Για χρόνια η Ε.Ε. ζούσε το όνειρο της.

Ως άριστος εργολάβος έδωσε υπεργολαβία την άμυνα της στις ΗΠΑ, την ενέργεια της στην Ρωσία και την οικονομία της στις τράπεζες. Και μετά συνέβη η Ουκρανία.

Το ξύπνημα ήταν άγριο. Απότομο. Αναπάντεχο. Μιλώντας στο forum των Δελφών, ο αναπληρωτής υπουργός εξωτερικών Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης έκανε μία ιδιαίτερη εύστοχη παρατήρηση: «Η 24η Φεβρουαρίου» είπε, « είναι για την Ευρώπη ότι ήταν η 9/11 για τις ΗΠΑ.»

Η ταχύτητα και η κοινότητα της αντίδρασης έσωσε – προς το παρόν—την Ε.Ε. Στο ίδιο συνέδριο, ο Λουκάς Τσούκαλης δεν μάσησε τα λόγια του, τονίζοντας ότι οι πραγματικές, οι πιο επικίνδυνες, οι απόλυτα επώδυνες προκλήσεις είναι μπροστά της.

Δυστυχώς για την Ευρώπη οι υπεργολαβίες τέλειωσαν. Και η Ε.Ε. είναι πλέον υποχρεωμένη να αποφασίσει ποια είναι.

Η Ρωσία απεδείχθη αναξιόπιστος εταίρος, έτοιμη να εκβιάσει προασπιζόμενη αυτά που θεωρεί ως βασικά συμφέροντα της.

Το χρηματοπιστωτικό σύστημα δουλεύει πρώτα για τον εαυτό του κι αν υπάρχει περιθώριο μπορεί να συνεισφέρει και λίγα ψιλά στο κοινό καλό. Οι αλλεπάλληλες κρίσεις είναι το χαρακτηριστικό του. Η κορύφωση των κερδών του ο αυτοσκοπός του.

Έμεινε η Αμερική. Αλλά, δυστυχώς, εκεί συνέβη ο Τραμπ. Οπότε τίθεται το ερώτημα: μετά την Ουκρανία, μπορεί η Ε.Ε. να ριψοκινδυνεύσει την εκλογή ενός «Τραμπ» στον Λευκό Οίκο;

Η ενότητα στις κυρώσεις, εξάλλου, είναι εν μέρει επιφανειακή—δεν τις επιβάλλουν όλα τα μέλη με την ίδια θέρμη. Στην οικονομική πολιτική άλλα θέλει ο Βοράς και άλλα ο Νότος. Στην ενέργεια άλλες είναι οι ανάγκες της Σλοβακίας και άλλες της Ισπανίας. Στην μετανάστευση άλλες της Ελλάδας και άλλες της Δανίας.

Στην ανεξαρτησία των θεσμών της δημοκρατίας η Ουγγαρία ελέγχεται για σχεδόν πλήρη απόκλιση και επιχειρεί να κάνει την ένωση αλά καρτ. Στην διεύρυνση, η Βόρεια Μακεδονία περιμένει δύο χρόνια στο κατώφλι, διότι υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων. Η ασφάλεια της Βαλκανικής Χερσονήσου –και δει των Δυτικών Βαλκανίων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την Ε.Ε. και απόφαση δεν παίρνεται. Άλλα μέλη της Ε.Ε. είναι στο ΝΑΤΟ και άλλα δεν είναι.

Είναι γεγονός ότι, όπως είχε υπογραμμίσει ο Μιτεράν, η Ευρωπαϊκή Ένωση προοδεύει μέσα από κρίσεις. Ήδη, με το Ταμείο Ανάκαμψης έκανε ένα μεγάλο βήμα μπροστά. Με τις κυρώσεις, επίσης. Η καθυστέρηση, όμως, στον σχεδιασμό κοινής ενεργειακής πολιτικής δεν αποτελεί καλό προμήνυμα για τις επερχόμενες προκλήσεις στους τομείς της άμυνας, της εξωτερικής πολιτικής και της μετανάστευσης.

Είτε το θέλει είτε όχι, η Ε.Ε. βρίσκεται σε σταυροδρόμι. Θα πρέπει να αποφασίσει αν θα αποκτήσει την οντότητα μίας μεγάλης δύναμης ή θα εξακολουθήσει να ζει με ψευδαισθήσεις.

Στην πρώτη περίπτωση, ορισμένα εθνικά δικαιώματα θα πρέπει να περάσουν στην κεντρική ευρωπαϊκή εξουσία. Στη δεύτερη θα συνεχίσει να πιστεύει – ή θα προσποιηθεί ότι πιστεύει—στην ειρήνη που φέρνει η οικονομική αλληλεξάρτηση—οπότε νομοτελειακά θα οδηγηθεί στην πλήρη κατάρρευση της.

Το δίλημμα που είχε θέσει ο Dani Rodrik παραμένει: η Ε.Ε. μπορεί να έχει μόνο δύο από τα ακόλουθα τρία: εθνική ανεξαρτησία, δημοκρατία και ανάπτυξη μέσω της παγκοσμιοποίησης.

Πολλοί κατηγορούν την Μέρκελ για την πολιτική της συνύπαρξης (appeasement) με την Ρωσία. Η Μέρκελ απλά πίστεψε στην ισχύ της «μαλακής δύναμης» (soft power), πέφτοντας στην ίδια παγίδα με τις ΗΠΑ. Η δημοκρατία, το δυτικό πρότυπο διακυβέρνησης δεν εξάγεται και δεν επιβάλλεται, η οικονομική ευημερία και αλληλεξάρτηση δεν εγγυόνται την ειρήνη και την συνύπαρξη.

Η εποχή της αθωότητας τέλειωσε. Από εδώ και πέρα το παιγνίδι είναι μόνο για μεγάλα παιδιά. Η Ε.Ε. θα πρέπει να αποφασίσει αν θα σταθεί ισότιμα απέναντι στην Ρωσία και στον αυταρχισμό, αν θα υπερασπιστεί την δημοκρατία με πράξεις και όχι με λόγια, αν θα είναι η τέταρτη Μεγάλη Δύναμη ή μία υπερτιμημένη τελωνειακή ένωση.