Το μηχανισμό, αλλά και το ρόλο που παίζει η κυτταρική γήρανση στην καρκινογένεση και δη στην υποτροπή του καρκίνου, μέσω των μεταλλάξεων, ανακάλυψε το Εργαστήριο Ιστολογίας-Εμβρυολογίας, της Ιατρικής Σχολής, του ΕΚΠΑ, και δημοσίευσε σχετική μελέτη στο επιστημονικό περιοδικό «Molecular Cell», η οποία και χαρακτηρίστηκε από την Αμερικανική Ομοσπονδία για την Έρευνα στον Καρκίνο «break through».

Στο ίδιο εργαστήριο, στο πλαίσιο της Εμβληματικής Δράσης για την αντιμετώπιση του ιού SARS-CoV-2, διαπιστώθηκε και δημοσιεύθηκε, σε άλλη μελέτη στο «European Respiratory Journal», ότι ο κορονοϊός, όχι μόνο προκαλεί κυτταρική γήρανση, αλλά μέσα στα γηρασμένα κύτταρα, υπάρχει πρόσφορο έδαφος για να μεταλλαχθεί. Τις σημαντικές αυτές αποκαλύψεις έκανε σε συνέντευξη του στο Πρακτορείο Fm και στην εκπομπή της Τάνιας Η. Μαντουβάλου «104,9 ΜΥΣΤΙΚΑ ΥΓΕΙΑΣ», ο διευθυντής του Εργαστηρίου, καθηγητής Ιστολογίας- Εμβρυολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, παθολογοανατόμος με εξειδίκευση στη μοριακή βιολογία Βασίλης Γοργούλης, που είναι και ο συντονιστής της Εμβληματικής Δράσης. O καθηγητής σε μία από τις σπάνιες συνεντεύξεις του, εξηγεί πως η γνώση του μηχανισμού της κυτταρικής γήρανσης μπορεί να οδηγήσει σε νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις, τόσο στον καρκίνο, όσο και στην Covid19 με την βοήθεια σενολυτικών φαρμάκων, που αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε κλινικές δοκιμές. «Είδαμε ξεκάθαρα σε νεκροτομικό υλικό ασθενών που αποβίωσαν από covid19 ότι ένα ποσοστό γύρω στο 20% των πνευμονοκυττάρων τους εμφανίζουν τα χαρακτηριστικά της κυτταρικής γήρανσης».

1

Μεταλλάξεις και καρκινογένεση

Η έρευνά μας, μας οδήγησε να ανακαλύψουμε έναν από τους σημαντικότερους αμυντικούς μηχανισμούς των κυττάρων, όταν αυτά εκτίθενται σε καρκινογόνα ερεθίσματα ή ουσίες, αναφέρει ο καθηγητής και εξηγεί: «Ο μηχανισμός αυτός ονομάζεται μονοπάτι απόκρισης της βλάβης στο DNA. H ενεργοποίηση του, αποτέλεσμα της αντιπαράθεσης με τα ογκογόνα σήματα, οδηγεί τουλάχιστον στα αρχικά στάδια, τα εν δυνάμει καρκινικά κύτταρα, είτε να πεθάνουν, μέσω ενός μηχανισμού που λέγεται απόπτωση, είτε να σταματάνε να πολλαπλασιάζονται και να μετασχηματίζονται σε γηρασμένα κύτταρα. Όμως, όταν ο οργανισμός μας είναι εκτεθειμένος συνεχώς σε καρκινογόνους παράγοντες, έχει σαν αποτέλεσμα ο αμυντικός αυτός μηχανισμός, ο οποίος επιδιορθώνει τις βλάβες και στην ουσία προστατεύει το γενετικό μας υλικό, να δυσλειτουργεί. Απόρροια αυτού είναι να δημιουργούνται σφάλματα στο γενετικό υλικό, δηλαδή γενομική αστάθεια, που με απλά λόγια είναι οι μεταλλάξεις, οι οποίες συσσωρεύονται και προάγουν την καρκινογένεση. Στην πορεία έχουμε ανακαλύψει με ποιον τρόπο δυσλειτουργεί αυτός ο αμυντικός μηχανισμός και άρα αν τον στοχοποιήσουμε, αυξάνονται οι πιθανότητες αναστολής του καρκίνου. Η σημασία αυτού του μηχανισμού έχει αναγνωριστεί διεθνώς και πλέον θεωρείται η γενομική αστάθεια, ένα από τα χαρακτηριστικά του καρκίνου».

Τι είναι η κυτταρική γήρανση

Η κυτταρική γήρανση αφορά στο μετασχηματισμό που παθαίνουν τα κύτταρα, όταν προσβάλλονται από στρεσογόνα βλαπτικά ερεθίσματα. Το κύριο χαρακτηριστικό αυτών των κυττάρων είναι ότι δεν πολλαπλασιάζονται, σύμφωνα με τον κ. Γοργούλη. «Τουλάχιστον αυτό πιστεύαμε μέχρι πρόσφατα. Αυτή η ιδιότητα εμποδίζει την διαιώνιση της βλάβης. Μάλιστα ορισμένοι ερευνητές ονομάζουν τα γηρασμένα κύτταρα, ζόμπι. Η κατάσταση της κυτταρικής γήρανσης είναι παροδικά καλή για τον οργανισμό, αφού εμποδίζει την διαιώνιση της βλάβης. Αν όμως αυτά τα κύτταρα παραμείνουν, δημιουργούνται φλεγμονώδεις καταστάσεις, οι οποίες προάγουν την καρκινογένεση. Για αυτό και πρέπει γρήγορα αυτά να απομακρυνθούν από το ανοσολογικό μας σύστημα. Σε αυτή τη μελέτη ανατρέψαμε την παγιωμένη αντίληψη ότι δηλαδή τα γηρασμένα κύτταρα δεν πολλαπλασιάζονται, αφού βρήκαμε ότι ο μηχανισμός της γενομικής αστάθειας (σσ μεταλλάξεις) επανενεργοποιεί τον πολλαπλασιασμό τους. Πιστεύουμε λοιπόν ότι αυτός ο μηχανισμός παίζει σημαντικό ρόλο στην υποτροπή του καρκίνου».

Η γνώση του μηχανισμού των μεταλλάξεων οδηγεί σε νέα αντικαρκινικά φάρμακα

Και το ερώτημα που εύλογα προκύπτει είναι τι ρόλο παίζει στη θεραπεία η γνώση αυτού του μηχανισμού; «Με την ανακάλυψη μας μπορεί να αναθεωρηθούν οι τρέχουσες αντικαρκινικές θεραπευτικές στρατηγικές, με την προσθήκη σενολυτικών φαρμάκων, τα οποία είναι σε φάσεις κλινικών δοκιμών και έχουν την ιδιότητα να εξουδετερώνουν εκλεκτικά τα γηρασμένα κύτταρα, άρα και μία πιθανή πηγή υποτροπής. Αν αυτά τα φάρμακα συνδυαστούν με την κλασσική χημειοθεραπευτική προσέγγιση, θα εξουδετερώσουμε και τα κύτταρα που ταχέως πολλαπλασιάζονται, και την ίδια στιγμή και μία πηγή υποτροπής».

Νέος δείκτης κυτταρικής γήρανσης και πού την εντοπίζουμε

Ο νέο δείκτης κυτταρικής γήρανσης, που επίσης έχει ανακαλυφθεί στο εργαστήριο του κ. Γοργούλη και έχει πατενταριστεί, έχει πλέον ενσωματωθεί ως θεμελιώδης στις κατευθυντήριες οδηγίες για την ανίχνευση της κυτταρικής γήρανσης, που όπως αναφέρει ο ίδιος, για πάρα πολλά χρόνια μπορούσε να εντοπιστεί μόνο σε πειραματικές διατάξεις και όχι σε ανθρώπινο ιστό. Πού αλλού όμως εντοπίζεται η κυτταρική γήρανση; «Η κυτταρική γήρανση εκτός από τον καρκίνο εμπλέκεται στο σύνολο της παθολογίας. Ενδεικτικά αναφέρω : πνευμονοπάθειες, ΧΑΠ, ιδιοπαθή πνευμονική ίνωση, νευροεκφυλιστικά νοσήματα όπως η νόσος Αλτσχάιμερ, καρδιαγγειακές παθήσεις, όπως η καρδιακή ανεπάρκεια, αθηροσκλήρωση, ηπατίτιδες, γλαύκωμα, καταρράκτη, εκφύλιση ωχράς κηλίδας, διαβήτης, οστεοαρθρίτιδα, νεφροπάθειες, εκφύλιση του μεσοσπονδυλίου δίσκου κ λ π».

Οι ερευνητικοί σκοποί της Εμβληματικής Δράσης έχουν υλοποιηθεί

Το Εργαστήριο του καθηγητή Γοργούλη που εδώ και τρεις δεκαετίες επιχειρεί να αποκρυπτογραφήσει τον καρκίνο σε διάφορα επίπεδα, από τον Απρίλιο του 2020, συμμετέχει στην Εμβληματική Δράση για την αντιμετώπιση του ιού SARS-CoV-2, ενώ αποτελεί και Εργαστήριο Αναφοράς για τη νόσο COVID-19. «Το εργαστήριο μας όπως και η Ιατρική Σχολή έχει κεντρική θέση μαζί με άλλους δέκα ερευνητικούς και ακαδημαϊκούς φορείς στην Εμβληματική Δράση της Πολιτείας Greece Versus Corona. Οι ερευνητικοί σκοποί της Εμβληματικής Δράσης ήταν η ανάπτυξη κυρίως εγχωρίων μοριακών και ανοσολογικών μεθόδων, για την ανίχνευση του ιού και η διερεύνηση των παθοφυσιολογικών μηχανισμών της νόσου. Στο μεγαλύτερο βαθμό οι σκοποί έχουν υλοποιηθεί. Ο αρχικός σκοπός βέβαια ήταν καθαρά ερευνητικός. Όμως, οι διαγνωστικές ανάγκες της πανδημίας και η πίεση στο σύστημα υγείας, οδήγησαν μετά από ανάλογη τροπολογία, να καθιερωθούμε σαν κέντρο αναφοράς και καθημερινά συνεισφέρουμε στην χαρτογράφηση της Covid19».

Φρένο από την ελληνική φαρμακοβιομηχανία στο ελληνικό ράπιντ τεστ

Όσον αφορά το ελληνικό ράπιντ τέστ ο κ. Γοργούλης αναφέρει: «Ενώ αναπτύχθηκε μέσα σε μόλις έξι μήνες στο εργαστήριο μας και παρά την αμέριστη υποστήριξη της Πολιτείας, η ελληνική φαρμακοβιομηχανία για άγνωστους λόγους, δεν κατάφερε να το μετουσιώσει σε πράξη. Θα ήταν μεγάλη ευκαιρία να μετουσιωθεί η έρευνα σε αυτό που λέμε ελληνικό προϊόν, σε ένα εμπορικό σκεύασμα, που θα διευκόλυνε τη διάγνωση στην ελληνική κοινωνία. Είναι πολύ σημαντικό οι ερευνητικές προσπάθειες που γίνονται στη χώρα μας, και όχι μόνο οι δικές μας, αλλά και όσες γίνονται στο Πανεπιστήμιο και στα ερευνητικά κέντρα να αξιοποιούνται».

Θα μας επισκεφθούν και άλλοι κορονοϊοί στο μέλλον

Στο ερώτημα αν η Όμικρον θα είναι το τελευταίο γράμμα της πανδημίας ο κ. Γοργούλης απαντά ότι αυτό θα εξαρτηθεί από το εάν ο ιός έχει τη δυνατότητα να υποστηρίξει και άλλες μεταλλάξεις, χωρίς να χάσει την ιδιότητα του να μολύνει τον άνθρωπο. «Αν κρίνουμε αυτή τη στιγμή ότι η Όμικρον φαίνεται να είναι λιγότερο νοσογόνα πιθανότατα ο ιός να πλησιάζει στο όριο του. Αυτό όμως δεν μπορούμε να το απαντήσουμε με βεβαιότητα και σιγουριά, αλλά θα φανεί στο επόμενο διάστημα. Αυτό που θα γίνει, με τον ιό είναι ότι από την πανδημία θα πέσουμε στην ενδημία. Οι ιοί δεν μας αφήνουν. Θα μας επισκεφθούν και άλλοι κορονοϊοί στο μέλλον, γιατί ενδημούν μέσα στη νυχτερίδα, που είναι ο βασικός τους φορέας, και υπάρχουν πάνω από 3.000 είδη κορονοϊών. Ας ελπίσουμε οι επόμενοι να μην έχουν τη μεταδοτικότητα του Sars-cov2 και τη θνητότητα των προηγούμενων, όπως του Sars-Cov1 και του Mers».