Μαουρίτσιο Κατελάν: Αυτός και ο εαυτός του

Άρχισε να φτιάχνει κέρινα ομοιώματα διαφόρων θεμάτων, συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού του στη δεκαετία του ’90. Μερικά χρόνια αργότερα, είδαμε το κεφάλι του να ξεπροβάλλει από μια τρύπα στο πάτωμα, στο Ίδρυμα Σύγχρονης Τέχνης ΔΕΣΤΕ του Δάκη Ιωάννου.

Με συγκλονιστική ομοιότητα μας κοίταζε με σηκωμένα τα φρύδια, πιο έκπληκτος από εμάς. Αλλά και στα Σφαγεία της Ύδρας δεν είχαμε δει μόνον ένα, αλλά δύο ολόσωμα ομοιώματά του, κοστουμαρισμένα και ξαπλωμένα στο κρεβάτι. Κι αν δεν είχαν ορθάνοιχτα τα μάτια θα λέγαμε, ότι πορεύονταν στη μακαρία οδό…

Ο Μαουρίτσιο Κατελάν με το ανατρεπτικό, αλλά και νοσηρό χιούμορ του, που χρησιμοποιεί για να σατιρίσει δύσκολα θέματα κάνει τώρα ένα ακόμη βήμα: «Κρεμιέται» από το ταβάνι. Μ΄ ένα σχοινί στο λαιμό αιωρείται στον ιδιωτικό χώρο ενός πράσινου μαρμάρινου μπάνιου, φορώντας το ωραίο του μπλε κοστούμι, ξυπόλητος αλλά με μια ανθοδέσμη στο χέρι. Ίσως για να έχει αυτάρκεια ως το τέλος και να προλάβει τους τεθλιμμένους συγγενείς…

Το «YOU» είναι ένα νέο έργο του Ιταλού «προβοκάτορα» της σύγχρονης τέχνης, που εγκαινιάστηκε πριν από λίγες μέρες στην γκαλερί MASSIMO DE CARLO του Μιλάνου στο πλαίσιο της Εβδομάδας Τέχνης. Ο ίδιος υποστηρίζει, ότι το έργο έχει πολύ περισσότερα να πει, πέρα από το σοκ που προκαλεί στον θεατή, όταν βλέπει το επιτυχημένο ομοίωμα να κρέμεται από το ταβάνι.

Φυσικά ο καθένας προσλαμβάνει το μακάβριο θέαμα με τον τρόπο του. Αλλά το σίγουρο είναι, όσον αφορά τον καλλιτέχνη, ότι το θέμα του είναι ο θάνατος. Για τον οποίο δεν διστάζει διόλου να μιλήσει.

Είτε γιατί θέλει να τον ξορκίσει, είτε για να αποδώσει το συναίσθημα, που έχει προκαλέσει σε όλους η διετής πανδημία και τώρα ο πόλεμος ή ακόμα για να δείξει, πώς μπορεί να ζει κανείς με πόνο και τραύμα σε περιόδους αναταραχής, το ζήτημα είναι, ότι προκαλεί αίσθηση. «Κοιτάζοντας πίσω στη δουλειά μου, υπάρχει ξεκάθαρα μια αίσθηση απώλειας που τα συνδέει όλα», όπως λέει άλλωστε ο ίδιος.

Συμβολικό «Νανούρισμα»

«Η τέχνη δεν υπάρχει χωρίς τις αντιδράσεις του κοινού», λέει ο Μαουρίτσιο Κατελάν. Και για να είναι βέβαιος αναφορικά μ’ αυτές τις αντιδράσεις, δημιούργησε εκ νέου ένα παλαιότερο έργο του (1994) το «Νανούρισμα», που δώρισε μάλιστα στην πόλη του Μιλάνου, όπου και ζει σήμερα. Πρόκειται για μία εγκατάσταση, που αποτελείται από σωρούς από σάκους, τους οποίους ο καλλιτέχνης γέμισε με συντρίμμια από μια έκρηξη του 1993 και την τρομοκρατική επίθεση της Μαφίας στο Padiglione d’Arte Contemporanea, που τράνταξε όλη την πόλη, αφήνοντας πέντε νεκρούς.

Ακόμη πιο συμβολικά εξάλλου, το έργο στήθηκε στο Μνημειακό Κοιμητήριο της πόλης. Δύο σωροί από μπάζα τοποθετήθηκαν πάνω σε ράγες σιδηροδρόμου, που παλιά μετέφεραν κρεβάτια αποθανόντων ενώ οι επισκέπτες καλούνται να ακολουθήσουν τελετουργικά μία μακριά και ελικοειδή διαδρομή ώσπου να βρουν την εγκατάσταση. Να σημειωθεί, ότι θα παραμείνει στο μέρος αυτό ως τις 6 Νοεμβρίου και στη συνέχεια θα ενταχθεί στις συλλογές του Museo del Novecento.

«Το ‘Νανούρισμα’ είναι σύμβολο ενός συλλογικού τραύματος», όπως λέει ο Κατελάν «καθώς οι βόμβες που συγκλόνισαν την Ιταλία στόχευαν πολιτιστικούς χώρους, μουσεία και ιδρύματα, ήταν δηλαδή μια επίθεση στην ίδια την ιδέα του μέλλοντος». Η πόλη αντέδρασε γρήγορα για να ανοικοδομήσει τις κατεστραμμένες υποδομές, προσπαθώντας να θάψει τις πληγές και να συνέλθει από το σοκ, σύμφωνα με τον καλλιτέχνη. Αλλά το τραύμα παραμένει και «τα συντρίμμια είναι αυτό, που παρέμεινε ως φυσικό εμπόδιο για την πλήρη απομάκρυνσή τους». Για να καταλήξει, πως «Οι σωροί των ερειπίων στις σιδηροδρομικές γραμμές είναι ιστορίες και αφηγήσεις της ανθρωπότητας σε ένα γραμμικό μονοπάτι στην ιστορία».

Ο «εξυπνάκιας»

Αυτοδίδακτος μεν, πλην όμως έχοντας εκθέσει ως σήμερα τη δουλειά του σε μεγάλα μουσεία και Μπιενάλε, ο Μαουρίτσιο Κατελάν, εκτός από ιδιοφυής έχει χαρακτηριστεί όμως και ως ο «εξυπνάκιας» της σύγχρονης τέχνης, για τους τρόπους που μετέρχεται, προκειμένου να κεντρίσει την προσοχή του κοινού. Ή την αποστροφή του, όπως όταν κρεμούσε από το ταβάνι ή τους τοίχους ταριχευμένα άλογα ή χρησιμοποιούσε άλλα ταριχευμένα ζωάκια.

Από τα πιο γνωστά έργα του ωστόσο είναι το «La Nona Ora», με ένα ομοίωμα του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β΄, που είναι πεσμένος στο έδαφος, χτυπημένος από μετεωρίτη. Χωρίς να υπολείπεται ο «Χίτλερ» του, που τον δείχνει γονατιστό σαν να προσεύχεται, ένα έργο που το 2016 πουλήθηκε σε δημοπρασία για 17,2 εκατομμύρια δολάρια.

Και τι να πει κανείς για την περίφημη ολόχρυση τουαλέτα 18 καρατίων, που τιτλοφορείται «Αμερική» και, όπως είναι γνωστό έχει κλαπεί.

Ή για την φρέσκια μπανάνα που εμφανίσθηκε κολλημένη στον τοίχο με κολλητική ταινία, πουλήθηκε για 150.000 δολάρια και ήδη έχει δωριθεί στο Μουσείο Γκουγκενχάιμ της Νέας Υόρκης. Οπότε γεννάται το ερώτημα: Μήπως έχουμε να κάνουμε με έναν φαρσέρ;

Δεν είναι λίγοι άλλωστε εκείνοι που θυμούνται, ότι κάποτε είχε κάνει καταγγελία στην αστυνομία για την κλοπή μας αόρατης έκθεσης ή ότι είχε οδηγήσει συλλέκτες στην χωματερή του Παλέρμο, όπου είχε βάλει την πινακίδα «Χόλιγουντ».

Στην ευθεία ερώτηση όμως, που του έκανε Ιταλίδα δημοσιογράφος αν είναι ένας «απατεώνας της τέχνης» εκείνος είχε απαντήσει σοβαρά: «Θέλω να πιστεύω πως πολλοί εξέλαβαν ως προκλήσεις ό,τι για κάποιους άλλους μπορεί να αποτέλεσε τροφή για σκέψη. Λάβετε υπόψη τον Χίτλερ μου. Λόγω καθυστερήσεων στην παραγωγή εγώ τον είδα μόνον μετά την εγκατάστασή του στο μουσείο. Είχα υποσχεθεί πως θα το κατέστρεφα εάν δεν με έπειθε. Όταν είδα τις αντιδράσεις κατά την αποκάλυψή του, αντιλήφθηκα ότι γεννούσε σκέψεις για την ανθρώπινη φύση. Αυτός είναι κατά βάθος ο σκοπός της τέχνης».

Διαβάστε επίσης:

Τόμας και Ντόρις Άμαν. Οι συλλέκτες έπιναν νερό στ’ όνομά τους

Μελέτη γυμνού: Σπάνιο σχέδιο του Μιχαήλ Άγγελου για €30 εκατ.

Οι ήρωες με τα στυλό της Λίλας Μπελιβανάκη