Η ιστορική αύξηση των επιτοκίων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) την περασμένη Πέμπτη αντιμετωπίστηκε, σύμφωνα με την Handelsblatt, αρχικά με μεγάλη επιδοκιμασία από οικονομολόγους, ιδίως από τον τραπεζικό τομέα, αλλά και, για παράδειγμα, από τον επικεφαλής του Ifo Clemens Fuest. Εν τω μεταξύ, όμως, διαμορφώνεται μια ανάμεικτη διάθεση: τώρα όλο και περισσότεροι ειδικοί εκφράζουν ανησυχίες.

Ο Αχίμ Τρούγκερ, για παράδειγμα, ο οποίος είναι μέλος του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων  έγραψε στo Twitter: “Αύξηση επιτοκίων ρεκόρ και πρόβλεψη ύφεσης – είναι αυτός καλός συνδυασμός; Ελπίζω να πάει καλά …”.

1

Ο συνάδελφός του Γκούσταβ Χορν, ο οποίος συμμετέχει στην ομοσπονδιακή εκτελεστική επιτροπή του SPD, εξέφρασε παρόμοιες απόψεις: “Οι αυξήσεις των επιτοκίων της ΕΚΤ είναι υπερβολικές. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει σπιράλ μισθών-τιμών, το οποίο συνεπάγεται πτώση της αγοραστικής δύναμης“.

Το φαινόμενο περιγράφει μια εξέλιξη κατά την οποία οι εργαζόμενοι απαιτούν υψηλότερους μισθούς για να αντισταθμίσουν την απώλεια αγοραστικής δύναμης λόγω των υψηλότερων τιμών. Αυτό με τη σειρά του αυξάνει το κόστος για τις εταιρείες, οι οποίες το μετακυλούν στους πελάτες τους με τη μορφή αυξήσεων των τιμών.

Ο πληθωρισμός στη ζώνη του ευρώ ανήλθε σε υψηλό ρεκόρ 9,1% τον Αύγουστο. Για να περιορίσει τον πληθωρισμό, η ΕΚΤ ανακοίνωσε την Πέμπτη μια κίνηση ρεκόρ στα επιτόκια: αύξησε τα επιτόκια κατά 0,75 ποσοστιαίες μονάδες, ανεβάζοντας το βασικό επιτόκιο στο 1,25% και το επιτόκιο καταθέσεων στο 0,75%.

Η Silke Tober, εμπειρογνώμονας νομισματικής πολιτικής στο Ινστιτούτο IMK, το οποίο βρίσκεται κοντά στα συνδικάτα, πιστεύει ότι η αύξηση των επιτοκίων της ΕΚΤ είναι καταρχήν δικαιολογημένη. Ωστόσο, η δέσμευση της προέδρου της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ για έως και τέσσερα ακόμη βήματα αύξησης των επιτοκίων είναι κατά την άποψή της επικίνδυνη. Επιπλέον, ο Τόμπερ δήλωσε σε εικονική διάσκεψη του δικτύου εμπειρογνωμόνων “The Early Editor Club”: “Νομίζω ότι είναι λάθος που η Λαγκάρντ μίλησε για σφάλμα νομισματικής πολιτικής”.

Η κεντρική τράπεζα είχε επίσης αναθεωρήσει σημαντικά προς τα πάνω τις προβλέψεις της για τον πληθωρισμό την Πέμπτη. Η Λαγκάρντ παραδέχτηκε κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου τα λάθη στις προβλέψεις και ανέλαβε την ευθύνη “ως επικεφαλής του θεσμού”. Ταυτόχρονα, όμως, επεσήμανε επίσης ότι πολλοί οικονομολόγοι έκαναν λάθος στις προβλέψεις τους και ότι οι συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία και η επακόλουθη αύξηση των τιμών της ενέργειας δύσκολα θα μπορούσαν να προβλεφθούν.

Ο Tober πιστεύει ότι η ΕΚΤ δεν είχε ούτως ή άλλως καμία πιθανότητα να αντισταθμίσει τις επιπτώσεις των αυξημένων τιμών ενέργειας στον πληθωρισμό. Φοβάται ότι, παραδεχόμενη ένα λάθος, η ΕΚΤ πιέζεται να καταπολεμήσει τις αυξήσεις των τιμών που προέρχονται από την πλευρά της προσφοράς και επομένως δύσκολα μπορούν να επηρεαστούν.

Σύμφωνα με τον Τόμπερ, αυτό με τη σειρά του θα μπορούσε να στερήσει την απαραίτητη ευελιξία για να αντιδράσει σε μια ισχυρή ύφεση. Εκτός από τις προβλέψεις για τον πληθωρισμό, η ΕΚΤ διόρθωσε και τις προβλέψεις της για την ανάπτυξη: Σε περίπτωση κακής οικονομικής εξέλιξης, προβλέπει τώρα συρρίκνωση της οικονομίας στη ζώνη του ευρώ κατά 0,9% για το 2023- στο βασικό σενάριο, υποθέτει τώρα αύξηση κατά 0,9%.

Παρόμοιες ανησυχίες εξέφρασε και ο οικονομολόγος Jens Suedekum, ο οποίος διδάσκει στο Ντίσελντορφ και πολιτικά κατατάσσεται συνήθως στην αριστερή πτέρυγα. Την Παρασκευή, αντάλλαξε χτυπήματα στο Twitter με τον Γερμανό συνάδελφό του Rudi Bachmann, ο οποίος διδάσκει στο αμερικανικό Πανεπιστήμιο Notre Dame.

Ενώ ο Bachmann υποστηρίζει ότι σε περίπτωση συρρίκνωσης της προσφοράς -για παράδειγμα, μείωση των παραδόσεων ενέργειας- η νομισματική πολιτική πρέπει να αποσβένει ανάλογα τη ζήτηση, προκειμένου να αποκατασταθεί η ισορροπία των τιμών, ο Suedekum φοβάται κυρίως ότι η ΕΚΤ δεν θα αντιδράσει εγκαίρως στην αδύναμη οικονομική ανάπτυξη και θα αυξήσει περαιτέρω το επιτόκιο.

Αντίστροφη καμπύλη αποδόσεων στις ΗΠΑ

Η εικόνα στις αγορές είναι επίσης μικτή. Ενώ η συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ και οι μετοχές αντέδρασαν ελάχιστα στο βήμα των επιτοκίων σε γενικές γραμμές, η απόδοση του δεκαετούς ομοσπονδιακού ομολόγου αυξήθηκε σημαντικά την Πέμπτη, αλλά υποχώρησε και πάλι κάπως την Παρασκευή και διαμορφώθηκε στο 1,66% το απόγευμα.

Στις κεφαλαιαγορές, μια αντίστροφη καμπύλη αποδόσεων, όπου τα ομόλογα με μικρότερες διάρκειες αποδίδουν περισσότερο από εκείνα με μεγαλύτερες διάρκειες, θεωρείται γενικά προάγγελος ύφεσης. Η λογική πίσω από αυτό: Μια τέτοια καμπύλη αποδόσεων υποδηλώνει ότι οι επενδυτές αναμένουν πτώση των αποδόσεων, διότι κανονικά οι μεγάλες διάρκειες θα πρέπει να αποδίδουν περισσότερο από τις μικρές – για να αντισταθμίζεται η μεγαλύτερη δέσμευση κεφαλαίου.

Δεν υπάρχει αντιστροφή στα Bunds, αλλά υπάρχει στις ΗΠΑ, όπου οι αποδόσεις των πενταετών και ακόμη και των διετών ομολόγων είναι υψηλότερες από εκείνες των δεκαετών ομολόγων. Αυτό είναι αξιοσημείωτο, καθώς η Ευρώπη έχει πληγεί περισσότερο από τις ΗΠΑ από τις συνέπειες του πολέμου – και συνεπώς είναι εκτεθειμένη σε υψηλότερο κίνδυνο ύφεσης.

Έτσι, οι επενδυτές, κοιτάζοντας τις αγορές των ΗΠΑ, οι οποίες ως επί το πλείστον καθορίζουν τις τάσεις, αναμένουν ύφεση και τελικά αντιστροφή της νομισματικής πολιτικής. Ο Ariel Bezalel, επικεφαλής του τμήματος σταθερού εισοδήματος της Jupiter Asset Management στο Λονδίνο, δηλώνει στην Handelsblatt: “Βρισκόμαστε μόλις στην αρχή ενός σκληρού φρεναρίσματος της οικονομίας. Ο πληθωρισμός δεν μπορεί να συνεχιστεί χωρίς ανάπτυξη, οπότε αναμένουμε μια στροφή από τις κεντρικές τράπεζες”.

Διαβάστε επίσης

ΕΚΤ: Συζητήσεις για συρρίκνωση του ισολογισμού – Νέα πίεση στις οικονομίες του ευρωπαϊκού νότου