Η ελληνική αεροπορία, ο Σμηναγός Χ και ο Αριστοτέλης Ωνάσης – Αποκαλύψεις και ντοκουμέντα

Όταν οι Έλληνες έχουν μεγαλώσει με τον θρύλο της Ολυμπιακής Αεροπορίας και κυρίως του ασυναγώνιστου Αριστοτέλη Ωνάση, που δόξασε τη χώρα παγκοσμίως, είναι δύσκολο να γίνουν αποδεκτές οι αποκαλύψεις, ακόμη και η αποκαθήλωση προσώπων.

Όταν ελάχιστοι γνωρίζουν, ποιος ήταν ο δημιουργός της ελληνικής πολιτικής αεροπορίας κι όταν, ακόμη και σήμερα οι πρωταγωνιστές της παραμένουν άγνωστοι, οι ανατροπές μπορεί να μην γίνονται εύκολα αποδεκτές. Εκτός κι αν υπάρχουν αδιάσειστες αποδείξεις. Τεκμήρια που να έχουν προκύψει από την σχολαστική έρευνα σε επίσημα έγγραφα, στοιχεία που να έχουν διασταυρωθεί σχολαστικά και τα όποια κενά ή σκοτεινές περιοχές να έχουν διαλευκανθεί. Γιατί οι μύθοι είναι για να περνάμε καλά αλλά η ιστορία γράφεται διαφορετικά.

Όπως το βιβλίο του Αχιλλέα Χεκίμογλου «Ο Ωνάσης και ο Σμηναγός Χ» (εκδόσεις Παπαδόπουλος), ένα ντοκουμέντο, που φέρνει για πρώτη φορά στο φως τα μεταπολεμικά αρχεία της Πολιτικής Αεροπορίας της Ελλάδας και αποκαλύπτει σε βάθος την ανασυγκρότηση των αεροπορικών συγκοινωνιών.

Με ήρωες διάσημα πρόσωπα, από τον Αριστοτέλη Ωνάση και την εμπλοκή του στη γέννηση της Ολυμπιακής Αεροπορίας, ως τους πολιτικούς ηγέτες με πρώτον τον Κωνσταντίνο Καραμανλή αλλά και «Αγνώστους Χ». Κυρίως τον δημιουργό της ΤΑΕ (Τεχνικαί Αεροπορικαί Εκμεταλλεύσεις) Στέφανο Ζώτο, τον «Σμηναγό Χ» του τίτλου, αυτόν που στην ουσία υπήρξε ο «πατέρας» της ελληνικής αεροπορίας.

Μια συναρπαστική ιστορία εξελίσσεται ως εκ τούτου, μέσα από τις σελίδες του πυκνογραμμένου και γεμάτου αποκαλύψεις βιβλίου, που διαβάζεται και ως θρίλερ πολιτικό, οικονομικό, επιχειρηματικό και βέβαια ανθρώπινο.

«Περιέχει  τα αρχεία της πολιτικής αεροπορίας», όπως σημειώνει ο Χεκίμογλου «που έρχονται στο προσκήνιο για πρώτη φορά στην ελληνική ιστορία και φωτίζουν  μια καθοριστική περίοδο, που έχει ως αφετηρία της, την επαύριο της Συμφωνίας της Βάρκιζας, και τερματισμό την πρώτη τροποποίηση της σύμβασης παραχώρησης της Ολυμπιακής το 1961, η οποία όχι μόνο αποτέλεσε το θεμέλιο για το χτίσιμο της «Υπεράνω του Ατλαντικού» διηπειρωτικής αεροπορικής εταιρείας αλλά και το νομοθετικό προηγούμενο, που επέτρεψε στον Ωνάση να αποσπά χρόνο με το χρόνο όλο και περισσότερα ανταλλάγματα σε βάρος του Δημοσίου».

Ο πρωτοπόρος

Η αρχή όμως δικαιωματικά ανήκει τον Στέφανο Ζώτο (1903 – 1975) εκπαιδευμένο στην αεροπλοΐα στην Αγγλία και ένθερμο μαχητή της δημιουργίας ελληνικής πολιτικής αεροπορίας. Ο Ζώτος είχε επίσης έντονη ανάμειξη στα πολιτικά πράγματα κατά τον Μεσοπόλεμο αρθρογραφώντας κατά των Βενιζελικών με το ψευδώνυμο «Σμηναγός Χ» (κάποια στιγμή αποκαλύφθηκε).

Όταν αντιλήφθηκε όμως, ότι οι συνοδοιπόροι του είχαν συμμετάσχει στην απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου εξοργίστηκε και κατέθεσε εναντίον τους. Πέρα από αυτά, η εταιρεία που είχε ιδρύσει, η ΤΑΕ ήταν πρωτοπόρα στην Ελλάδα κατά τούτο: Παρείχε εκπαίδευση σε πιλότους ενώ ταυτόχρονα εκτελούσε και πτήσεις ως αεροταξί.

Ήταν αυτός λοιπόν, που όταν επέστρεψε από τον στρατό της Μέσης Ανατολής, όπου υπηρέτησε στο εξόριστο υπουργείο Αεροπορίας,  θέλησε – απόστρατος αξιωματικός πλέον – να ανασυγκροτήσει την πολιτική αεροπορία στην Ελλάδα.

Σημαντικό ρόλο σ΄αυτό έπαιξαν οι σχέσεις, που είχε αναπτύξει με τους Αμερικανούς συμμάχους, τόσο σοβαρές μάλιστα που οδήγησαν σε συνεργασία με την TWA, η οποία έγινε μέτοχος και χρηματοδότης της ΤΑΕ! Την ίδια στιγμή, που η χώρα δεν ήταν απλώς διαλυμένη αλλά έμπαινε και σε έναν Εμφύλιο, με ό,τι δυσοίωνο σήμαινε αυτό.

Όπως γράφει εξάλλου, ο Χεκίμογλου «Δεν θα ήταν καθόλου παρακινδυνευμένο να υποθέσει κανείς, ότι η παρουσία της TWA στην κατεστραμμένη Ελλάδα λειτούργησε ως ‘εγγύηση’  για την ενεργό εμπλοκή των ΗΠΑ στη χώρα μας, δεδομένης της γεωπολιτικής της αξίας».

Χωρίς να λείπει και ένα ελληνικό παράδοξο, ενώ δηλαδή όλη η Ευρώπη λειτουργούσε με επιδοτούμενες κρατικές, αεροπορικές εταιρείες  σε καθεστώς κλειστών αγορών, η Ελλάδα βρισκόταν στο άλλο άκρο με ελεύθερη αεροπορική αγορά, ανοιχτή στον ανταγωνισμό.

Παράλληλα με τον αγώνα  του Ζώτου έτσι, και τους χειρισμούς του στην υλοποίηση του σχεδίου, ο αναγνώστης παρακολουθεί τις απαρχές της δημιουργίας της πολιτικής αεροπορίας στη χώρα.

Οι ζυμώσεις

Ακολουθούν όλα τα γεγονότα, που οδήγησαν σ΄αυτόν τον στόχο: Οι ζυμώσεις και οι εμπιστευτικές διαπραγματεύσεις του τότε διοικητή της Εθνικής Τράπεζας Γεώργιου Πεσμαζόγλου με τους Βρετανούς για την παραχώρηση των αεροπορικών συγκοινωνιών της Ελλάδας στη σημερινή British Airways.

Οι διαπραγματεύσεις επίσης, μεταξύ Αθήνας, Λονδίνου και Ουάσιγκτον για τη δημιουργία μίας τριεθνούς αεροπορικής εταιρείας, που συμβόλιζε, υποτίθεται, τη μετάβαση της Ελλάδας από την Αγγλική στην Αμερικανική κηδεμονία. Αλλά και το πρωτοφανές για την εποχή, άνοιγμα της αεροπορικής αγοράς και τη σύσταση της αεροπορικής εταιρείας των Μετοχικών Ταμείων και της Scottish Aviation, ΕΛΛ.Α.Σ. (Ελληνικαί Αεροπορικαί Συγκοινωνίαι). Επρόκειτο άλλωστε για την δεύτερη(!) ξένη επένδυση που γινόταν στη χώρα μετά τον πόλεμο.

Στο βιβλίο όμως αναβιώνει και η κρίση της πολιτικής αεροπορίας, που οδήγησε στην πρώτη κρατική παρέμβαση, με αναγκαστικό νόμο, των κυβερνήσεων Κέντρου. Ήταν η συγχώνευση των τριών τότε αεροπορικών εταιρειών, για την οποία έπαιξαν ρόλο σημαντικά πρόσωπα της εποχής οι Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, Σοφοκλής Βενιζέλος, Γεώργιος Παπανδρέου, Σταύρος Κωστόπουλος, Γεώργιος Καρτάλης.

Ο Ωνάσης

Όπως αποκαλύπτει ο συγγραφέας οι πρώτες προσπάθειες του Αριστοτέλη Ωνάση να εμπλακεί στην πολιτική αεροπορία είχαν ήδη ξεκινήσει από το 1946. Καθώς έβλεπε την εξέλιξη του κλάδου είχε έρθει κι εκείνος σε επικοινωνία με την TWA, αλλά χωρίς αποτέλεσμα, κυρίως γιατί συγκρούστηκε με τον Μαρκεζίνη για τους οικονομικούς όρους της συμφωνίας.

Πρώτος παρ΄ όλα αυτά, που ενδιαφέρθηκε για την ΤΑΕ ήταν ο Σταύρος Νιάρχος, με φυσικό επόμενο την μάχη μεταξύ τους επί κυβερνήσεως Κωνσταντίνου Καραμανλή.

«Ήταν η τύχη της ΤΑΕ, που οδήγησε για πρώτη φορά δύο παγκόσμιου εμβέλειας εφοπλιστές σε μια σύγκρουση μεγάλης κλίμακας, η οποία όχι μόνον δηλητηρίασε τις σχέσεις τους αλλά και αποτέλεσε την έναρξη του μεταξύ τους ανταγωνισμού, που θα απασχολούσε τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων όλου του πλανήτη», αναφέρει ο Χεκίμογλου.

Για τον ίδιο όμως και η περίπτωση Ζώτου είναι μοναδική στην ελληνική επιχειρηματική ιστορία. «Τίποτε δεν θα υπήρχε εάν ο Ζώτος», όπως λέει «δεν έφτιαχνε από το μηδέν την ΤΑΕ, εάν δεν εκπαίδευε πιλότους, προσωπικό καμπίνας, τεχνική βάση και στελέχη πωλήσεων.

Μάλιστα δεν θα ήταν ριψοκίνδυνο να ισχυριστεί κανείς, ότι ο Ωνάσης  θα είχε παραλάβει μόνο βίδες και καλές προθέσεις εάν δεν είχε προηγηθεί η ΤΑΕ και ο Ζώτος αλλά και ΕΕΕΣ (Ελληνική Εταιρεία Εναερίων Συγκοινωνιών) του Μεσοπολέμου, την οποία ξεπούλησαν αντί πινακίου φακής στη Lufthansa και στη συνέχεια διέλυσαν οι γερμανοί κατακτητές, χωρίς ποτέ μέχρι σήμερα να λογοδοτήσουν γι΄αυτό»…

Σύγκρουση Καραμανλή – Ωνάση

Κορύφωση του βιβλίου και ολοκλήρωση της έρευνας είναι η πρώτη σύγκρουση του Ωνάση με τον Καραμανλή με τα τελεσίγραφα του πρώτου, επιδιώκοντας αναθεωρήσεις των συμβάσεων προς τα επάνω, δηλαδή με ακόμη ευνοϊκότερους όρους. Ειδάλλως θα προχωρούσε στο κλείσιμο της εταιρείας, όπως απειλούσε ο ίδιος στις 15 Απριλίου του 1962.

Ένα μπραντ ντε φερ που κράτησε μήνες ως τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου, όταν «με τη μεγάλη του μπλόφα ο Ωνάσης τα πήρε όλα», όπως σημειώνει ο Χεκίμογλου. Συμπληρώνοντας χαρακτηριστικά: «Ακόμη και για συστημικούς παίκτες όπως ο Καραμανλής, που και κυνικότατος υπήρξε και αποφασιστικός, όχι απλά ήταν δύσκολος αντίπαλος ο Ωνάσης αλλά μετά βεβαιότητος θα μπορούσε να υποθέσει κανείς ότι η σύγκρουση μαζί του ήταν μάταιος κόπος.

Άλλωστε ο ίδιος ο Ωνάσης είχε παραδεχτεί ότι η ζωή του όλη ήταν ένας ατελείωτος τζόγος. Να σημειωθεί ότι τις μυστικές διαπραγματεύσεις έκανε για λογαριασμό του αρχηγού της ΕΡΕ ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, οδηγώντας στην αναθεώρηση της σύμβασης της Ολυμπιακής και θέτοντας τις βάσεις για τη μετέπειτα διεθνή επέκτασή της.

«Οι επιχειρήσεις δεν είναι μόνο η εμπορική μάρκα, η λειτουργική εκμετάλλευση, το παρεχόμενο προϊόν ή υπηρεσία και τα οικονομικά αποτελέσματα αλλά πρωτίστως οι άνθρωποί τους», επανέρχεται ο συγγραφέας. «Κι ήταν οι άνθρωποι της ΤΑΕ – οι ανώνυμοι πρωταγωνιστές της πτητικής λειτουργίας, της εναέριας και επίγειας εξυπηρέτησης, της άοκνης  προσπάθειας στην τεχνική βάση που τελικά έβαζαν πλάτη και θα έχτιζαν τον μύθο της Ολυμπιακής Αεροπορίας των πέντε ηπείρων, με τη συμβολή ενός πρόσφυγα από τη Σμύρνη που έτρωγε σίδερα: του Ωνάση».

Ο Αχιλλέας Χεκίμογλου, έχοντας σπουδάσει δημοσιογραφία, με ευδόκιμη υπηρεσία στο ρεπορτάζ μέσα από την εφημερίδα «Το Βήμα», αλλά ενταγμένος πλέον στο επιτελείο της Vodafone Ελλάδας δεν κρύβει το ρομαντικό σκέλος της υπόθεσης όσον αφορά τη συγκεκριμένη έρευνα.

Είναι η διαφύλαξη της συλλογικής μνήμης αναφορικά με την ελληνική πολιτική αεροπορία, αφού υπήρξε ένα από τα μέσα, που συνέβαλαν στην ανάπτυξη της χώρας. Με το ερευνητικό του ενδιαφέρον να εστιάζεται στην ιστορία των Συγκοινωνιών, της Πολεοδομίας, των Ψηφιακών Τεχνολογιών και της Ενέργειας στην Ελλάδα δεν είναι καθόλου περίεργο, πως όταν κατόρθωσε να εντοπίσει ένα βιβλιαράκι που είχε γράψει ο Ζώτος το 1955 με  τίτλο «ΤΑΕ το πειραματόζωο», αυτό θα γινόταν το κίνητρο για την μεγάλη έρευνα μιας ιστορίας που δεν είχε γραφτεί ποτέ ως τώρα.

Διαβάστε επίσης:

Ποιος μισεί τα έργα τέχνης; Από τον Ντα Βίντσι ως τον Πικάσο, δέκα βανδαλισμοί

Η μπλε «Όαση» του Ιβ Σεν Λοράν στο Μαρόκο – Πωλείται για 4 εκατομμύρια