Ψωμί και βούτυρο- Αλλά στην τέχνη!

Κι όμως! Είναι βούτυρο! Απαραίτητο και απολαυστικό για τις γιορτές που έρχονται ως βασικό συστατικό για φαγητά και γλυκά το συγκεκριμένο γαλακτοκομικό προϊόν έχει αποτελέσει συχνά  πηγή έμπνευσης, όχι μόνον των μαγείρων όλου του κόσμου αλλά και  καλλιτεχνών! Σύμφωνα με ορισμένες αναφορές, η ιστορία του βουτύρου χρονολογείται από το 8000 π.Χ. στην αρχαία Αφρική και στο πέρασμα των αιώνων έχει χρησιμοποιηθεί για θεραπευτικούς σκοπούς, ως άρωμα και ως καλλυντικό. Πέρα  φυσικά, από το μαγείρεμα και το ψήσιμο. Με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, προσθέτει γεύση και πλούτο στα πιάτα, αλλά στον καλλιτεχνικό χώρο έχει αποκτήσει μια συμβολική σημασία ενώ έχει αποτελέσει και θέμα από μόνο του. Από τις πολυτελείς νεκρές φύσεις λοιπόν του 19^ου αιώνα ως μία περφόρμανς του 21^ου, το βούτυρο έχει χρησιμεύσει ως βασικό στοιχείο για το έργο πολλών καλλιτεχνών. Απόδειξη ορισμένα απολαυστικά έργα τέχνης που αποτίνουν φόρο τιμής στο αγαπημένο γαλακτοκομικό προϊόν.

Ο Αντουάν Βολόν για παράδειγμα ήταν ένας αξιοσέβαστος γάλλος ζωγράφος, που απέκτησε φήμη για τους πίνακές του με κλασικά θέματα, δηλαδή νεκρές φύσεις, τοπία και πίνακες ζωγραφικής. Αποκορύφωμα της καριέρας του Βολόν όμως, είναι το έργο «Βουνό από βούτυρο» (1875–85). Μία νεκρή φύση, που θα μπορούσε επίσης να θεωρηθεί και ως ένα  πορτρέτο του βουτύρου. Στον πίνακα απεικονίζεται  βούτυρο σε κίτρινη απόχρωση ενώ ένα μαχαίρι, ήδη χρησιμοποιημένο μοιάζει σαν να περιμένει να το απλώσει σε ένα κομμάτι μπαγκέτας. Και πράγματι η ακρίβεια με την οποία απεικονίζεται η υφή και το χρώμα του βουτύρου είχε οδηγήσει μερικούς κριτικούς να αναλογιστούν, μήπως το έργο είχε… βαφτεί με βούτυρο.

Η γλύπτρια βουτύρου

Η Κάρολαϊν Σοκ Μπρουκς αναφέρεται συνήθως ως η «γλύπτρια βουτύρου» και αναγνωρίζεται ως η πρώτη αμερικανίδα καλλιτέχνης, που χρησιμοποίησε το υλικό αυτό ως εικαστικό μέσον.  Άρχισε τη γλυπτική βουτύρου το 1867 και το 1876 δημιούργησε την «Ιολάνθη που ονειρεύεται» ένα ανάγλυφο πορτρέτο από βούτυρο, εμπνευσμένο από το έργο του Χένρικ Χερτζ «Η Κόρη του Βασιλιά Ρενέ» (1845), προκειμένου να το παρουσιάσει στην  Έκθεση της Εκατονταετηρίδας στη Φιλαδέλφεια. Μία ακόμη επανάληψη του έργου παρουσιάστηκε στο Σινσινάτι, όπου το είδαν περισσότερα από 2.000 άτομα και σχολιάστηκε θερμά στους New York Times. Το έργο της «Εκατονταετής Έκθεση» έτυχε εξ ίσου αναγνώρισης και ενίσχυσε τη θέση της Μπρουκς ως σοβαρής καλλιτέχνιδας.

Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης  Ύφεσης στις Ηνωμένες Πολιτείες, η φωτορεπόρτερ Ντοροτέα Λανγκ προσπάθησε μέσω της φωτογραφίας να συντελέσει σε μια κοινωνική αλλαγή και οι πιο διάσημες εικόνες της προέκυψαν από τη δουλειά της με κυβερνητικές υπηρεσίες. Η «Κομητεία Ράντολφ, Βόρεια Καρολίνα» (1939) δείχνει έτσι, την κόρη ενός αγρότη να ανακατεύει βούτυρο. Το προκατασκευασμένο βούτυρο ήταν πολυτέλεια για πολλούς εκείνη την εποχή και η συσκευή, που απεικονίζεται να χρησιμοποιεί το κορίτσι ήταν ένα μέσον χρονοβόρο και επίπονο, καθώς χρειάζονταν από 60 έως 90 λεπτά για να παρασκευαστεί το προϊόν. Καθώς όμως ήταν απαραίτητο φαγητό, η φωτογραφία υπογραμμίζει τον κόπο της νεαρής κοπέλας, που συνεισφέρει στην οικογένεια αντί να παίζει με τα παιχνίδια της.

Η παχιά γωνιά

Αν και οι επαναλήψεις του έργου είχαν γίνει ήδη από το 1968, ο Γιόζεφ Μπόις εξέθεσε το έργο του «Παχιά γωνία» στο Kunstahalle Bern το 1969. Στο έργο, ο Μπόις τοποθέτησε κιλά βούτυρο σε μια γωνία της αίθουσας τέχνης κατά μήκος των σανίδων του δωματίου, οριοθετώντας και σφραγίζοντας ταυτόχρονα τον χώρο του μέσα στην έκθεση. Ο γερμανός καλλιτέχνης ήταν διάσημος για το προσωπικό του καλλιτεχνικό ύφος, μια «Beuysian» γλώσσα, που αναφερόταν συχνά στις εμπειρίες του στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σχετικά με την επαναλαμβανόμενη χρήση ουσιών με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, ο Μπόις είχε δηλώσει, ότι το έκανε «για να τονώσει τη συζήτηση» και ότι «οι άνθρωποι αισθάνονται ενστικτωδώς ό,τι σχετίζεται με εσωτερικές διεργασίες και συναισθήματα».

Με την πρώτη ματιά εξάλλου, το άτιτλο έργο του Ρόμπερτ Γκόμπερ φαίνεται σαν ένα κομμάτι βουτύρου, που πρόκειται να το ξετυλίξουν για να χρησιμοποιηθεί για  μαγείρεμα ή ψήσιμο. Αλλά το τεράστιο μέγεθός του 1,20 μέτρου και η λιτότητά του προσδίδουν σε αυτό το φαινομενικά καθημερινό είδος φαγητού έναν εξαιρετικό  αέρα. Ο γλύπτης, ενεργός από τη δεκαετία του 1970, είναι γνωστός για την ικανότητά του να παίρνει το οικείο και να το μεταμορφώνει σε κάτι αινιγματικό και ανησυχητικό. Όπως όλοι γνωρίζουν άλλωστε, το βούτυρο που μένει εκτός ψυγείου είναι επιρρεπές όχι μόνο να λιώσει αλλά και να αλλοιωθεί.  Έτσι  το εκτεθειμένο κομμάτι  βουτύρου μεταφέρει μια αίσθηση ευπάθειας, ένα θέμα που πολλοί κριτικοί έχουν συγκρίνει με την ανθρώπινη κατάσταση.

Χορεύοντας με το βούτυρο

Η  ινδονήσια καλλιτέχνης  περφόρμανς Μελάτι Σουριοντάρμο ερμήνευσε για πρώτη φορά το «Exergie – Butter Dance» το 2000. Συνοδευόμενη από τελετουργική ινδονησιακή μουσική με τύμπανα, η Σουριοντάρμο χορεύει  με ψηλά τακούνια, πάνω σε 20 τεμάχια βουτύρου, διατεταγμένα στο πάτωμα. Κατά τη διάρκεια της παράστασης, το βούτυρο αρχίζει να λιώνει και να απλώνεται, με αποτέλεσμα να γλιστράει και να πέφτει συνεχώς κατά τη διάρκεια του χορού, ενώ δημιουργεί προσμονή και ενσυναίσθηση στο κοινό, καθώς η σκηνή γίνεται ολοένα και πιο γλαφυρή. Σε άλλες παραστάσεις της έχει χρησιμοποιήσει διαφορετική μουσική, σε όλες όμως, το βούτυρο λειτουργεί ως σύμβολο των έργων της ζωής, με την Σουριοντάρμο να στέλνει ως μήνυμα στην ανάγκη να σηκώνεται κανείς μετά από κάθε πτώση.

 Τέλος, γάλα και μπισκότα, καφές και ζάχαρη, ορισμένα είδη μοιάζει να είναι φτιαγμένα για να συνδυάζονται. Στο «Ψωμί και Βούτυρο (Νύχτα» του Σκοτ Ρίντερ (2008) λοιπόν, ο φυσικός συνδυασμός ψωμιού και βουτύρου μετατρέπεται σε ένα ρομαντικό ραντεβού! Εκπληκτικό και χιουμοριστικό το έργο παρουσιάζει ένα κομμάτι βούτυρου αντικριστά  σε μια φέτα ψωμιού κι ανάμεσά τους  ένα αναμμένο κερί, που θα μπορούσε ενδεχομένως να το λιώσει (μια μεταφορά για την αγάπη, ίσως;). Ο Ρίντερ έχει χρησιμοποιήσει το εμβληματικό δίδυμο ψωμιού και βουτύρου ως ανθρωπόμορφες φιγούρες σε πολλά έργα του, με τους χαρακτήρες σε διάφορες δραστηριότητες, όπως μια μέρα στην παραλία, ή να χορεύουν σε ένα νυχτερινό κέντρο ή  ακόμη και να βλέπουν τέχνη σε μια γκαλερί.

Διαβάστε επίσης

Αυτός ήταν ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ – Το αληθινό πορτρέτο του σε πώληση για 11,5 εκατ. ευρώ