Στο Μουσείο Ακρόπολης τα εμβληματικά στεφάνια που ενέπνευσαν τον Νεοκλασικισμό

Στο Μουσείο Ακρόπολης θα βρίσκεται σε λίγο καιρό το μοναδικό σωζόμενο τμήμα της ζωφόρου από το μνημείο του Θρασύλλου, που υψώνεται κάτω από τα τείχη της Ακρόπολης και έχει αναστηλωθεί υποδειγματικά.

Πρόκειται για ένα μαρμάρινο κομμάτι με δύο ανάγλυφα στεφάνια ελιάς και κισσού, το οποίο ύστερα από την χθεσινή απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου παραχωρείται στο Μουσείο Ακρόπολης, όπου και θα εκτεθεί. Συγκεκριμένα, όπως λέει ο διευθυντής του μουσείου καθηγητής  Νίκος Σταμπολίδης στην ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται ευρήματα από τις κλιτύες της Ακρόπολης και ειδικότερα από το θέατρο του Διονύσου.

Η πρωτοβουλία μάλιστα θα έχει συνέχεια, καθώς εντάσσεται στην προσπάθεια του μουσείου να συγκεντρώσει χαρακτηριστικά έργα τόσο από την Ακρόπολη, τις κλιτύες της, από το παλιό μουσείο και τις αποθήκες του, όσο και από το Εθνικό Αρχαιολογικό. Να σημειωθεί εξάλλου, ότι στον προθάλαμο του μουσείου παρουσιάζεται ντοκιμαντέρ, ένα θέμα του οποίου αναφέρεται διεξοδικά στο μνημείο του Θρασύλλου και στην πρόσφατη αναστήλωσή του.

Ειδικά αυτό το τμήμα της ζωφόρου όμως, έχει τεράστια σημασία και για την νεότερη  αρχιτεκτονική, όπως επισημαίνει ο αρχιτέκτονας Κωνσταντίνος Μπολέτης αναστηλωτής του Θρασύλλειου. Κι αυτό γιατί «το μνημείο αποτέλεσε πηγή έμπνευσης, επηρεάζοντας μορφολογικά ένα μεγάλο αριθμό κτηρίων του κινήματος του Νεοκλασσικισμού στην Ευρώπη και την Βόρεια Αμερική κατά τον 19^ο  κυρίως, αιώνα», λέει ο κ. Μπολέτης. Ανάμεσά τους ως χαρακτηριστικό παράδειγμα αναφέρει το Μνημείο Αβραάμ Λίνκολν στην Ουάσινγκτον, που μιμείται τον Παρθενώνα ενώ στη ζωφόρο του φέρει ανάγλυφα τα ίδια στεφάνια με αυτά του Θρασύλλειου.

Τα στεφάνια

 Το μνημείο του Θρασύλλου, όπως ήταν το όνομα του χορηγού έχει χρονολογηθεί  από την επιγραφή του επιστυλίου του λίγο μετά το 320-19 π.Χ. Η όψη του είναι σχεδόν αντίγραφο της δυτικής όψης της νότιας πτέρυγας των Προπυλαίων της Ακρόπολης  ενώ το όλο κτίσμα ήταν ένας συνδυασμός πεντελικού μαρμάρου, υμήττιου αλλά και νησιωτικής προέλευσης.  Η ζωφόρος έφερε διακόσμηση με δέκα στεφάνια ελιάς, ανά πέντε ένθεν και ένθεν ενός κεντρικού από κισσό, ενώ επάνω από το γείσο εδράζονταν βάθρα για τους χορηγικούς τρίποδες.

«Η διακόσμηση της ζωφόρου με τους δέκα στεφάνους ελαίας, που πιθανώς παραπέμπουν στις δέκα φυλές των Αθηνών, δηλώνει ένα πνεύμα ομόνοιας και ευγενούς άμιλλας», λέει ο κ. Μπολέτης. «Ο Θράσυλλος μέσω ενός ευμεγέθους χορηγικού μνημείου που ανίδρυσε με δικά του έξοδα προέβαλε τις κοινωνικοπολιτικές αξίες του 5^ου π.Χ. αιώνα  σε μια προσπάθεια να τονώσει την ταυτότητα των Αθηναίων της εποχής του, που βίωναν μεγάλη πολιτική αστάθεια».

Η Παναγία Σπηλιώτισσα                          

Το μνημείο ήταν προσαρμοσμένο στο μεγάλο σπήλαιο που δεσπόζει στο υψηλότερο σημείο του Διονυσιακού Θεάτρου ενώ στη Βυζαντινή εποχή είχε φιλοξενήσει το ναΐδριο της Παναγίας Σπηλιώτισσας. Έτσι και το αρχαίο μνημείο διατηρείτο σχεδόν ακέραιο με ορισμένες μόνον μορφικές αλλοιώσεις, όπως το φράξιμο των ανοιγμάτων του με τοίχους. Λόγω της προβεβλημένης θέσης του εξάλλου, της ιδιότυπης αρχιτεκτονικής του μορφής και της καλής διατήρησής του, αποτελούσε προσφιλές θέμα στις ζωγραφικές αναπαραστάσεις των περιηγητών του 18^ου και των αρχών του 19^ου αιώνα.

Μεταξύ αυτών σημαντικές ήταν οι σχεδιαστικές αποτυπώσεις από τους βρετανούς καλλιτέχνες James Stuart και Nicholas Revett, καθώς από αυτές εμπνεύστηκαν οι αρχιτέκτονες του κινήματος του Νεοκλασσικισμού, «Τα μορφολογικά δάνεια από το Θρασύλλειο κατέληξαν να αποτελούν χαρακτηριστικό γνώρισμα του ρεύματος
της «Ελληνικής Αναγέννησης» στην Μεγάλη  Βρεττανία και οι πίνακές από τον δεύτερο τόμο του θεμελιώδους έργου των Stuart και Revett “The Antiquities of Athens” είχαν καταστεί οι πλέον πολύτιμοι και δυσεύρετοι», λέει ο κ. Μπολέτης.

Η κατάρρευση και η αναστήλωση

Θύμα του πολέμου για την Ανεξαρτησία υπήρξε όμως το Θρασύλλειο το 1827, όταν κατέρρευσε μετά από κανονιοβολισμό κατά την πολιορκία της Ακρόπολης από τους Τούρκους, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν ή να τραυματιστούν πολλοί από τους αγωνιστές της ομάδας που είχε αναλάβει την υπεράσπισή του, υπό τον συντονισμό του Μακρυγιάννη.

Η αναστήλωσή του στη σύγχρονη εποχή ολοκληρώθηκε  το 2017 και έτσι η απολεσθείσα πρόσοψή του μνημείου επέστρεψε στο βράχο ενώ  παράλληλα συντηρήθηκαν και αποκαταστάθηκαν τα αξιόλογα κατάλοιπα της χρήσης του σπηλαίου ως χώρου χριστιανικής λατρείας.  Θεωρείται εξάλλου, ότι  αποτελεί την καλύτερα σωζόμενη υλική μαρτυρία για την μετατροπή των αρχαίων μνημείων και ειδικότερα των σπηλαίων της Ακροπόλεως σε χριστιανικούς χώρους ενώ οι αγιογραφίες της Σπηλιώτισσας αποτελούν τα καλύτερα σωζόμενα δείγματα εκκλησιαστικού διακόσμου των Οθωμανικών χρόνων στον ιερό βράχο. Τέλος σημαντική είναι η σύνδεσή του με ιστορικά γεγονότα, καθώς και η ιδιαίτερη ένταξή του στο φυσικό περιβάλλον του αρχαιολογικού χώρου της Ακρόπολης,

Όσο για το τμήμα της ζωφόρου του, για το οποίο γίνεται λόγος βρισκόταν επί χρόνια στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και μάλιστα εκτίθετο στην Αίθουσα του Βωμού. Από το 2002 ωστόσο είχε μεταφερθεί στο εργαστήριο εκμαγείων του Κέντρου Μελετών Ακροπόλεως για τη λήψη εκμαγείου, που χρησιμοποιήθηκε για την αναστήλωση.

Διαβάστε επίσης:

Ο σαουδάραβας πρίγκιπας, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι και ο πίνακας των 450 εκατομμυρίων δολαρίων

Δημήτρης Δασκαλόπουλος: Όταν συλλέγεις έργα τέχνης έχεις ευθύνη για το μέλλον τους