηκοστής, που φέτος γιορτάζεται στις 4 Ιουνίου. Θα ακολουθήσει, σύμφωνα με το υπουργείο, μια «προγραμματισμένη αποκατάσταση»,  προτού μεταφερθεί στη Λαύρα της Τριάδας του Αγίου Σεργίου, ένα μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της Unesco κοντά στη Μόσχα.

Η εικόνα είχε μεταφερθεί και πάλι σ΄αυτό το μοναστήρι το περασμένο καλοκαίρι γεγονός όμως, που άφησε σημάδια επάνω της, καθώς οι  συντηρητές ανέφεραν 61 «σημαντικές αλλαγές» στην κατάστασή της. Τώρα, τα πράγματα είναι χειρότερα και οι ειδικοί προειδοποίησαν, ότι η «Αγία Τριάδα» μπορεί να μην επιζήσει, όταν μεταφέρεται και φυλάσσεται σε εκκλησίες γεμάτες πιστούς και κεριά.

Την ίδια άποψη εξέφρασε και η Ελιζαβέτα Λικχάτσεβα, επικεφαλής του Κρατικού Μουσείου Καλών Τεχνών Πούσκιν, η μόνη σημαντική διευθύντρια μουσείου στη Ρωσία, που τάχθηκε εναντίον της μετακίνησης της εικόνας. «Θα μπορούσε πολύ απλά να χαθεί», όπως είπε «θα μπορούσε να διαλυθεί σε πολλά κομμάτια. Αποτελείται από τρεις πλάκες, που δεν είναι πολύ καλά στερεωμένες μεταξύ τους. Η εικόνα της Αγίας Τριάδας είναι η κύρια συνεισφορά της Ρωσίας στη χριστιανική εικονογραφία, και το κυριότερο σε αυτήν δεν είναι η θρησκευτική της σημασία, αλλά η σημασία της για τον τομέα της ιστορίας της τέχνης».

Η περιφορά          

Αντίθετα η Έλενα Προνίτσεβα, η οποία αντικατέστησε  τον περασμένο Φεβρουάριο τη Ζελίρα Τρεγκούλοβα στην διεύθυνση της  Πινακοθήκης Τρετιακόφ και της οποίας ο πατέρας είχε υπηρετήσει ως ανώτατο στέλεχος της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας (FSB) υπό τον Πούτιν, δεν έχει σχολιάσει καθόλου το γεγονός. Ο πάντα λαλίστατος όμως, διευθυντής του Ερμιτάζ, Μιχαήλ Πιοτρόφσκι, ο οποίος είχε προηγουμένως εκφραστεί κατά της μαζικής μεταφοράς μουσειακών έργων στην Εκκλησία, έχει γίνει πλέον ένθερμος υποστηρικτής της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία και φυσικά επαίνεσε την παράδοση της σαρκοφάγου του Νιέφσκι.

Οι προθέσεις ωστόσο, αποκαλύπτονται σιγά σιγά, καθώς ο πατέρας Λέονιντ Καλίνιν, μέλος της πατριαρχικής πολιτιστικής επιτροπής, περιέγραψε την εικόνα στο πρακτορείο  Tass ως «ένα είδος εστίασης της πίστης μας», που θα ενισχύσει «τόσο τον λαό μας όσο και τους στρατιώτες και όσους στην Ουκρανία δεν έχουν ξεφύγει από τον Θεό και την Ορθοδοξία».

 Όντως τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν τον Απρίλιο, ότι όταν ο Πούτιν επισκέφτηκε στρατεύματα στις κατεχόμενες από Ρώσους περιοχές της Ουκρανίας, τους είχε δώσει αντίγραφα μιας εικόνας του Χριστού, που ανήκε σε έναν τσαρικό, στρατιωτικό διοικητή του 19ου αιώνα. Στις αρχές Μαΐου, καθώς η Ρωσία περίμενε την έναρξη της αντεπίθεσης της Ουκρανίας, το Tass ανέφερε, ότι ένα από αυτά τα εικονίδια περιφέρονταν γύρω από ρωσικές στρατιωτικές μονάδες.

Διαβάστε επίσης

Ο αρχιτέκτονας του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, Ντέιβιντ Τσίπερφιλντ, στο Πολυτεχνείο