Μια Μαγδαληνή στον κήπο σας – Για 9,5 εκατ. ευρώ

Φανταστείτε ότι στον κήπο σας υπάρχει ένα παραπεταμένο γλυπτό. Μισοβυθισμένο στο χώμα, με λειχήνες από την υγρασία και μαυρισμένο από κάπνα. Μπορεί να έχει και κάποια σπασίματα. Τι θα λέγατε, αν μπορούσε να πουληθεί για 9, 5 εκατομμύρια ευρώ;

Το σκηνικό μπορεί να φαίνεται φανταστικό, αλλά δεν είναι. Εκτυλίχθηκε τους τελευταίους μήνες στο Λονδίνο και πράγματι αυτό το μαρμάρινο γλυπτό, μία ξαπλωμένη Μαγδαληνή, που δημοπρατείται αύριο 7 Ιουλίου από τους Christie’s μπορεί να φθάσει και να ξεπεράσει αυτό το ποσόν. Ο λόγος είναι απλός.

Δημιουργός του ήταν ο σπουδαιότερος νεοκλασικός γλύπτης Αντόνιο Κανόβα (1757 – 1822), ζωγράφος και αρχιτέκτονας επίσης, που έχει αφήσει αριστουργήματα πίσω του. Το συγκεκριμένο έργο ήταν ένα από τα τελευταία του αλλά έπεσε στην αφάνεια κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα και από τη δεκαετία του 1960 βρισκόταν στον κατάφυτο κήπο του σπιτιού ενός παλαιοπώλη.

Τώρα ωστόσο, η ανακάλυψή του θεωρείται «θεμελιώδους σημασίας για την ιστορία της τέχνης», όπως διατρανώνουν οι ειδικοί. Γιατί το έργο αναζητείτο από τους μελετητές για δεκαετίες. Παρ΄όλα αυτά είχε παίξει στον κινηματογράφο από την δεκαετία του ΄60!

Ο εντοπισμός

Σε μια σκηνή από το ντοκιμαντέρ «Pop Goes the Easel», ο ζωγράφος Πίτερ Μπλέικ κάθεται πάνω σε ένα άγαλμα στον κήπο ενός σπιτιού στο Κένσινγκτον στο δυτικό Λονδίνο. Στην ταινία υπάρχει μια ελαφρώς ανατριχιαστική ατμόσφαιρα, κι όλα μοιάζει να είναι λίγο παράξενα, κάτι που οφείλεται κυρίως στις περίεργες γωνίες λήψης του σκηνοθέτη Κεν Ράσελ.

Η ουσία όμως είναι, ότι αυτό το πλάνο είναι τραβηγμένο από ψηλά, δίνοντας στον θεατή μια πρώτης τάξεως θέα του γλυπτού στο οποίο κάθεται ο καλλιτέχνης. Και είναι αυτή ακριβώς η σκηνή, που βλέποντάς την ο ειδικός της Ευρωπαϊκής Γλυπτικής του οίκου Christie’s, Ντόναλντ Τζόνστον κατάλαβε αμέσως περί τίνος επρόκειτο. Κι όπως δήλωνε αργότερα ο ίδιος «Σχεδόν πετάχτηκα από την καρέκλα μου όταν το είδα, ήταν ο Κανόβα μας, ακριβώς εκεί στην κάμερα».

Το πώς ένα ασύγκριτο έργο τέχνης κατέληξε στον κήπο ενός ερειπωμένου σπιτιού στο Λονδίνο είναι μια ενδιαφέρουσα ιστορία, που περιλαμβάνει έναν πρωθυπουργό του 19ου αιώνα, έναν κατασκευαστή χαλιών, μία αγωνίστρια κατά της θανατικής ποινής και την καλλιτέχνιδα της ποπ Πόλιν Μπότι, η οποία είχε νοικιάσει ένα δωμάτιο στο σπίτι του Κένσινγκτον στην περίοδο, που σπούδαζε στο Royal College of Art.

Σαν μυθιστόρημα

Η «Μαγδαληνή ανακλινόμενη» όπως είναι ο τίτλος του έργου παραγγέλθηκε στον Κανόβα το 1819 από τον Ρόμπερτ Τζένκινσον, δεύτερο κόμη του Λίβερπουλ, κατά τη διάρκεια της θητείας του ως βρετανού πρωθυπουργού. Και σ΄αυτόν παραδόθηκε το 1822, ένα μήνα μετά τον θάνατο του γλύπτη. Η συνέχεια όμως έχει μυθιστορηματική πλοκή:

Το 1852 οι Christie’s πωλούν το γλυπτό, το οποίο βρισκόταν πλέον στην κατοχή του αδελφού και κληρονόμου του Τζένκινσον ενώ εκεί γύρω στα 1920 αλλάζει και πάλι χέρια, καθώς το αγοράζει ένας κατασκευαστής χαλιών, ο Χέρμπερτ Σμιθ, ο οποίος ήθελε να κοσμήσει το αρχοντικό του. Τύχη κακή ωστόσο, καθώς το σπίτι του πήρε φωτιά και μεγάλο μέρος του καταστράφηκε.

Έπιπλα, έργα τέχνης, αντικείμενα και ό,τι άλλο είχε διασωθεί, πουλήθηκαν σε δημοπρασία το 1938. Από εκεί το αγόρασε η επιχειρηματίας και αγωνίστρια κατά της θανατικής πηγής Βάιολετ Βαν Ντερ Ελστ, η οποία και το τοποθέτησε στον κήπο του σπιτιού της στο Κένσινγκτον. Ήδη όμως κανείς δεν ήξερε ποιος ήταν ο δημιουργός του.

Η Μαρία Μαγδαληνή παρέμενε στο ύπαιθρο υπομένοντας βροχές και χιόνια ώσπου το 2002, πουλήθηκε ως έργο άγνωστου καλλιτέχνη σε μία δημοπρασία αγαλμάτων κήπου στο Σάσεξ. Τιμή αγοράς, τα 7.540 δολάρια. Το ζευγάρι των σημερινών κατόχων του είναι εκείνοι, που άρχισαν να αναζητούν περισσότερες πληροφορίες για το γλυπτό, ώσπου να αποδειχθεί τελικά η σπουδαιότητά του. Μετά τον καθαρισμό και την συντήρησή του άλλωστε λάμπει κυριολεκτικά.

Δικαιολογημένα, όταν το είχε δει ο ποιητής του 19ου αιώνα Τόμας Μουρ είχε γράψει: «Είναι θεϊκό. Είναι αφημένη σε όλη την εγκατάλειψη της θλίψης και η έκφραση στο πρόσωπό της, η ομορφιά της σιλουέτας της… είναι τελειότητα».

Η φήμη

Ο Κανόβα είχε γεννηθεί στο Ποσάνιο, περί τα 60 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Βενετίας και η καριέρα του διήρκεσε κατά την Επανάσταση, την άνοδο και την πτώση του Ναπολέοντα. Κλασικός σε ιδιοσυγκρασία και με μεγάλη πειθαρχία είχε εξηγήσει κάποτε την έννοια της επιτυχίας σε έναν νεαρό μαθητή του ως εξής: «Για να γίνεις άξιος στην τέχνη σου, πρέπει να ξέρεις σχέδιο και ανατομία και να έχεις αξιοπρέπεια. Νιώστε τη χάρη, κατανοήστε και γευτείτε την ομορφιά, συγκινηθείτε από τη στοργή. Εν ολίγοις, όταν κατέχετε όλα τα στοιχεία της τέχνης με εξαιρετικό τρόπο, τότε θα έχετε βρει την απάντηση για αυτό για το οποίο σας μιλάω».

Η πρώτη μεγάλη επιτυχία του Κανόβα ήταν το 1785, όταν σχεδίασε ένα ταφικό μνημείο του Πάπα Κλήμη XIV. Πρόκειται για ένα έργο που προκαλεί δέος, με τον πάπα, μυώδη και κινούμενο, να απλώνει το χέρι του για να αποκαλύψει την τεράστια δύναμη της Καθολικής Εκκλησίας. Ήταν αρκετό για να εξασφαλίσει τη φήμη του Κανόβα ως κορυφαίου γλύπτη της Ιταλίας και ήταν ακόμα, μόλις 28 ετών. Αλλά και η Μαρία Μαγδαληνή είχε χαιρετισθεί ως έργο ιδιοφυΐας .

Ο καλλιτέχνης ήταν διάσημος για την τεχνική δεξιοτεχνία του και για την ικανότητά του να αντιπαραβάλλει διαφορετικές υφές στο μάρμαρο. Το αποτέλεσμα είναι, οι επιφάνειες να λαμπυρίζουν με ένα είδος υπερφυσικής ενέργειας.

Η πολιτική

Άτομο με αυτοπεποίθηση και επιτήδειος, όπως ήταν ο Κανόβα ήταν και εξαιρετικά επιδέξιος ώστε να αποφεύγει την άμεση πολιτική ή ιδεολογική εμπλοκή. Γιατί πολύ απλά ήταν ένας άνθρωπος που δεν ανήκε σε κανέναν εκτός από τον εαυτό του και καμία κολακεία δεν μπορούσε να τον πείσει, ακόμη κι αν προερχόταν από έναν ηγεμόνα, όπως για παράδειγμα η Αικατερίνη Β’ της Ρωσίας.

Ωστόσο, το 1802 έλαβε μια εντολή, που δεν μπορούσε να αρνηθεί. Κλήθηκε στο Παρίσι για να δημιουργήσει ένα ηρωικό γυμνό του Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Ο κολοσσός των τριάμισι μέτρων βρίσκεται τώρα στο Apsley House στο Λονδίνο, την πρώην κατοικία του Δούκα του Ουέλινγκτον.

Ο Κάνοβα χρησιμοποίησε αυτή, τη μοναδική του εμπειρία από την αυλική ζωή, προς όφελός του, απαιτώντας από τον Ναπολέοντα να παράσχει πολιτιστική υποστήριξη στην Ιταλία και σχηματίζοντας συμμαχίες που αποδείχθηκαν καθοριστικές μετά την πτώση του αυτοκράτορα το 1814.

Διαβάστε επίσης:

Όλη η Ελλάδα είναι Πολιτισμός και θυμάται τη Μικρά Ασία

Ένα νεοκλασικό κτίριο στην Ακρόπολη για τον Πάνο Λασκαρίδη