Η συλλογή της Ελισάβετ και η κληρονομιά στον Κάρολο

Κρυμμένη στον περιμετρικό τοίχο του παλατιού του Μπάκιγχαμ του Λονδίνου και χαμένη ανάμεσα στα πλήθη των τουριστών, η Queen’s Gallery είναι ένας θησαυρός, ελάχιστα γνωστός, παρ’ όλο ότι περιλαμβάνει έργα των μεγαλύτερων ζωγράφων του κόσμου, που ανήκουν στην τεράστια συλλογή τέχνης της Ελισάβετ Β’ και τώρα πλέον του βασιλιά Κάρολου Γ΄.

Από τον Λεονάρντο ντα Βίτσι ως την Αρτεμισία Τζεντιλέσκι και από τον Ρέμπραντ ως τον Μιχαήλ Άγγελο, τον Καραβάτζιο, τον Βερμέερ, τον Ρούμπενς, τον Βαν Ντάικ, τον Μπρίγκελ τον Πρεσβύτερο, τον Αντρέα Μαντένια και πολλούς ακόμη. Συνολικά 7.000 πίνακες, 40.000 σχέδια και 150.000 εκτυπώσεις.

Επίσης περιλαμβάνεται μέγα πλήθος αντικειμένων τέχνης, όπως τα Fabergé αίφνης και τα υπέροχα κοσμήματα και βέβαια μια τεράστια ποικιλία διακοσμητικών τεχνών από ταπετσαρίες, περίτεχνα δουλεμένες πανοπλίες και όπλα, ως εκλεκτές πορσελάνες και έπιπλα και ως επιχρυσωμένα, ασημένια και επάργυρα επιτραπέζια σκεύη αλλά και ενδύματα και αξεσουάρ, περασμένων αιώνων φυσικά.

Γιατί πρόκειται για μία συλλογή, που δημιουργήθηκε τα τελευταία 500 χρόνια, πέρασε από βασιλική δυναστεία σε δυναστεία και βέβαια ανήκει επισήμως στον εκάστοτε βασιλιά ή βασίλισσα.

Είναι άλλωστε μία τις λίγες σπουδαίες, βασιλικές συλλογές, που παραμένουν άθικτες στο πέρασμα των αιώνων.

Η Ελισάβετ δεν ήταν μία από τις πλουσιότερες γυναίκες στον κόσμο αλλά και η συλλογή της είναι σπουδαία. Η αξία της, τεράστια!

Ο Γουόρχολ και η Ελισάβετ

Πάνω από ένα εκατομμύριο είναι τα αντικείμενα της συλλογής Royal Collection Trust, του ιδρύματος υπό την προεδρία του, ως πριν λίγες μέρες του πρίγκιπα Κάρολου και πλέον βασιλιά.

Και μπορεί τα τελευταία χρόνια η βασιλική οικογένεια να μην ξόδευε πολλά χρήματα για τέχνη, έχοντας επίγνωση για το κόστος, που μπορεί να επιφέρουν στη δημοφιλία της ακριβές αγορές, όμως η Ελισάβετ είχε κάνει κάποιες παραχωρήσεις στον κανόνα. Περιστασιακά λοιπόν αγόραζε κάποια έργα ως συμπλήρωμα της συλλογής.

Το 2012 έτσι, για να γιορτάσει το διαμαντένιο ιωβηλαίο της απέκτησε τις τέσσερις εκτυπώσεις του Γουόρχολ με τα πορτρέτα της ενώ νωρίτερα, το 2006 είχε αγοράσει ένα λάδι του Πιέτρο Ανιγκόνι και μία μελέτη του ίδιου για το πορτρέτο της το 1969.

Η Ελισάβετ δεν ασχολείτο καθημερινώς με τη διαχείριση της συλλογής, θεωρείται όμως από τους Bρετανούς θεωρητικούς της τέχνης, ότι είχε συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στην ευθυγράμμισή της με τους σύγχρονους θεσμούς, με ενεργό ενδιαφέρον για τον δανεισμό έργων, καθώς και με την έγκριση του διορισμού ανώτερων επιμελητών.

Αγαπημένοι της ήταν οι Φλαμανδοί ζωγράφοι του 17ου αιώνα ενώ ως πριν από κάποια χρόνια επισκεπτόταν τις βασιλικές γκαλερί, όπου γίνονται συνεχώς εκθέσεις αλλά και μουσεία.

Ο ζωγράφος Κάρολος

Ο Κάρολος άλλωστε είναι ερασιτέχνης ζωγράφος και έργα του έχουν παρουσιαστεί σε εκθέσεις. Σε κάποια από αυτές μάλιστα, μαζί με έργα παλαιότερων μοναρχών, όπως η βασίλισσα Βικτώρια, ο πρίγκιπας Αλβέρτος και ο βασιλιάς Γεώργιος Γ’. Αλλά και η νεώτερη στη βασιλική οικογένεια Κέιτ Μίντλετον, δούκισσα του Κέιμπριτζ έχει σπουδάσει ιστορία τέχνης στο Πανεπιστήμιο του Σεντ Άντριους στη Σκωτία και είναι υποστηρικτής της Εθνικής Πινακοθήκης Πορτρέτων στο Λονδίνο.

Δεν έχουν λείψει όμως και οι επικρίσεις για τη συλλογή, όπως αυτή πριν από μερικά χρόνια, που κατήγγειλε την Ελισάβετ ότι έχει στην ιδιοκτησία της σχέδια του Ντα Βίντσι, τα οποία θα έπρεπε να εκτίθενται σε ένα δημόσιο μουσείο και όχι σε γκαλερί ανακτόρων ως τουριστικό αξιοθέατο. Δηλαδή στην γκαλερί των ανακτόρων του Μπάκιγχαμ, στο Κάστρο Ουίνδσορ και στο Παλάτι Χόλιρουντχαους στο Εδιμβούργο.

Το βασιλικό γούστο

Αν και αυτή η βασιλική συλλογή όμως, μπορεί να υπερηφανεύεται για τον μεγάλο αριθμό έργων των παλαιών ζωγράφων, έτσι ώστε να συναγωνίζεται το Πράδο της Μαδρίτης ή το Λούβρο στο Παρίσι, δεν περιέχει σχεδόν κανέναν ιμπρεσιονιστή –για την ακρίβεια μόνο έναν Μονέ – και μόνον επίσης, έναν μικρό αριθμό μοντέρνων και σύγχρονων βρετανών καλλιτεχνών. Μια απόδειξη, ότι η διαμόρφωσή της έγινε με βάση το γούστο και τις επιθυμίες βασιλιάδων και βασιλισσών που έχουν πεθάνει από καιρό.

Ως το 1800 περίπου υπήρχε μια συστηματική συγκρότηση της συλλογής με όλους τους παλαιούς δασκάλους, όπως ακριβώς παρουσιάζονται και στα μουσεία. Στη συνέχεια όμως και ενώ η τέχνη άρχισε να εξελίσσεται σε μια πιο πρωτοποριακή κατεύθυνση, συνδεόμενη παράλληλα με την διανοούμενη αστική τάξη, το βασιλικό γούστο αντίθετα, παρέμεινε συντηρητικό και συνδεδεμένο με το σαλόνι.

Ο Ερρίκος Η΄ ήταν ο πρώτος πραγματικός, βασιλικός προστάτης των τεχνών στη Βρετανία και τη δεκαετία του 1530 χρησιμοποίησε τον Χόλμπαϊν ως επίσημο ζωγράφο του, στον οποίο είχε ανατεθεί κυρίως, να παράγει πορτρέτα της αυλής του. Αντίθετα, το ενδιαφέρον της Ελισάβετ Α΄ περιοριζόταν προφανώς σε πίνακες του εαυτού της, όπως αποδεικνύει το πλήθος αυτών που υπάρχουν.

Τέχνη με τη χονδρική

Μακράν ο μεγαλύτερος γνώστης μεταξύ των μοναρχών ήταν όμως, ο Κάρολος Α’, του οποίου η «χονδρική» αγορά της συλλογής έργων τέχνης της οικογένειας Γκονζάγκα από την Μάντοβα της Ιταλίας το 1627-8, έφερε στην Αγγλία πίνακες του Μαντένια, μαζί με μια καραβιά εντυπωσιακών αντικέ και αναγεννησιακών γλυπτών.

Ο Κάρολος Α’ ήταν επίσης μανιώδης προστάτης, παραγγέλνοντας πολλά πορτρέτα της οικογένειάς του και του στενού του κύκλου στον Βαν Ντάικ αλλά και αγοράζοντας πορτρέτα των προκατόχων του. Μια κοινή πρακτική μεταξύ των βασιλιάδων, προκειμένου να δίνουν έμφαση στην καταγωγή τους.

Αντικατοπτρίζοντας τα προσωπικά γούστα των Βρετανών μοναρχών και των συμβούλων τους όλα αυτά τα χρόνια, η συλλογή φανερώνει επίσης τις προτιμήσεις κάθε εποχής. Το 1762 ο Γεώργιος Γ’ αγόρασε ολόκληρη και με μιας, τη συλλογή του Βρετανού προξένου στη Βενετία Τζόζεφ Σμιθ, κατόπιν παρότρυνσης των συμβούλων του, αποκτώντας περισσότερα από 170 έργα του Καναλέτο, το έργο του Βερμέερ «Μάθημα μουσικής» καθώς και σχέδια του Ραφαήλ και του Μιχαήλ Άγγελου.

Ωστόσο, ο Γεώργιος Δ΄ παρά τη γενικά μεγάλη υποστήριξή του στην τέχνη, απέρριψε το περίφημο «Ψάθινο καπέλο» (1622–5) του Ρούμπενς με την αιτιολογία ότι ήταν πολύ ακριβό, όπως επίσης και το εμβληματικό πλέον «Πορτρέτο του Αρνολφίνι» του Γιαν βαν Άικ (1434), επειδή κατά τη γνώμη του δεν ανταποκρινόταν στη σύγχρονη φαντασία.

Επί της βασιλείας της βασίλισσας Βικτωρίας και του πρίγκιπα Αλβέρτου εξάλλου η προτίμηση μετατοπίσθηκε σε πίνακες ζωγραφικής σε στυλ σαλονιού, εικόνες ζώων και πορτρέτα. Οι Προ-Ραφαηλίτες έτσι, σχεδόν δεν εκπροσωπούνται στη συλλογή.

Διαβάστε επίσης:

Ελισάβετ Β’: Δεν έγραψε απλώς ιστορία, ήταν η ίδια Ιστορία