Λέοναρντ Ν. Στερν: Ο δισεκατομμυριούχος με τη συλλογή που έρχεται στην Ελλάδα

Εν έτει 1990 ο δισεκατομμυριούχος  επιχειρηματίας Λέοναρντ Νόρμαν Στερν φωτογραφίζεται  στην πολυτελή κατοικία του στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης με την σύζυγό του Άλισον σε ανέμελες πόζες στο σαλόνι τους, που διαθέτει την αναμενόμενη επίπλωση και διακόσμηση.

Στο μικρό τραπέζι μπροστά τους τρία ακέραια, κυκλαδικά ειδώλια, τοποθετημένα ως διακοσμητικά σε βάσεις από πλέξιγκλας κάνουν τη διαφορά. Κι αν κάποιος μπορεί να υπέθετε τότε, ότι επρόκειτο για αντίγραφα –πώς θα μπορούσε όμως, λαμβανομένης υπ΄όψιν της οικονομικής ευρωστίας του ανδρός– σήμερα με βεβαιότητα μπορεί να ειπωθεί, ότι συγκαταλέγονται στην άγνωστη ως σήμερα συλλογή του Στερν με κυκλαδικές αρχαιότητες, που θα παραχωρηθούν στην Ελλάδα.

Εδώ και τρεις μέρες οι πληροφορίες αυτής της περίπλοκης υπόθεσης για τα 161 έργα του Κυκλαδικού Πολιτισμού, που θα επανακτήσουν την ελληνική τους υπηκοότητα δίνονται με το σταγονόμετρο. Δικαιολογημένα προφανώς, λόγω των πολλών, μυστικών παραμέτρων, που το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού οφείλει να αντιμετωπίζει με την δέουσα προσοχή, ώστε οι συμφωνίες να ολοκληρωθούν επ΄ ωφελεία του ελληνικού κράτους.

Κι εδώ σημαντική αποδείχθηκε η πείρα της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη και οι προσεκτικοί χειρισμοί της στην κίνηση των διαδικασιών ώστε να υπάρξει αίσιον τέλος. Αυτό, που θα δοθεί με την κύρωση της συμφωνίας την ερχόμενη Τετάρτη στη Βουλή, ώστε να δοθεί το πράσινο φως για την υπογραφή του μνημονίου με το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης ως το τέλος του έτους.

Η έκθεση

Μόνον τα 15 έως 20 από αυτά τα αρχαία ωστόσο θα έρθουν στην Αθήνα τον Οκτώβριο για να εκτεθούν στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, από την 1^η Νοεμβρίου και για έναν χρόνο, όπως αναφέρθηκε.

Το μέγα σύνολο θα παραμείνει στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης, όπου θα εκτίθεται ως δάνειο για 25 χρόνια (συν 25, δηλαδή 50), με την σαφή επισήμανση όμως, της ιδιοκτησίας τους από το ελληνικό κράτος: «Hellenic Republic – Ministry of Culture and Sports», όπως θα αναγράφεται ευκρινώς στον χώρο της παρουσίασής τους. Να σημειωθεί επίσης, ότι η εν λόγω συμφωνία δεν περιλαμβάνει καμία απολύτως οικονομική επιβάρυνση από ελληνικής πλευράς.

Μένει να αποσαφηνιστεί πάντως, αν μετά την ολοκλήρωση της πρώτης έκθεσης στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης θα εκτεθούν και άλλες ενότητες έργων, που θα έρθουν από το ΜΕΤ ή αν, δεν θα υπάρξει συνέχεια. Καθαρά νομικοί είναι οι λόγοι όμως, που στην υπόθεση «εμπλέκονται» το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, το Ινστιτούτο Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού στο Ντέλαγουερ, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και το υπουργείο Πολιτισμού.

Άλλωστε, το σημαντικό είναι, να περάσουν αυτές οι αρχαιότητες στην ελληνική κυριότητα, πόσο μάλλον, που ήταν εντελώς άγνωστες. Κι αυτό, γιατί ελάχιστες είναι οι αναφορές στον διεθνή Τύπο για την συλλογή Στερν, μόνον ότι περιλαμβάνει ελληνορωμαϊκές αρχαιότητες, καθώς επίσης και ιμπρεσιονιστές ζωγράφους, Ουδεμία πληροφορία για κυκλαδικά.

Η νομιμότητα της συλλογής

Όσον αφορά την νομιμότητα της συλλογής του Στερν πρώτες πληροφορίες αναφέρουν, ότι έχει συγκροτηθεί προ του 1970, δηλαδή δεν εμπίπτει στους όρους της Σύμβασης της UNESCO για την παρεμπόδιση και πρόληψη της παράνομης εισαγωγής, εξαγωγής και μεταφοράς κυριότητας πολιτιστικών αγαθών. Σύμφωνα με άλλες πληροφορίες εξάλλου, το ΜΕΤ έχει προβεί ήδη σε έλεγχο της νομιμότητάς τους.

Αυτά ωστόσο μένει να αποδειχθούν, δεδομένου, ότι ως σήμερα το αντίθετο ακριβώς ισχύει, αναφορικά με συλλογές εκατομμυριούχων, που έχουν βρεθεί στην πλειονότητά τους, παράνομες. Δεν μπορεί να μην αναρωτηθεί κανείς έτσι, τι ήταν αυτό που ώθησε τον συλλέκτη Λέοναρντ Στερν να δωρίσει τη δική του συλλογή… Θα έχει ενδιαφέρον μάλιστα να ανακοινωθεί η συνολική αξία της.

Ο τρόπος συγκρότησής της αλλά και για το ακριβές περιεχόμενό της είναι άγνωστα. Οι πληροφορίες μιλούν για εκπληκτικά έργα, η ανάδειξη των οποίων θα απαιτούσε μια ολόκληρη πτέρυγα μουσείου!

Τα μαρμάρινα ειδώλια αλλά και αγγεία του Κυκλαδικού Πολιτισμού, που άκμασε από τα τέλη της 4^ης ως την 2^η π.Χ.  χιλιετία, εκπληκτικά μέσα από την απλότητα και την φόρμα τους, που ενέπνευσε στη σύγχρονη εποχή μεγάλους καλλιτέχνες όπως ο Πικάσο και ο Μπρανκούζι είναι μοναδικά, έχοντας αποτελέσει τη λεία αρχαιοκαπήλων, τουλάχιστον από την δεκαετία του ΄50. Οι λαθρανασκαφές στις Κυκλάδες και η εξαγωγή και πώληση των ευρημάτων στο εξωτερικό έκανε πολλά μουσεία πλουσιότερα σε εκθέματα ενώ έφθασαν επίσης και σε ιδιωτικές συλλογές.

Από τα καναρίνια στα ακίνητα

Με περιουσία που εκτιμάται, σύμφωνα με το Forbes στα 6,2 δισεκατομμύρια δολάρια, ο Λέοναρντ Στερν δεν θα πρέπει πάντως να είχε πρόβλημα ώστε να τα αποκτήσει.

Έχοντας ενταχθεί από νέος, το 1959, στην επιτυχημένη επιχείρηση ειδών για κατοικίδια του πατέρα του Μαξ Στερν, για να επεκταθεί γρήγορα και στην αγορά ακινήτων όπου επίσης θριάμβευσε αλλά και στον εκδοτικό τομέα δημιούργησε μια τεράστια περιουσία ήδη από την ηλικία των 40 ετών.

Εβραϊκής καταγωγής, γεννημένος το 1938 είναι σήμερα πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Ομίλου Hartz Mountain Industries, που εδρεύει στο Νιου Τζέρσεϊ με ακίνητα στο Μανχάταν, το Γουέστσεστερ, τη Νέα Υόρκη, το Λονγκ Άιλαντ και το Μέριλαντ.  Επιπλέον, ο Όμιλος Hartz έχει μια χρηματοοικονομική δραστηριότητα μέσω της θυγατρικής του «Industries», η οποία συμπληρώνει τις δραστηριότητές του στον τομέα των ακινήτων.

Όλα ξεκίνησαν όμως, από 2.100 καναρίνια, που μετέφερε ο πατέρας του από την Γερμανία στις Ηνωμένες Πολιτείες, προκειμένου να τα πουλήσει. Ο Μαξ Στερν μετανάστευσε στην Αμερική το 1926 μετά την αποτυχία της κλωστοϋφαντουργίας του και τα καναρίνια που είχαν εκτραφεί στην ορεινή περιοχή Harz της Γερμανίας, του δόθηκαν από έναν φίλο του ως εξόφληση ενός χρέους 30.000 δολαρίων.

Πράγματι στη Νέα Υόρκη τα καναρίνια πουλήθηκαν μέσα σε έξι μήνες, οπότε ο Στερν επεκτάθηκε στην πώληση σπόρων, κλουβιών και ό,τι άλλο χρειάζονταν τα πουλιά. Η επόμενη κίνηση ήταν η ίδρυση της οικογενειακής εταιρείας Hartz Mountain Corporation (HMC), παίρνοντας φυσικά το όνομά της από τα γερμανικά βουνά και με αντικείμενο πλέον τα είδη για όλα τα κατοικίδια ζώα στις Ηνωμένες Πολιτείες μέσω των καταστημάτων Woolworth’s για τα επόμενα τριάντα χρόνια.

Το κτίσιμο της αυτοκρατορίας

Ο Λέοναρντ ήταν το μικρότερο παιδί της οικογένειας, που είχε ακόμη έναν γιο και μία κόρη. Ενώ ακόμη φορούσε κοντά παντελόνια όμως, συνόδευε τον πατέρα του στο γραφείο τα βράδια του Σαββάτου και τα απογεύματα της Κυριακής, έτσι δεν είναι παράξενο, που η οικογενειακή επιχείρηση του ανατέθηκε ενώ ήταν μόλις 21 χρονών. Πολύ γρήγορα εξάλλου ο νεαρός Στερν απέκτησε το μερίδιο των αδερφών του. Είχε αποφοιτήσει από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης στα δεκαοκτώ του και είχε πάρει το M.B.A στα δεκαεννιά του, όταν ανέλαβε αυτήν την παλαιομοδίτικη επιχείρηση που είχε προβλήματα και πολλά χρέη.

«Όταν πήρα τη Hartz από τα προϊόντα για καναρίνια την επέκτεινα σε όλα τα κατοικίδια, από 60 προϊόντα τα έκανα 1.200, από 18 άτομα που είχε η εταιρεία έγιναν 400 και από οφειλέτης έγινα δανειστής», όπως είχε περιγράψει ο ίδιος την εξέλιξη της εταιρείας. Πράγματι από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 άρχισε να επεκτείνεται δυναμικά και στα επόμενα χρόνια κυριάρχησε στην αγορά των ΗΠΑ. Έτσι ως το 1984, η Hartz Mountain Corporation  κατείχε από το 75% έως 90% της αγοράς των ΗΠΑ αναφορικά με τα είδη προμήθειας κατοικίδιων ζώων που κατασκευάζονταν στη χώρα. Εκείνη την εποχή αποφέροντας κέρδη 40 εκατομμυρίων δολαρίων το χρόνο, θεωρείτο ότι αξίζει 400 εκατομμύρια δολάρια.

Στο μεταξύ τον Ιανουάριο του 1962 είχε παντρευτεί την Τζούντιθ (χώρισαν το 1980) με την οποία απέκτησαν τρία παιδιά, τον Μάνι, τον Έντι και την Άντρεα. Παρ΄ότι όμως ήδη από την δεκαετία του 1970 ήταν πολυεκατομμυριούχος, οι διασκεδάσεις του ήταν ελάχιστες. Περνούσαν τα καλοκαίρια στο Ατλάντικ Μπιτς στο Λονγκ Άιλαντ, παρευρίσκονταν στις θρησκευτικές εορτές, αλλά κοινωνική ζωή δεν φαίνεται να υπήρχε.

Ο χρυσοφόρος βαλτότοπος   

Ο Στερν ήταν υπεύθυνος και για το πιο τολμηρό εγχείρημα της εταιρείας, επενδύοντας σε έναν βαλτότοπο με σκουπίδια στην περιοχή Μέντοουλαντς του Νιου Τζέρσεϊ. Η εταιρεία του είχε μικρό χρέος και ο Στερν μια τεράστια ταμειακή άνεση για να ρισκάρει. Η τιμή ήταν τότε 13.000 δολάρια το στρέμμα, 10 εκατομμύρια δολάρια για το σύνολο. και αποδείχθηκαν η επενδυτική ευκαιρία μιας ζωής: Γιατί αυτά τα 750 στρέμματα, μαζί με άλλα 500 που αποκτήθηκαν αργότερα, αξίζουν τώρα 800 εκατομμύρια δολάρια, αφού κάθε τετραγωνικό μέτρο καταλαμβάνεται από καταστήματα λιανικής και γραφεία που κατασκευάστηκαν από την Hartz Mountain Industries.  Ο Στερν εξάλλου έχτισε  επίσης μια μικρή πόλη με έναν συνεργάτη του, τον Άρθουρ Ιμπερατόρε σε 85 στρέμματα γης δίπλα στο Lincoln Harbor.

Η συνολική ακίνητη περιουσία του στο Νιου Τζέρσεϊ εκτιμάται έτσι, ότι ξεπερνά τα 2,6 δισεκατομμύρια δολάρια, πληρώνοντας πάντως 40 εκατομμύρια δολάρια σε φόρους ακίνητης περιουσίας ετησίως.  «Ήταν ένστικτο», έλεγε ο ίδιος για την απόφασή του να επενδύσει σε βαλτότοπο. «Το θέμα είναι, πως όταν είσαι νέος αξιολογείς τους κινδύνους διαφορετικά από ό,τι όταν είσαι μεγαλύτερος. Υπάρχει μια φυσική τάξη στον κόσμο. Και όταν είσαι πολύ νέος, απλώς ξέρεις ότι έχεις δίκιο».

Μία ακόμη δραστηριότητά του στα εκδοτικά άνθησε κυρίως στην δεκαετία του ΄80, έχοντας ιδρύσει την Stern Publishing, στην οποία περιέλαβε πολλά έντυπα της χώρας, έναν τομέα πάντως από τον οποίο έχει αποσυρθεί.

Το 1987 εξάλλου παντρεύτηκε για δεύτερη φορά, την Άλισον Μάχερ από το Κεντάκι, πρώην μοντέλο και τηλεοπτική παραγωγό. Έχει αναπτύξει φιλανθρωπική δράση ιδρύοντας το Homes for the Homeless με καταφύγια για οικογένειες αστέγων, επίσης το Milk From the Heart για την παροχή δωρεάν γάλακτος σε οικογένειες με χαμηλό εισόδημα στη Νέα Υόρκη ενώ κολέγιο της πόλης φέρει το όνομά του, ύστερα από δωρεά 30 εκατομμυρίων δολαρίων.

Ο ίδιος ωστόσο περιγράφεται ως άνθρωπος απόλυτος και σκληροτράχηλος επιχειρηματίας, χωρίς ιδιαίτερους συναισθηματισμούς, όπως καταγράφουν οι τεράστιες απολύσεις που κάνει κατά καιρούς από τις επιχειρήσεις του.

Διαβάστε επίσης:

Το «Αίνιγμα» του Κωστή Γεωργίου στο Ίδρυμα Μείζονος Πολιτισμού

Η άνοδος και η πτώση ενός διάσημου δικηγόρου και η δημοπρασία της συλλογής του