Όποιος κάνει τον κόπο να ανοίξει το περίφημο βιβλίο του Samuel P. Huntington “The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order” (Η Σύγκρουση Πολιτισμών και η Επαναδημιουργία της Παγκόσμιας Τάξης) στον χάρτη που είναι στις σελίδες 26-27 θα δει ότι στο έτος γραφής του βιβλίου το 1996, ο συγγραφέας πρόβλεψε έναν κόσμο όπου ο δυτικός πολιτισμός περιλαμβάνει τα κράτη που σήμερα έχουν συνασπιστεί κατά της Ρωσίας. Τα παρουσιάζει ως αυτά που ανήκουν στη Δύση. Η Ρωσία χαρακτηρίζεται ως πολιτισμός της Ορθοδοξίας. Το ιδιαίτερα ενδιαφέρον σημείο είναι ο Huntington τοποθετεί την Ελλάδα στον πολιτισμό της Ορθοδοξίας. Με δεδομένο τον διχασμό που επικρατεί σήμερα στην χώρα μας, ο Αμερικάνος ιστορικός δεν ήταν ίσως εκτός πραγματικότητας.

Ο χάρτης του Huntington εξηγεί και την θέση της Κίνας ως προς την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία—αποτελεί από μόνη της άλλον πολιτισμό.

Τα αναφέρω αυτά, διότι όποιος πιστεύει ότι ο πόλεμος της Ουκρανίας δεν σηματοδοτεί το θερμό ξεκίνημα της σύγκρουσης πολιτισμών, θα πρέπει να εθελοτυφλεί.

Η σύγκρουση ξεκίνησε ήδη από την στιγμή της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης. Η επίθεση στους Δίδυμους Πύργους (9/11 όπως έχει μείνει στην ιστορία) ήταν το ξεκίνημα της σύγκρουσης της Δύσης με το Ισλάμ. Σήμερα, μπορεί η πρώτη να θεωρεί πως αυτόν τον πόλεμο τον κέρδισε αλλά το μέλλον μπορεί να αποδείξει το αντίθετο. Οι Ταλιμπάν, εξάλλου, είναι αυτοί που επανάκτησαν την εξουσία στο Αφγανιστάν και η Μέση Ανατολή έχει επιλέξει την ουδετερότητα στην σύγκρουση Ρωσίας – Δύσης.

Η σύγκρουση ξεπερνά τα όρια της βαρβαρότητας του Κόκκινου Στρατού – οι αδιάσειστες αποδείξεις που έρχονται καθημερινά στην επιφάνεια απλά επιβεβαιώνουν την ιστορική συνέχεια τους.  Η σύγκρουση αφορά τον πολιτισμό της Δύσης που, παρά τις αδυναμίες του, εξακολουθεί να στηρίζεται στο κράτος δικαίου και στον σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Απέναντι του έχει στον αυταρχισμό της Ορθόδοξης Ρωσίας – όπου το κράτος δικαίου ορίζεται από τον δικτάτορα και τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι κατά το δοκούν.

Οι γεωγραφικές γραμμές δεν είναι πάντα απόλυτα σαφείς. Γι’ αυτό η Ελλάδα – όπως και η Ουκρανία—δεν εντάσσονται στην Δύση—κατά Huntington.  Με βάση τον σημερινό πόλεμο και τις αντιδράσεις του επίσημου κράτους θα όφειλαν να ανήκουν σ’ αυτήν. Με βάση, όμως,  τις εσωτερικές αντιθέσεις – οι Ρωσόφιλοι και ρωσικά ομιλούντες στην Ουκρανία, οι ιδεολόγοι ζηλωτές του Εμφυλίου στην Ελλάδα—δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς την τοποθέτηση του Huntington.

Η σύγκρουση δεν είναι αναίτια. Η ερμηνεία για την ψυχική κατάσταση του Πούτιν είναι επιεικώς επιφανειακή. Η εξήγηση ότι ο Πούτιν αντέδρασε επειδή περικυκλώθηκε από το ΝΑΤΟ μπορεί να περιέχει μέρος της αλήθειας αλλά στο βάθος είναι ανιστόρητη και μερική. Διότι, λίγο μετά την ανάδειξη του στην κορυφή της εξουσίας, ο Ρώσος ηγέτης φλέρταρε με την ιδέα της συμμετοχής της χώρας του στην Δύση. Ας μην ξεχνάμε ότι μέχρι και πριν λίγα χρόνια υπήρχαν Ρώσοι παρατηρητές στο ΝΑΤΟ. Όσο για την ανασύσταση της Σοβιετικής Αυτοκρατορίας, κανένας δεν έχει ισχυριστεί ότι μέχρι εκεί φτάνει η μεγαλομανία του Ρώσου.

Ο Πούτιν «είδε» την Δύση και απογοητεύτηκε.  Ο τρόπος με τον οποίον ο καπιταλισμός εδραιώθηκε στην Δύση, φέρει μεγάλη ευθύνη για την δημιουργία της κλεπτοκρατίας. Αν η Δύση είχε καταφέρει να προσφέρει στους πολίτες, στους δικούς της και σ’ αυτούς που ήθελε να προσελκύσει, όσα υπόσχεται το καθεστώς της φιλελεύθερης δημοκρατίας, η Ρωσία του Πούτιν θα ήταν πρακτικά και ιδεολογικά σε ποιο αδύναμη θέση.

Στα τελευταία σαράντα χρόνια, ο δυτικός πολιτισμός έχει αιχμαλωτιστεί από ένα απάνθρωπο οικονομικό σύστημα που δεν έχει καταργήσει το κοινωνικό συμβόλαιο.

Το κοινωνικό συμβόλαιο δεν στηρίζεται στην συγγραφή συγκριμένων όρων η τήρηση των οποίων ελέγχεται. Αντίθετα, προϋποθέτει την κοινή αποδοχή για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του ατόμου καθώς και για την έννοια της πραγματικής οικονομικής αξίας και της συμμετοχής του κάθε πολίτη σ’ αυτήν. Η μείωση των ανισοτήτων και η εξασφάλιση μίας ελάχιστης οικονομικής ασφάλειας είναι αυτά που το ορίζουν.

Σε αντίθεση, τα νέα οικονομικά του τέλους του 20ου και της αρχής του 21ου αιώνα μας πρόσφεραν:

• Την κάκιστη διαχείριση της διαρθρωτικής αλλαγής από την βιομηχανία στις υπηρεσίες και της παγκοσμιοποίησης, με κύριο αποτέλεσμα την δημιουργία μόνιμα ανέργων.
• Επανειλημμένες χρηματοπιστωτικές κρίσεις, που διαλύσανε την μεσαία τάξη
• Την δημιουργία ενός νέου κοινωνικού και οικονομικού διχασμού με βάση την ψηφιακή επανάσταση.

Το τελικό αποτέλεσμα είναι η στασιμότητα στην ανάπτυξη και στην παραγωγικότητα, η μείωση του ανταγωνισμού, η αύξηση των ανισοτήτων.

Δεν ισχυρίζομαι, βέβαια, ότι ο Πούτιν θέλησε να διορθώσει τα στραβά του καπιταλισμού-καζίνο. Υποστηρίζω, όμως, ότι βλέποντας απέναντι του μια διαρθρωτικά – όπως το ερμήνευε— αδύναμη Δύση, αυτή ήταν η κατάλληλη στιγμή να εμποδίσει την περαιτέρω εξάπλωση ενός συστήματος ιδεών που αποτελούσε ανάθεμα για το δικό του μοντέλο, ενώ ταυτόχρονα δεν ικανοποιούσε τις προσδοκίες της μεγάλης μάζας των πολιτών που θεωρητικά τουλάχιστον το στήριζαν.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι, λοιπόν, μάχη ιδεών – οπότε σύγκρουση πολιτισμών. Σ’ αυτούς τους πολέμους ουδέτεροι δεν υπάρχουν. Αργά ή γρήγορα όλοι θα κληθούν να πάρουν θέση και με πράξεις να τη στηρίξουν.

Διαβάστε επίσης