Δεν έχουμε πολλά για να αισθανόμαστε ευχαριστημένοι ή ικανοποιημένοι. Ο πόλεμος στην Ουκρανία μας κάνει να αναλογιστούμε την πορεία των τελευταίων 50 ετών και να δούμε, ίσως, με άλλο μάτι τις αθλιότητες μας.

Τριάντα χρόνια δυστυχίας με δύο παγκοσμίους πολέμους και ένα οικονομικό κραχ, μόλις άρκεσαν για να δώσουν τριάντα χρόνια αισιοδοξίας, ευημερίας και αναγνώριση της συλλογικής ευθύνης προς τον συνάνθρωπο.

Μετά πήραμε ξανά την κάτω βόλτα.

Πρώτα η πανδημία απεκάλυψε την υποβάθμιση της δημόσιας υγείας αλλά και τις τεράστιες αδυναμίες του διεθνούς συστήματος διακυβέρνησης. Η αλήθεια λύγισε μπροστά στην σκοπιμότητα της διεθνούς πολιτικής και την επιθυμία της ηγεσίας να είναι αρεστή στους ισχυρούς.

Στην συνέχεια διαπιστώσαμε πόσο ευάλωτο είναι το οικονομικό σύστημα που χτίσαμε πάνω στα θεμέλια της παγκοσμιοποίησης και της μεγιστοποίησης του κέρδους. Ένα σύστημα που δεν άντεξε ούτε για δύο χρόνια. Σήμερα, πιεσμένο και από άλλους παράγοντες – τον πόλεμο, την γεωπολιτική αντιπαλότητα, την άνοδο του οικονομικού εθνικισμού—κλονίζεται συθέμελα.

Πόλεμος και πανδημία έβαλαν την κλιματική αλλαγή σε δεύτερη μοίρα. Λες και η Φύση θα κάνει ανακωχή, μέχρι να τα βρει η Δύση με την Ρωσία. Τα χειρότερα έπονται.

Η γεωπολιτική σύγκρουση είναι σε έξαρση. Ο Πούτιν προετοιμάζεται για την σημερινή σύγκρουση από τότε που ανέλαβε την εξουσία. Σήμερα, αντίθετα με τις προσδοκίες δεν θα κάνει πίσω. Ούτε του φτάνει μία σημαντική νίκη (π.χ. η κατάληψη της Μαριούπολις). Αδιαφορεί για τις απώλειες, κραδαίνει το φόβητρο των πυρηνικών και θα σταματήσει μόνο όταν θα θεωρήσει πως έχει αποκαταστήσει το γόητρο της ΕΣΣΔ.

Μπορεί η Δύση να στρέφει βλέμμα ελπίδας προς την Κίνα – που κατά τεκμήριο για λόγους οικονομικούς δεν θα ήταν υπέρ ενός πολέμου – αλλά η ηγεσία της δεν έχει λύση παρά να συνεχίσει να κάθεται πάνω στον φράχτη. Αν εκδηλωθεί ανοιχτά υπέρ του Πούτιν κινδυνεύει από τις οικονομικές κυρώσεις. Στην αντίθετη έκβαση, θα σπάσει το ενιαίο μέτωπο του αυταρχισμού που επιχείρησε να στήσει πριν από μερικές εβδομάδες και, επιπλέον, θα εμφανιστεί ότι συντάσσεται με την Δύση κόντρα στον κύριο πολιτικό της σύμμαχο.

Η κατάσταση στον κυβερνοχώρο μοιάζει με την Άγρια Δύση. Η τεχνολογία έχει ήδη ξεπεράσει την διπλωματία.

Το ίδιο και στο διάστημα. Η ειρηνική συνύπαρξη διανύει τις τελευταίες της μέρες. Στον επόμενο χτύπο θα ζήσουμε την στρατικοποίηση του.

Η διάδοση των πυρηνικών θα αποκτήσει νέα ώθηση. Για πολλούς το μάθημα από την Ουκρανίας είναι ότι δεν πρέπει να αποχωρίζεσαι τα πυρηνικά σου όπλα. Όσοι τα έχουν θα επιδιώξουν να τα αυξήσουν. Όσοι τα επιδιώκουν θα κάνουν τα παν για να τα αποκτήσουν.

Πόλεμος, πανδημίες, κλιματική αλλαγή, γεωπολιτική σύγκρουση θα δημιουργήσουν νέα κέντρα φτώχειας και κύματα προσφυγιάς. Αδιάβατα σύνορα θα υψωθούν και πάλι, μάχες θα δίνονται για πρώτες ύλες και για νερό, εξοπλιστικά προγράμματα θα γνωρίσουν νέες δόξες, ο λαϊκισμός θα αποκτήσει πιο ισχυρά πόδια.

Η φιλελεύθερη δημοκρατία θα υποφέρει και θα υποχωρεί. Ο αυταρχισμός θα φαντάζει ως επιθυμητή εναλλακτική λύση στην βοή του όχλου και στην αδυναμία των δημοκρατικών θεσμών να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του νέου κόσμου. Κι αν δεν είναι ο αυταρχισμός, θα είναι η μη φιλελεύθερη δημοκρατία.

Νέες στην ηλικία ηγεσίες, εμπνευσμένες με φαντασία, αλώβητες ιδεολογικά, ευαίσθητες κοινωνικά, αποφασισμένες ρεαλιστικά, μπορεί να βρουν δρόμο, να μας βγάλουνε από το αδιέξοδο στο οποίο αυτοεγκλωβιστήκαμε.

Τι πιθανότητες υπάρχουν; Μικρές. Η ελπίδα, όμως, πάντα υπάρχει.

Διαβάστε επίσης

Το πολιτικά ακατανόητο σύνθημα «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες»