Ένα σπάνιο βιβλίο με το έργο ενός από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους του κόσμου. Ένα βιβλίο με έργα του Αριστοτέλη με ημερομηνία έκδοσης 1496 στη Βενετία και με κύριο μεταφραστή από τα ελληνικά στα λατινικά τον Ιωάννη Αργυρόπουλο, έναν από τους σημαντικότερους βυζαντινούς λόγιους του 15ου αιώνα, που δίδαξαν την ελληνική γλώσσα και φιλοσοφία στην Ιταλία, άξιο συνεχιστή του έργου του Μανουήλ Χρυσολωρά.

Πολλοί λόγοι μαζί, ώστε για να θεωρείται το συγκεκριμένο βιβλίο «Aristotle’s Opera» (Αριστοτέλους Έργον),  μια εξαιρετική περίπτωση αντικειμένου, που βγαίνει σε δημοπρασία. Συγκεκριμένα, πρόκειται για τη δημοπρασία σπάνιων βιβλίων και χειρογράφων του οίκου Christie’s, που θα πραγματοποιηθεί διαδικτυακά από τις 23 Νοεμβρίου ως τις 7 Δεκεμβρίου, περιλαμβάνοντας πάνω από 100 έργα από τον 15ο έως τον 20ο αιώνα με θέματα ιστορίας, ταξιδιού και λογοτεχνίας, ένα πανόραμα απεικόνισης της εξέλιξης της ανθρώπινης σκέψης μέσα στην ιστορία.

Η δερματόδετη έκδοση με την μετάφραση του Αριστοτέλη, 1496

Ένας νέος Αριστοτέλης για μια νέα εποχή είχε θεωρηθεί πράγματι η εκ νέου ανακάλυψη των  έργων του αρχαίου έλληνα φιλοσόφου κατά τον Μεσαίωνα ασκώντας μεγάλη  μεταμορφωτική επιρροή στην πνευματική σκέψη σε όλη τη Δυτική Ευρώπη. Κι αυτό, γιατί οι ουμανιστές στοχαστές της εποχής ήταν πρόθυμοι πλέον να απομακρυνθούν από τη σχολαστική παιδαγωγική που πρέσβευαν ως τότε οι δάσκαλοι.

Σελίδα του βιβλίου με την μετάφραση του Αριστοτέλη στα λατινικά, 1496
Σελίδα του βιβλίου με την μετάφραση του Αριστοτέλη στα λατινικά, 1496

Ο ουμανισμός στη Δύση

Αυτό το βιβλίο περιέχει νέες μεταφράσεις των γραπτών του Αριστοτέλη απ΄ευθείας από τα ελληνικά κείμενα, από εξέχοντες ουμανιστές, όπως ο Αργυρόπουλος, που είχε φθάσει στην Ιταλία μαζί με άλλους πρόσφυγες μετά από την πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ο απόδημος έλληνας λόγιος επαινείται μάλιστα στον πρόλογο, ακριβώς γιατί επανέφερε τον Αριστοτέλη στην αρχική του ελληνική ευγλωττία, δηλαδή τον παρουσίασε σε μια νέα, ανθρωπιστική γλώσσα.

Το ίδιο το βιβλίο των 508 φύλλων είναι πολύ ιδιαίτερο, διατηρώντας πολλά πρωτότυπα χαρακτηριστικά, που σχεδόν παγώνουν εκείνη τη στιγμή της έκδοσή του στο χρόνο. Με εξώφυλλο από δέρμα μόσχου της Βεστφαλίας πάνω στο οποίο  υπάρχουν ανάγλυφα σχέδια, διατηρεί επίσης, τα αρχικά πολύχρωμα, δερμάτινα καρτελάκια στο εσωτερικό του (γλωττίδες ευρετηρίου) αλλά και τους πλεκτούς κόμπους ευρετηρίου. Ως μεταλλικά κουμπώματα εξάλλου, είχαν επαναχρησιμοποιηθεί από ένα παλαιότερο Αντιφωνικό βιβλίο του 14ου αιώνα.

Σελίδα του βιβλίου με την μετάφραση του Αριστοτέλη στα λατινικά, 1496
Σελίδα του βιβλίου με την μετάφραση του Αριστοτέλη στα λατινικά, 1496

Το εσωτερικό δεν είναι λιγότερο όμορφο, με τις ρουμπρίκες των κεφαλαίων, με δώδεκα διακοσμημένα αρχιγράμματα και με ξυλογραφίες. Και ως προς την κατάσταση διατήρησης το μόνο που αναφέρεται, είναι κάποιοι μικροί, υγροί λεκέδες στα άκρα του. Τέλος ένα ακόμη χαρακτηριστικό είναι ότι το βιβλίο είχε δεθεί από Αυγουστινιανές καλόγριες του Κόσφελντ της Ρηνανίας – Βεστφαλίας.

Ο βυζαντινός μεταφραστής

Ο Ιωάννης Αργυρόπουλος (1415-1487) θαύμαζε τον Αριστοτέλη, χωρίς όμως να απορρίπτει τον Πλάτωνα, έτσι δίδαξε και τους δύο Έλληνες φιλοσόφους στην Ιταλία. Γνωρίζοντας πολύ καλά την λατινική γλώσσα είχε τη δυνατότητα να κρίνει και να σχολιάζει τους Ρωμαίους φιλοσόφους, όπως τον Κικέρωνα, για τον οποίο υποστήριζε, ότι η  φήμη του ήταν υπερβολική.

Ο Ιωάννης Αργυρόπουλος ενώ διδάσκει Ιατρική (1448)

Το μάθημα του στο πανεπιστήμιο μάλιστα θεωρούταν πρωτοποριακό, με τους  μαθητές του να τον επισκέπτονται και στο σπίτι για να λύνουν τις απορίες τους. Είχε γεννηθεί στην Κωνσταντινούπολη και είχε ενταχθεί από μικρός στους κόλπους τη εκκλησίας. Σπούδασε στην Πάντοβα και ξαναγύρισε στην πατρίδα του, όπου διακρίθηκε ως ηγέτης των Ενωτικών ενώ είχε υποστηρίξει και τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο.

Μετά την Άλωση ωστόσο, έφυγε για τη Φλωρεντία, όπου προσχώρησε στον Καθολικισμό και προσελήφθη από τον Κοσμά των Μεδίκων για να διδάξει αρχαία ελληνική ιστορία στον εγγονό του Λορέντσο. Κι αυτός, όταν αργότερα έγινε διοικητής της πόλης του ανέθεσε τη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και φιλοσοφίας στην επονομαζόμενη Πλατωνική Ακαδημία. Εκεί, όπου άρχισαν να συρρέουν πολλοί νέοι Ιταλοί για να ενταχθούν στους κύκλους του βυζαντινού λόγιου.

Μετά από περιπέτειες πάντως , ο σπουδαίος αυτός λόγιος πέθανε στη Ρώμη σε απόλυτη ένδεια, έχοντας φτάσει στο σημείο να πουλήσει τα βιβλία του για να ζήσει. Το συγγραφικό του έργο όμως είναι ιδιαίτερα πλούσιο τόσο όσον αφορά δικά του συγγράμματα όσο και μεταφράσεις από τα ελληνικά. Το Αριστοτέλους Έργον εκτιμάται στη δημοπρασία από 20.000 ως 40.000 δολάρια.

Διαβάστε επίσης:

Νέο Μουσείο για τη Σπάρτη σ’ ένα ιστορικό διατηρητέο μνημείο

Ποιοι είναι οι εφοπλιστές που συλλέγουν έργα τέχνης – Από τον Νιάρχο ως σήμερα