Στα ίχνη του Γιάννη Σακελλαράκη – Μια ταινία για τον σπουδαίο αρχαιολόγο

«Εικόνες, διαδρομές, διηγήσεις, ίχνη του απώτερου παρελθόντος, βιώματα του σήμερα, αναμνήσεις των ζωντανών και των νεκρών και σπαράγματα αρχειακού υλικού συνθέτουν μια προσωπική αφήγηση για να πουν μια ιστορία. Την ιστορία του αδιάσπαστου, του ενιαίου χρόνου».

Αυτόν τον χρόνο αναζητεί η σκηνοθέτης Διονυσία Κοπανά, ακολουθώντας τη ζωή και το έργο ενός σπουδαίου αρχαιολόγου, του Γιάννη Σακελλαράκη, καθώς το ίχνος που άφησε πίσω του χαράχτηκε βαθιά στη γη. Στις Αρχάνες, στο Ιδαίον Άντρον, στα Κύθηρα και τέλος στη Ζώμινθο όπου έσκαψε σε όλη του τη ζωή αναζητώντας άλλα ίχνη, των αρχαίων, και το νήμα που μας συνδέει μαζί τους.

Το ντοκιμαντέρ της έτσι, «Το ίχνος του χρόνου», που παρουσιάζεται αύριο Δευτέρα σε πρεμιέρα στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος είναι ένα ταξίδι, που αναζητά τον άνθρωπο, μέσα από το ίχνος που άφησε στους τόπους όπου βρέθηκε και στους ανθρώπους που γνώρισε. Μια κινηματογραφική ανασκαφή, που φέρνει στο φως μια εικόνα μέσα από θραύσματα και ίχνη, όπως ακριβώς συμβαίνει και στην πρακτική της αρχαιολογίας. Και εν τέλει μια ταινία για τον χρόνο, τη μνήμη, τη νοσταλγία.

«Η Μινωική Κρήτη του Γιάννη Σακελλαράκη (1936-2010), αναδύεται μέσα από τα πρόσωπα των σημερινών βοσκών», λέει η Διονυσία Κοπανά. Καθόλου τυχαία μάλιστα, καθώς οι ίδιοι είναι και οι εργάτες των ανασκαφών κι έτσι συναντούν τους μινωίτες προγόνους τους στη σκιά των ίδιων βουνών. «Δίπλα στα ανασκαμμένα μινωικά νεκροταφεία, οι άνθρωποι συνεχίζουν να κάνουν τις ίδιες σχεδόν αρχέγονες τελετουργίες τους, να προσφέρουν θυμίαμα στους νεκρούς τους. Να τους τιμούν και να τους θυμούνται. Αρχαίες λέξεις και μελωδίες που μοιάζει να θέλουν να τους συμφιλιώσουν με την έννοια όχι του θανάτου αλλά της ζωής», προσθέτει.

Η γεύση της προϊστορίας

  Κυρίως όμως μέσα από την ταινία αναδύεται η προσωπικότητα του ίδιου του Σακελλαράκη, η ευγένεια της ψυχής και των πράξεών του, ο μέγας σεβασμός στην προσέγγιση των αρχαίων λειψάνων, η τεράστια επιστημονική του γνώση, η φιλοσοφία του για τη ζωή, η απαράμιλλη γοητεία ενός ανθρώπου που ήξερε να μιλά στις καρδιές και στο συναίσθημα, ακόμη και για πράγματα τόσο μακρινά και άγνωστα όσο η προϊστορική αρχαιολογία. Γιατί ο ίδιος ήταν ένας ποιητής της αρχαιολογίας, που όπως έλεγε, είχε την καλή τύχη να βρεθούν στον δρόμο του αυτά τα υλικά κατάλοιπα του παρελθόντος.«Γιατί να μη λογίζομαι πανευτυχής, τρισμάκαρ, όλβιος, αφού χάθηκα στην αγαθότητα της ανωνυμίας της προϊστορίας…», όπως έγραφε στο βιβλίο του «Γεύση μιας προϊστορικής ελιάς».

 Κι όλα αυτά στην Κρήτη, που ο Γιάννης Σακελλαράκης αγάπησε σαν να ήταν ο γενέθλιος τόπος, αλλά τον αγάπησε κι αυτή. Όχι μόνο δίνοντάς του τα δώρα της αρχαίας γης αλλά και μέσα από την αγάπη των ανθρώπων της, που τον συντρόφευε ως το τέλος. Γι΄ αυτό άλλωστε εκεί ψηλά, στα 1200 μέτρα του Ψηλορείτη, στη μινωική Ζώμινθο ζήτησε να επιστρέψει για την τελευταία του κατοικία. Και από εκεί να ατενίζει κάθε καλοκαίρι τη συνέχιση του έργου από την αγαπημένη του σύντροφο, την αρχαιολόγο Έφη Σαπουνά- Σακελλάρη που εκπληρώνει το δικό του _και δικό της _ όραμα της ανασκαφής αυτού του μινωικού ανακτόρου των βουνών.

 Όπως σημειώνει και η Διονυσία Κοπανά «Οι κρητικοί βοσκοί αναπνέουν τον ίδιο αέρα με τους προγόνους, ακούν το ίδιο θρόισμα των φύλλων, βλέπουν τη γη τους να ανθίζει ξανά και ξανά. Ακόμη και οι ήχοι της φύσης παραμένουν αναλλοίωτοι, η ξεσηκωτική κρητική μουσική δεν είναι παρά η αντανάκλασή τους.  Όλα συνυπάρχουν την ίδια στιγμή. Παρελθόν, παρόν και μέλλον είναι εκδοχές του ίδιου υλικού της ύπαρξης, και η κινηματογραφική γλώσσα, μου έδωσε μια μηχανή του χρόνου για να κινηθώ ελεύθερα μέσα σ’ αυτές. Να, όπως το νερό, που είναι ταυτόχρονα κι αέρας και υγρό και πάγος».

Η βράβευση

 Κάνοντας εξάλλου ήδη τη διαδρομή της σε ελληνικά και ξένα φεστιβάλ, η ταινία βραβεύθηκε στο διεθνές φεστιβάλ Ροσένια στην Κατάνια της Ιταλία με τους κριτές να επισημαίνουν την αρτιότητα της σύλληψης και της κινηματογράφησής της, καθώς και της παρουσίασης της εικόνας του μεγάλου έλληνα αρχαιολόγου. Όπως αναφέρεται στο σκεπτικό τους «Το ίχνος του χρόνου» τονίζει «Τη σημασία και τον σκοπό της αρχαιολογικής έρευνας, την προσέγγιση του ερευνητή σε μία ανασκαφή, τα συναισθήματά του, τις αμφιβολίες του, τις σχέσεις με τους συναδέλφους , τους εργάτες της ανασκαφής και τους ανθρώπους γύρω του».

  Ως έναν ύμνο «στον αφοσιωμένο αρχαιολόγο, δάσκαλο και ποιητή Γιάννη Σακελλαράκη» χαρακτηρίζει εξάλλου, το ντοκιμαντέρ και η Μέμη Σπυράτου, πρόεδρος και καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ αρχαιολογικών ταινιών – ΑΓΩΝ. «Είναι και ένας ύμνος στην αρχαιολογία, τη βαριά βιομηχανία μιας χώρας, που δεν έχει βιομηχανία», σημειώνει η ίδια.

«Συλλέγω λοιπόν τα ίχνη, από το χθες κι από το τώρα για να τ’ αφήσω κληρονομιά στο αύριο. Τα πάντα αφήνουν ίχνος. Οι άνθρωποι στον τόπο και το χρόνο, τα δέντρα, τα ζωντανά, ο άνεμος όταν περνάει μέσα από τα φύλλα των δέντρων, ακόμη και τα μυρμήγκια στο διάβα τους. Ακόμη και οι ταινίες. Αυτή είναι η δική μου αρχαιολογία!», όπως λέει η Διονυσία Κοπανά καταθέτοντας ένα έργο για το οποίο δούλεψε τέσσερα χρόνια ακολουθώντας τα ίχνη, που αφήνει ο χρόνος.