Τετάρτη στη Νέα Υόρκη παραλαμβάνονται τα κλεμμένα αρχαία της συλλογής Στάινχαρντ

Στην Ελλάδα επιστρέφουν σε λίγες μέρες οι ελληνικές αρχαιότητες που είχαν κατασχεθεί στα χέρια του αμερικανού «συλλέκτη» Μάικλ Στάινχαρντ.

Τα αρχαία θα παραλάβει η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, κατά τη διάρκεια τελετής, που θα γίνει στη Νέα Υόρκη την Τετάρτη 23 Φεβρουαρίου στο Γραφείο του νέου Γενικού Εισαγγελέα Νέας Υόρκης, Άλβιν Μπραγκ.

Πρόκειται, όπως είναι γνωστό, για ένα σύνολο 47 αρχαιοτήτων, μεταξύ των οποίων μία μινωική λάρνακα, ο κορμός ενός Κούρου, μία χάλκινη προτομή γρύπα, κυκλαδικά αγγεία, ειδώλια και χάλκινα ξίφη, τα οποία προέρχονταν από τη Στερεά Ελλάδα, την Κρήτη, τις Κυκλάδες (Πάρο, Νάξο), τη Σάμο και τη Ρόδο.

Το γεγονός είναι ιδιαίτερα σημαντικό  και με ξεχωριστό συμβολισμό, κάτι που επιβεβαιώνεται από την παρουσία της κυρίας Μενδώνη, η οποία θα βρίσκεται στο Μανχάταν, προκειμένου να παραλάβει επισήμως τα κλεμμένα αρχαία, που έχουν διακινηθεί εκτός Ελλάδος μέσα από τα δίκτυα αρχαιοκαπηλίας, που καταληστεύουν τους αρχαιολογικούς θησαυρούς από χώρες με μεγάλο πολιτισμό. Για τον σκοπό αυτό η κυρία Μενδώνη αναχώρησε την Δευτέρα από την Ελλάδα για να επιστρέψει στις 27 Φεβρουαρίου φέρνοντας μαζί της τα πολύτιμα έργα που βρίσκονταν παράνομα στη συλλογή του  Στάινχαρντ.

Όπως είναι γνωστό ο δισεκατομμυριούχος επενδυτής Μάικλ Στάινχαρντ έχει παραδώσει 180 αρχαία προερχόμενα από έντεκα χώρες του κόσμου (Ελλάδα, Αίγυπτος, Βουλγαρία, Ιράκ, Ισραήλ, Ιταλία, Ιορδανία, Λίβανος,  Λιβύη, Συρία και  Τουρκία). Για την παράνομη διακίνησή τους μάλιστα και ώσπου να φθάσουν στα χέρια του Στάινχαρντ  είχαν χρησιμοποιηθεί δώδεκα δίκτυα αρχαιοκαπηλίας. Ο 80χρονος σήμερα συλλέκτης πάντως, δεν θα αντιμετωπίσει επί του παρόντος ποινικές διώξεις ως αντάλλαγμα της παράδοσης των συνολικής αξίας 70 εκατομμυρίων δολαρίων αρχαιοτήτων, και στο πλαίσιο της συμφωνίας που έκανε με τις διωκτικές αρχές της χώρας του. Με την ρητή ωστόσο απαγόρευση απόκτησης αρχαιοτήτων ισοβίως, ακόμη και από τη νόμιμη αγορά έργων τέχνης, κάτι που συνιστά ένα  πρωτοφανές είδος ποινής.

 

Την τριετή έρευνα είχε διεξάγει το Γραφείο της Εισαγγελίας του Μανχάταν στη Νέα Υόρκη, όπου βοηθός Εισαγγελέας και έφεδρος συνταγματάρχης είναι ο ελληνικής καταγωγής Μάθιου Μπογκντάνος. Είναι αυτός που βάζει και πάλι την υπογραφή του σε μια ακόμη παράδοση κλεμμένων αρχαιοτήτων στο ελληνικό κράτος με τον πλέον επίσημο τρόπο. Πρόκειται για τον επικεφαλής της υπηρεσίας για την παράνομη διακίνηση αρχαιοτήτων ο οποίος, άλλωστε, έχει βραβευθεί με το Εθνικό Μετάλλιο Ανθρωπιστικών Σπουδών, όταν ηγήθηκε αποτελεσματικά μίας έρευνας που αφορούσε τη λεηλασία του Εθνικού Μουσείου του Ιράκ.

 Ανάμεσα στα αρχαία που έχει παραδώσει άλλωστε η Γενική Εισαγγελία του Μανχάταν στο ελληνικό κράτος ήταν και η μαρμάρινη σαρκοφάγος με ανάγλυφη παράσταση από τον Τρωικό Πόλεμο, που είχε κατασχεθεί από την γκαλερί «Royal-Athena Galleries».

 

Στην προκειμένη περίπτωση οι έρευνές του είχαν επικεντρωθεί και στο Μουσείο του Ισραήλ, όπου ο Στάινχαρντ είχε δανείσει, μεταξύ άλλων, και οκτώ νεολιθικές μάσκες για μια έκθεση, οι οποίες επίσης κατασχέθηκαν. Ο ίδιος μάλιστα ως μέγας συλλέκτης και προφανώς έχοντας την πεποίθηση ότι δεν πρόκειται να αποκαλυφθεί, δάνειζε τακτικά αρχαιότητες -και παράνομες- για εκθέσεις και στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης, του οποίου ήταν χορηγός. Εξάλλου μία αίθουσα φέρει το όνομά του.

Στην «αρπακτική όρεξη του Στάινχαρντ  για λεηλατημένα αντικείμενα, χωρίς να ανησυχεί για τη νομιμότητα των πράξεών του, αλλά και για τη νομιμότητα των κομματιών που αγόρασε και πούλησε ή για την σοβαρή πολιτιστική ζημιά που προκάλεσε σε ολόκληρο τον κόσμο» είχε αναφερθεί και ο γενικός εισαγγελέας, ως πριν λίγο καιρό, Σάιρους Βανς, ο οποίος μόλις συνταξιοδοτήθηκε. «Η επιδίωξή του για “νέα’” αποκτήματα είτε για να τα εκθέσει είτε για να τα  πουλήσει δεν γνώριζε γεωγραφικά ή ηθικά σύνορα, κάτι που αποδεικνύεται από το εκτεταμένο δίκτυο του υποκόσμου των εμπόρων αρχαιοτήτων, των αρχηγών του οργανωμένου εγκλήματος, των ατόμων που ξεπλένουν χρήματα και των λαθρανασκαφέων αρχαίων τάφων, στους οποίους βασίστηκε για να επεκτείνει τη συλλογή του», όπως είχε πει ο κ. Βανς.

Ένα παράδειγμα για τον τρόπο παράνομης διακίνησης αρχαιοτήτων δίνει μάλιστα η μινωική λάρνακα.

Ο Στάινχαρντ την είχε αγοράσει από τον γνωστό έμπορο αρχαιοτήτων Εουτζίν Αλεξάντερ μέσω της FAM Services που εδρεύει στις Σεϋχέλλες για 575.000 δολάρια τον Οκτώβριο του 2016. Ο διακινητής ζήτησε από τον Στάινχαρντ να πληρώσει το ποσόν μέσω της SATABANK, ενός χρηματοπιστωτικού ιδρύματος με έδρα τη Μάλτα, που η λειτουργία του όμως, ανεστάλη αργότερα για ξέπλυμα χρήματος.

Το ίδιο αρχαίο ωστόσο, έγινε στη συνέχεια και πρωταγωνιστής ενός επεισοδίου με τον συλλέκτη, όταν παραπονιόταν σε έναν ειδικό ερευνητή που του ζητούσε να τεκμηριώσει την προέλευση μιας άλλης αρχαιότητας. «Βλέπεις αυτό το κομμάτι;», του είχε πει, δείχνοντας την λάρνακα. «Δεν υπάρχει προέλευση για αυτό. Αν δω ένα κομμάτι και μου αρέσει, τότε το αγοράζω».

 

Εν τέλει όμως η φήμη του αμαυρώθηκε οριστικά μετά από την έρευνα και τις αποδείξεις που προσκομίστηκαν, καθώς κατηγορήθηκε ότι έβλεπε τις αρχαιότητες ως απλά εμπορεύματα, χωρίς να σέβεται, ότι αντιπροσωπεύουν την κληρονομιά των ξένων λαών, από τους οποίους λεηλατήθηκαν, συχνά σε περιόδους διαμάχης και αναταραχής.

Να σημειωθεί ότι από τις αμερικανικές έρευνες, στις οποίες συνέδραμε και το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού, εκδόθηκαν και 17 δικαστικά εντάλματα. Τα στοιχεία που προέκυψαν έτσι, ήταν αδιάσειστα. Όπως, ότι οι 171 από τις 180 αρχαιότητες που κατασχέθηκαν, εμφανίζονταν για πρώτη φορά στα χέρια ατόμων που ήταν διακινητές αρχαιοτήτων και μερικοί από αυτούς είχαν καταδικαστεί για παράνομο εμπόριο. Επίσης οι 101 εμφανίζονταν  σε φωτογραφίες, βρώμικες ή και χωρίς συντήρηση. Και οι 100 ήταν καλυμμένες με βρώμικη κρούστα πριν από την αγορά τους από τον Στάινχαρντ. Εξάλλου πολλές είχαν διακινηθεί μετά από εμφύλιες αναταραχές και λεηλασίες.

Σύμφωνα με έγγραφα που κατατέθηκαν στο δικαστήριο, η ποινική έρευνα για τον Στάινχαρντ άρχισε τον Φεβρουάριο του 2017. Ενώ αναζητούσαν ένα αρχαίο κεφάλι ταύρου, που είχε κλαπεί από τον Λίβανο κατά τον εμφύλιο πόλεμο της χώρας διαπιστώθηκε, ότι ο Στάιχαρντ το είχε αγοράσει έναντι πολλών εκατομμυρίων και μάλιστα το είχε δανείσει Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης. Το αρχαίο κατασχέθηκε και επιστράφηκε στο Λίβανο μαζί με ένα ακόμη μαρμάρινο άγαλμα μόσχου.

Στη συνέχεια το νήμα ξετυλίχθηκε γρήγορα. Το Γραφείο της Εισαγγελίας πληροφορήθηκε την ύπαρξη και άλλων κλεμμένων αρχαιοτήτων στο διαμέρισμα και στο γραφείο του συλλέκτη και έτσι άρχισε ποινική έρευνα για την απόκτηση, κατοχή και πώληση περισσότερων από 1.000 αρχαιότητες, τουλάχιστον από το 1987.

Διαβάστε επίσης

Οι Πρόεδροι αγαπούν τις γάτες – Κι εκείνες επίσης

Γιαννούλης Χαλεπάς. Τραγική ζωή, μεγαλειώδες έργο